Hậu COVID 2025 (Long COVID): Triệu Chứng & Cách Phục Hồi Toàn Diện

Hội chứng Hậu COVID (còn được biết đến với tên gọi Long COVID) và các phương pháp phục hồi sau COVID một cách hiệu quả, với những thông tin cập nhật nhất. Mặc dù giai đoạn cấp tính và nguy hiểm nhất của đại dịch COVID-19 có thể đã lùi xa, những ảnh hưởng kéo dài của virus SARS-CoV-2 lên sức khỏe con người vẫn là một thực tế và là mối quan tâm lớn của hàng triệu người trên toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam.

Nhận diện rõ ràng các triệu chứng hậu COVID phổ biến, hiểu thêm về việc Long COVID kéo dài bao lâu, và cung cấp những hướng dẫn cụ thể, thiết thực về chăm sóc hậu COVID. Tìm hiểu về vai trò của dinh dưỡng cho người hậu COVID, các bài tập phục hồi chức năng phổi sau COVID cũng như các bài tập giúp phục hồi thể chất và tinh thần.

I. Hiểu Rõ Về Hội Chứng Hậu COVID-19 (Long COVID)

Để có thể đối phó và phục hồi hiệu quả, trước hết, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của hội chứng Hậu COVID.

Hậu COVID (Long COVID) là gì? Định nghĩa cập nhật

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), cũng như các hướng dẫn y tế, Hậu COVID (hay Long COVID, Tình trạng sau COVID-19) được định nghĩa là một loạt các triệu chứng và tình trạng sức khỏe mới, tái phát hoặc kéo dài sau khi một người đã nhiễm SARS-CoV-2 cấp tính. Các triệu chứng này thường xuất hiện từ 4 tuần đến 3 tháng sau khi nhiễm bệnh ban đầu và có thể kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, mà không thể giải thích bằng một chẩn đoán y khoa nào khác.

Điều quan trọng cần lưu ý là Hậu COVID không chỉ đơn thuần là “chưa khỏi bệnh hẳn” mà là một hội chứng phức tạp, có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan trong cơ thể.

Ai có nguy cơ mắc Hậu COVID?

Bất kỳ ai từng nhiễm COVID-19, không phân biệt tuổi tác, giới tính hay mức độ nặng nhẹ của bệnh trong giai đoạn cấp tính, đều có nguy cơ phát triển hội chứng Hậu COVID. Ngay cả những người có triệu chứng rất nhẹ ban đầu hoặc thậm chí không có triệu chứng (nhiễm không triệu chứng) cũng có thể gặp phải các vấn đề sức khỏe kéo dài sau đó.

Tuy nhiên, một số yếu tố được cho là có thể làm tăng nguy cơ mắc Hậu COVID bao gồm:

• Mắc COVID-19 nặng, cần nhập viện hoặc chăm sóc tích cực.
• Chưa được tiêm phòng vắc-xin COVID-19 đầy đủ các mũi theo khuyến cáo.
• Là nữ giới.
• Có sẵn các bệnh lý nền mãn tính (như tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi, rối loạn tự miễn).
• Người cao tuổi.
• Có thể có yếu tố di truyền hoặc phản ứng miễn dịch đặc biệt của cơ thể.

Dù vậy, cần nhấn mạnh rằng người trẻ và hoàn toàn khỏe mạnh trước đó vẫn có thể bị ảnh hưởng của Long COVID một cách đáng kể.

Long COVID kéo dài bao lâu?

Một trong những câu hỏi được quan tâm nhất là “Long COVID kéo dài bao lâu?”. Thật không may, không có câu trả lời duy nhất cho tất cả mọi người. Thời gian kéo dài của các triệu chứng hậu COVID rất khác nhau:

• Một số người có thể hồi phục hoàn toàn sau vài tuần hoặc vài tháng.
• Nhiều trường hợp các triệu chứng kéo dài từ 6 tháng đến một năm.
• Một tỷ lệ nhỏ hơn có thể trải qua các vấn đề sức khỏe dai dẳng trên một năm, thậm chí hai ba năm hoặc lâu hơn nữa.

Các nghiên cứu cập nhật đến năm 2025 cho thấy, với sự hiểu biết ngày càng tăng và các chiến lược phục hồi chức năng được cải thiện, tiên lượng cho nhiều người mắc Long COVID đang dần khả quan hơn. Tuy nhiên, đối với một số cá nhân, đây vẫn là một hành trình dài và đầy thử thách. Các yếu tố như mức độ nghiêm trọng của triệu chứng ban đầu, số lượng hệ cơ quan bị ảnh hưởng, và việc tiếp cận sớm các biện pháp hỗ trợ có thể ảnh hưởng đến thời gian phục hồi.

Tại sao lại có hội chứng Hậu COVID? Các giả thuyết khoa học

Nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng Hậu COVID vẫn đang được các nhà khoa học tích cực nghiên cứu. Đến năm 2025, một số giả thuyết hàng đầu bao gồm:

• Phản ứng viêm kéo dài và rối loạn hệ thống miễn dịch: Virus SARS-CoV-2 có thể kích hoạt một phản ứng viêm mạnh mẽ trong cơ thể. Ở một số người, tình trạng viêm này không lắng xuống hoàn toàn sau giai đoạn cấp tính mà tiếp tục âm ỉ, gây tổn thương các mô và cơ quan. Hệ thống miễn dịch cũng có thể bị rối loạn, thậm chí tấn công nhầm vào các tế bào khỏe mạnh của cơ thể (hiện tượng tự miễn).
• Sự tồn tại dai dẳng của virus hoặc các mảnh virus: Có bằng chứng cho thấy virus SARS-CoV-2 hoặc các thành phần của nó (như protein gai) có thể tồn tại trong một số mô của cơ thể (ổ chứa virus) trong thời gian dài sau khi đã âm tính với các xét nghiệm thông thường, tiếp tục kích thích hệ miễn dịch.
• Tổn thương vi mạch máu và hình thành cục máu đông nhỏ: Virus có thể gây tổn thương lớp nội mạc của các mạch máu nhỏ, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến các cơ quan và hình thành các cục máu đông siêu nhỏ, ảnh hưởng đến chức năng của nhiều cơ quan.
• Rối loạn hệ thần kinh tự chủ (Dysautonomia): Hệ thần kinh tự chủ kiểm soát các chức năng tự động của cơ thể như nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa, hô hấp. Sự rối loạn của hệ này có thể giải thích nhiều triệu chứng của Long COVID như tim đập nhanh, chóng mặt, các vấn đề tiêu hóa.
• Thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột: COVID-19 có thể làm thay đổi cân bằng của hệ vi khuẩn trong đường ruột, ảnh hưởng đến miễn dịch và các chức năng khác của cơ thể.

Rất có thể Hậu COVID là kết quả của sự kết hợp nhiều yếu tố trên, và biểu hiện ở mỗi người có thể khác nhau tùy thuộc vào cơ chế bệnh sinh chủ đạo.

II. Nhận Diện Các Triệu Chứng Hậu COVID-19 (Long COVID) Phổ Biến

Hội chứng Hậu COVID có thể biểu hiện bằng hàng loạt các triệu chứng hậu COVID khác nhau, ảnh hưởng đến gần như mọi hệ cơ quan trong cơ thể. Việc nhận biết sớm các triệu chứng này là bước đầu tiên quan trọng trong quá trình tìm kiếm sự hỗ trợ và bắt đầu hành trình phục hồi.

Dưới đây là các nhóm triệu chứng thường gặp nhất, cập nhật theo hiểu biết y khoa năm 2025:

Triệu chứng toàn thân và hô hấp

• Mệt mỏi cực độ, dai dẳng (Fatigue): Đây là một trong những triệu chứng hậu COVID phổ biến và gây suy nhược nhất. Cảm giác mệt mỏi này thường không tương xứng với mức độ hoạt động và không cải thiện đáng kể ngay cả sau khi nghỉ ngơi nhiều.
• Sốt nhẹ kéo dài hoặc tái phát từng đợt.
• Khó thở hoặc hụt hơi: Cảm giác thiếu không khí, đặc biệt khi gắng sức (leo cầu thang, đi bộ nhanh) hoặc đôi khi ngay cả khi đang nghỉ ngơi.
• Ho khan kéo dài: Ho dai dẳng mà không có đờm hoặc có rất ít đờm.
• Đau ngực, cảm giác tức ngực hoặc nặng ngực: Cần loại trừ các nguyên nhân tim mạch cấp tính.

Triệu chứng tim mạch

• Tim đập nhanh, đánh trống ngực: Cảm giác tim đập mạnh, nhanh hoặc không đều.
• Thay đổi huyết áp: Có thể là tăng hoặc hạ huyết áp tư thế (chóng mặt khi thay đổi tư thế đột ngột).
• Một số trường hợp hiếm gặp có thể liên quan đến viêm cơ tim hoặc viêm màng ngoài tim sau nhiễm COVID-19.

Triệu chứng thần kinh và tâm thần (Thường được gọi chung là “Neuro-COVID” hoặc “Brain Fog”)

• “Sương mù não” (Brain Fog): Đây là một thuật ngữ mô tả một loạt các triệu chứng nhận thức, bao gồm:
  • Khó tập trung, giảm khả năng chú ý.
  • Suy giảm trí nhớ (hay quên, khó nhớ thông tin mới).
  • Tư duy chậm chạp, cảm giác đầu óc “mờ mịt”.
  • Khó tìm từ ngữ khi nói hoặc viết.
• Đau đầu dai dẳng hoặc thường xuyên tái phát.
• Chóng mặt, mất thăng bằng.
• Rối loạn giấc ngủ: Khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu, thức dậy nhiều lần trong đêm, hoặc cảm thấy mệt mỏi ngay cả sau khi ngủ đủ giấc.
• Rối loạn lo âu, trầm cảm: Cảm giác lo lắng quá mức, buồn bã, mất hứng thú, tuyệt vọng.
• Hội chứng căng thẳng sau sang chấn (PTSD): Đặc biệt ở những người trải qua đợt bệnh COVID-19 nặng, phải nhập viện hoặc chứng kiến người thân đau khổ.
• Thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt, nhạy cảm hơn.
• Mất vị giác hoặc khứu giác kéo dài, hoặc bị thay đổi (Parosmia – ngửi mùi sai lệch, Phantosmia – ngửi thấy mùi không có thật).
• Cảm giác kiến bò, kim châm (Dị cảm) ở tay chân.

Triệu chứng cơ xương khớp

• Đau cơ lan tỏa (Myalgia).
• Yếu cơ, giảm sức bền cơ bắp.
• Đau khớp (Arthralgia): Có thể đau ở một hoặc nhiều khớp.

Triệu chứng tiêu hóa

• Đau bụng.
• Buồn nôn, chán ăn.
• Tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài, hoặc xen kẽ.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS) mới khởi phát sau COVID-19.

Các triệu chứng khác

• Rụng tóc nhiều (Telogen Effluvium): Thường xảy ra vài tháng sau khi nhiễm bệnh.
• Phát ban da, các vấn đề về da kéo dài.
• Rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ.
• Ù tai, giảm thính lực.

Ảnh hưởng của Long COVID đến cuộc sống là rất lớn. Nó không chỉ gây ra những khó chịu về thể chất mà còn tác động mạnh mẽ đến khả năng làm việc, học tập, tham gia các hoạt động xã hội và chất lượng cuộc sống nói chung của người bệnh.

III. Chiến Lược Phục Hồi Sau COVID Toàn Diện

Quá trình phục hồi sau COVID, đặc biệt là khi bạn đang đối mặt với các triệu chứng hậu COVID, là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, một kế hoạch tiếp cận đa chiều và sự hỗ trợ từ nhiều phía. Không có một “viên thuốc thần kỳ” nào, nhưng có rất nhiều điều bạn có thể làm để cải thiện tình trạng của mình.

Đánh giá ban đầu và xây dựng kế hoạch cá nhân hóa

Bước đầu tiên và quan trọng nhất là bạn cần được thăm khám bởi bác sĩ hoặc một đội ngũ y tế có kinh nghiệm về Hậu COVID.

• Đánh giá toàn diện: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về tiền sử bệnh, các triệu chứng bạn đang gặp phải, mức độ ảnh hưởng của chúng đến cuộc sống hàng ngày.
• Xét nghiệm bổ sung (nếu cần): Tùy thuộc vào triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm máu (kiểm tra tình trạng viêm, chức năng gan thận, thiếu máu…), đo chức năng hô hấp, điện tâm đồ (ECG), siêu âm tim, hoặc các chẩn đoán hình ảnh khác để đánh giá tổn thương cơ quan (nếu có) và loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.
• Xây dựng kế hoạch phục hồi: Dựa trên kết quả đánh giá, một kế hoạch chăm sóc hậu COVID và phục hồi chức năng cá nhân hóa sẽ được xây dựng, bao gồm các mục tiêu cụ thể và các biện pháp can thiệp phù hợp.

Phục hồi chức năng hô hấp: Hít thở đúng cách, cải thiện dung tích phổi

Nếu bạn gặp các triệu chứng như khó thở, hụt hơi, các bài tập phục hồi chức năng phổi sau COVID đóng vai trò rất quan trọng.

• Nguyên tắc: Bắt đầu từ từ, nhẹ nhàng, không gắng sức quá mức gây khó thở thêm.
• Các bài tập đơn giản, hiệu quả:
  • Thở chúm môi: Hít vào từ từ bằng mũi, sau đó thở ra từ từ bằng miệng với môi chúm lại như đang huýt sáo. Thời gian thở ra nên dài gấp đôi thời gian hít vào. Bài tập này giúp làm chậm nhịp thở, giảm khó thở và giúp đẩy hết không khí cặn ra ngoài.
  • Thở cơ hoành (thở bụng): Đặt một tay lên ngực, một tay lên bụng. Hít vào từ từ bằng mũi sao cho tay trên bụng phồng lên, trong khi tay trên ngực ít di chuyển. Thở ra từ từ bằng miệng, bụng xẹp xuống. Bài tập này giúp tăng cường sức mạnh cơ hoành, cơ hô hấp chính của cơ thể.
  • Các bài tập kiểm soát nhịp thở: Tập trung vào việc hít thở đều đặn, nhẹ nhàng.
  • Các bài tập ho chủ động, có kiểm soát: Giúp loại bỏ đờm nhớt hiệu quả (nếu có).
• Lưu ý: Tập luyện đều đặn hàng ngày, mỗi lần vài phút, tăng dần thời gian khi cảm thấy dễ chịu hơn. Nếu có điều kiện, hãy tham khảo ý kiến của chuyên viên vật lý trị liệu hô hấp để được hướng dẫn các bài tập chuyên sâu hơn và phù hợp hơn với tình trạng của bạn.

Phục hồi chức năng thể chất: Vận động từ nhẹ đến tăng dần

Mệt mỏi là một rào cản lớn, nhưng vận động phù hợp lại là chìa khóa để cải thiện sức bền và giảm mệt mỏi lâu dài.

• Nguyên tắc “Pacing” (Điều tiết nhịp độ): Đây là nguyên tắc cực kỳ quan trọng. Hãy lắng nghe cơ thể bạn. Bắt đầu với mức độ hoạt động rất nhẹ và tăng dần một cách từ từ. Đừng cố gắng làm quá nhiều việc cùng một lúc, ngay cả khi bạn cảm thấy khá hơn vào một ngày nào đó. Chia nhỏ các hoạt động và xen kẽ với thời gian nghỉ ngơi.
• Bắt đầu với các bài tập nhẹ nhàng:
  • Đi bộ ngắn trong nhà hoặc quanh sân (5-10 phút mỗi lần, tăng dần).
  • Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng.
  • Yoga hoặc Thái Cực Quyền ở mức độ cơ bản, tập trung vào hơi thở và sự thư giãn.
• Tăng dần thời gian và cường độ: Khi bạn cảm thấy cơ thể thích nghi tốt, hãy từ từ tăng thời gian tập luyện thêm vài phút mỗi tuần, sau đó mới tăng cường độ.
• Tránh “Bùng phát triệu chứng sau gắng sức” (Post-Exertional Malaise – PEM): PEM là tình trạng các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn (thường sau 12-48 giờ) sau khi gắng sức về thể chất hoặc tinh thần, ngay cả khi mức gắng sức đó trước đây là bình thường đối với bạn. Nếu bạn gặp PEM, hãy giảm mức độ hoạt động và nghỉ ngơi nhiều hơn.

Dinh dưỡng khoa học: Nền tảng cho sự phục hồi toàn diện sau COVID-19

Dinh dưỡng cho người hậu COVID đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp năng lượng, sửa chữa các tổn thương và hỗ trợ hệ miễn dịch.

• Chế độ ăn chống viêm, giàu dinh dưỡng:
  • Ưu tiên thực phẩm toàn phần, tươi sống: Rau xanh các loại (đặc biệt là rau lá xanh đậm), trái cây đa dạng màu sắc, ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám).
  • Đủ Protein: Để xây dựng và phục hồi cơ bắp bị suy yếu. Nguồn protein tốt bao gồm cá (đặc biệt là cá béo như cá hồi, cá thu giàu Omega-3), thịt gia cầm nạc, trứng, các loại đậu, đỗ, đậu phụ.
  • Chất béo lành mạnh: Omega-3 từ cá, các loại hạt (óc chó, hạnh nhân), hạt lanh, hạt chia, dầu ô liu.
  • Probiotics và Prebiotics: Sữa chua không đường, kefir, dưa cải muối chua (probiotics) và các thực phẩm giàu chất xơ như hành, tỏi, chuối (prebiotics) giúp hỗ trợ sức khỏe đường ruột.
• Uống đủ nước: Nước lọc, nước ép trái cây không đường, trà thảo dược. Tránh đồ uống có đường, cồn, caffeine quá nhiều.
• Hạn chế: Đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, thực phẩm nhiều đường tinh luyện, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
• Chia nhỏ bữa ăn: Nếu bạn cảm thấy chán ăn hoặc nhanh no, hãy thử chia thành 5-6 bữa nhỏ mỗi ngày thay vì 3 bữa chính.
• Cân nhắc bổ sung vitamin và khoáng chất: Nếu chế độ ăn không đảm bảo đủ, hoặc nếu có bằng chứng thiếu hụt (qua xét nghiệm máu), bác sĩ có thể khuyên bạn bổ sung một số loại vitamin và khoáng chất như Vitamin D, Vitamin C, Kẽm, Magie, Vitamin nhóm B. Tuy nhiên, không tự ý dùng liều cao khi chưa có chỉ định.

Phục hồi chức năng nhận thức và sức khỏe tâm thần

“Sương mù não” và các vấn đề tâm lý là những ảnh hưởng của Long COVID rất phổ biến và cần được quan tâm đúng mức.

• Đối phó với “Sương mù não”:
  • Ghi chép: Viết ra danh sách công việc cần làm, lịch hẹn, những điều cần nhớ. Sử dụng sổ tay, ứng dụng nhắc việc trên điện thoại.
  • Chia nhỏ công việc: Thay vì cố gắng hoàn thành một công việc lớn, hãy chia nó thành các bước nhỏ hơn, dễ quản lý hơn.
  • Tạo môi trường làm việc/học tập yên tĩnh, ít xao nhãng.
  • Đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng: Thiếu ngủ có thể làm “sương mù não” nặng hơn.
  • Rèn luyện trí não: Đọc sách, giải ô chữ, chơi các trò chơi trí tuệ, học một kỹ năng mới (ở mức độ vừa phải).
• Chăm sóc sức khỏe tâm thần:
  • Thừa nhận và chia sẻ cảm xúc: Nói chuyện với người thân, bạn bè đáng tin cậy về những gì bạn đang trải qua.
  • Thực hành các kỹ thuật thư giãn: Thiền định, hít thở sâu, yoga nhẹ nhàng, nghe nhạc thư giãn.
  • Duy trì các hoạt động yêu thích (nếu có thể): Ngay cả khi chỉ trong thời gian ngắn.
  • Hạn chế tiếp xúc với thông tin tiêu cực quá nhiều.
  • Không ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu bạn cảm thấy lo âu, trầm cảm, hoặc các vấn đề tâm lý khác kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống, hãy nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý.

Quản lý giấc ngủ

Giấc ngủ chất lượng là vô cùng quan trọng cho quá trình phục hồi.

• Thiết lập lịch trình ngủ đều đặn: Cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả cuối tuần.
• Tạo không gian ngủ lý tưởng: Phòng ngủ nên tối, yên tĩnh, mát mẻ và thoải mái.
• Thư giãn trước khi ngủ: Tắm nước ấm, đọc sách, nghe nhạc nhẹ.
• Hạn chế caffeine, rượu bia và các bữa ăn nặng gần giờ đi ngủ.
• Tránh sử dụng thiết bị điện tử (điện thoại, máy tính bảng) ít nhất 1 giờ trước khi ngủ.

Thuốc và các liệu pháp điều trị Hậu COVID (Cập nhật 2025)

Tính đến tháng 6 năm 2025, vẫn chưa có một loại thuốc “đặc trị” duy nhất cho tất cả các trường hợp Hậu COVID. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào:

• Quản lý triệu chứng cụ thể: Ví dụ, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau, thuốc chống viêm (nếu có tình trạng viêm rõ rệt), thuốc hỗ trợ giấc ngủ, thuốc điều trị lo âu/trầm cảm, hoặc thuốc kiểm soát nhịp tim tùy theo triệu chứng của bạn.
• Điều trị các bệnh lý nền nếu chúng bị ảnh hưởng hoặc làm nặng thêm bởi Long COVID.
• Các liệu pháp phục hồi chức năng như đã đề cập ở trên.
• Nghiên cứu đang tiếp diễn: Rất nhiều nghiên cứu trên toàn thế giới vẫn đang được tiến hành để tìm ra các phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho Long COVID, bao gồm cả các loại thuốc mới và các liệu pháp can thiệp khác. Hãy cập nhật thông tin từ các nguồn y tế uy tín.
• Cảnh giác: Hãy thận trọng với các phương pháp điều trị “thần kỳ” hoặc chưa được kiểm chứng khoa học được quảng cáo rộng rãi. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thử bất kỳ liệu pháp mới nào.

IV. Khi Nào Cần Tìm Kiếm Sự Trợ Giúp Y Tế Cho Tình Trạng Hậu COVID?

Bạn không nên một mình đối mặt với những thách thức của Hậu COVID. Hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế chuyên nghiệp nếu:

• Các triệu chứng hậu COVID của bạn kéo dài hơn vài tuần mà không có dấu hiệu cải thiện.
• Các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc ảnh hưởng đáng kể đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày, công việc, học tập của bạn.
• Bạn xuất hiện các triệu chứng mới đáng lo ngại như:
  • Đau ngực dữ dội hoặc cảm giác bị ép chặt ở ngực.
  • Khó thở đột ngột hoặc ngày càng tăng.
  • Tim đập rất nhanh, không đều hoặc bỏ nhịp.
  • Chóng mặt dữ dội, ngất xỉu.
  • Yếu liệt đột ngột ở một bên cơ thể, khó nói, méo miệng (dấu hiệu đột quỵ).
  • Thay đổi ý thức, lú lẫn nghiêm trọng.
  • Sốt cao không rõ nguyên nhân.
  • Có ý nghĩ tự làm hại bản thân.
• Bạn gặp khó khăn trong việc tự quản lý các triệu chứng tại nhà.
• Bạn muốn được chẩn đoán chính xác, loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra triệu chứng tương tự, và nhận được một kế hoạch điều trị, phục hồi sau COVID bài bản và phù hợp.

Hiện nay, một số bệnh viện và phòng khám lớn có thể đã thành lập các đơn vị hoặc phòng khám chuyên biệt về Hậu COVID, nơi tập hợp các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực (hô hấp, tim mạch, thần kinh, tâm thần, phục hồi chức năng) để cung cấp dịch vụ chăm sóc toàn diện. Hãy tìm hiểu thông tin tại địa phương bạn.

V. Sống Chung Với Hậu COVID: Lời Khuyên và Hỗ Trợ

Hành trình phục hồi sau COVID, đặc biệt là khi đối mặt với Long COVID, có thể dài và không phải lúc nào cũng dễ dàng.

• Chấp nhận và kiên nhẫn: Hãy hiểu rằng quá trình phục hồi cần thời gian. Đừng so sánh mình với người khác. Mỗi người có một hành trình riêng.
• Đặt mục tiêu thực tế: Chia nhỏ mục tiêu phục hồi thành các bước nhỏ, dễ đạt được để tránh cảm giác quá tải và thất vọng. Ghi nhận và ăn mừng những tiến bộ nhỏ.
• Lắng nghe cơ thể: Học cách nhận biết giới hạn của bản thân và nghỉ ngơi khi cần. Đừng cố gắng “vượt qua” sự mệt mỏi bằng cách gắng sức thêm.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ:
  • Gia đình và bạn bè: Chia sẻ những khó khăn của bạn và cho phép họ giúp đỡ.
  • Các nhóm hỗ trợ cộng đồng: Kết nối với những người khác cũng đang trải qua Long COVID có thể mang lại sự đồng cảm, chia sẻ kinh nghiệm và động viên tinh thần.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Tiếp tục áp dụng các nguyên tắc về dinh dưỡng, vận động phù hợp, và giấc ngủ đã được đề cập.
• Tự trang bị kiến thức: Tìm hiểu thông tin về Long COVID từ các nguồn y tế uy tín (WHO, Bộ Y tế, các bệnh viện lớn, các tổ chức nghiên cứu).

Lời khuyên từ Pharmacity.vn để hỗ trợ quá trình phục hồi Hậu COVID:

Quá trình phục hồi sau COVID và đối phó với các triệu chứng hậu COVID đòi hỏi sự chăm sóc toàn diện cho cả thể chất và tinh thần. Pharmacity hiểu rằng bạn có thể cần thêm sự hỗ trợ để lấy lại năng lượng và cải thiện sức khỏe. Dưới đây là một số gợi ý:

1. Hỗ trợ năng lượng và giảm mệt mỏi:
   • Vitamin nhóm B tổng hợp: Các vitamin nhóm B (B1, B6, B12…) đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa năng lượng của cơ thể. Việc bổ sung có thể giúp giảm cảm giác mệt mỏi, uể oải.
   • Coenzyme Q10 (CoQ10): Là một chất chống oxy hóa quan trọng, tham gia vào quá trình sản xuất năng lượng trong tế bào. Một số nghiên cứu gợi ý CoQ10 có thể hỗ trợ giảm mệt mỏi.
2. Tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch và hô hấp:
   • Vitamin C và Kẽm: Tiếp tục duy trì việc bổ sung các vi chất này để hỗ trợ chức năng miễn dịch.
   • Các sản phẩm hỗ trợ hô hấp từ thảo dược: Một số loại thảo dược như xuyên tâm liên (theo chỉ định và hướng dẫn cụ thể), húng chanh, bạc hà có thể giúp làm dịu cổ họng, giảm ho nhẹ. Bạn có thể tìm thấy các sản phẩm viên ngậm hoặc siro chứa các thành phần này.
3. Hỗ trợ sức khỏe não bộ và tinh thần (“Sương mù não”, lo âu):
   • Omega-3 (DHA/EPA): Có vai trò quan trọng đối với chức năng não bộ và có thể giúp giảm viêm.
   • Ginkgo Biloba: Được biết đến với khả năng hỗ trợ tuần hoàn máu não, có thể góp phần cải thiện trí nhớ và sự tập trung ở một số người.
   • Magie: Giúp thư giãn thần kinh, hỗ trợ giấc ngủ và có thể giảm lo âu.
4. Chăm sóc giấc ngủ: Nếu gặp khó khăn về giấc ngủ, ngoài các biện pháp thay đổi lối sống, bạn có thể tham khảo các sản phẩm hỗ trợ giấc ngủ có nguồn gốc tự nhiên như trà hoa cúc, các sản phẩm chứa melatonin (theo liều lượng khuyến cáo và tư vấn của dược sĩ).
5. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia: Trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm bổ sung nào, đặc biệt nếu bạn đang có bệnh nền hoặc đang dùng các loại thuốc khác, hãy trao đổi với bác sĩ hoặc dược sĩ tại Pharmacity để được tư vấn về sự phù hợp, liều lượng và các tương tác thuốc có thể xảy ra.

Tại Pharmacity, chúng tôi cung cấp đa dạng các sản phẩm vitamin, khoáng chất, thực phẩm chức năng và dược phẩm chất lượng, giúp bạn có thêm lựa chọn để hỗ trợ quá trình phục hồi sau COVID. Đội ngũ dược sĩ giàu kinh nghiệm của chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn để bạn chọn được sản phẩm phù hợp nhất.

VI. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs) về Hậu COVID và Phục Hồi Chức Năng

1. Tiêm vắc-xin COVID-19 có giúp giảm nguy cơ mắc Long COVID không? (Cập nhật bằng chứng 2025)

   • Có. Nhiều nghiên cứu lớn tính đến năm 2025 cho thấy việc tiêm phòng vắc-xin COVID-19 đầy đủ các mũi theo khuyến cáo, bao gồm cả các mũi nhắc lại, không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nặng, nhập viện và tử vong trong giai đoạn cấp tính mà còn có thể làm giảm đáng kể nguy cơ phát triển hội chứng Hậu COVID (Long COVID). Nếu bạn đã mắc Long COVID, việc tiêm vắc-xin sau đó cũng có thể giúp cải thiện một số triệu chứng ở một số người, mặc dù cơ chế chưa hoàn toàn rõ ràng và cần thêm nghiên cứu.

2. Trẻ em có bị Long COVID không và cách phục hồi cho trẻ?

   • Có, trẻ em cũng có thể mắc Long COVID, mặc dù tỷ lệ có thể thấp hơn người lớn và các triệu chứng có thể khác biệt. Các triệu chứng phổ biến ở trẻ có thể bao gồm mệt mỏi kéo dài, đau đầu, khó tập trung ảnh hưởng đến học tập, rối loạn giấc ngủ. Việc phục hồi cho trẻ cũng dựa trên các nguyên tắc tương tự như người lớn: chăm sóc dinh dưỡng tốt, khuyến khích vận động phù hợp với lứa tuổi, đảm bảo giấc ngủ đủ, hỗ trợ tâm lý và kiên nhẫn. Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám nếu các triệu chứng kéo dài hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập của trẻ.

3. “Long COVID kéo dài bao lâu” thì được coi là bất thường và cần can thiệp y tế sâu hơn?

   • Không có một mốc thời gian cố định áp dụng cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng hậu COVID của bạn kéo dài hơn 3-6 tháng mà không có sự cải thiện đáng kể, hoặc nếu các triệu chứng ngày càng nặng hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, khả năng làm việc, thì bạn nên tìm kiếm sự can thiệp y tế sâu hơn. Bác sĩ có thể cần làm thêm các xét nghiệm chuyên sâu để tìm nguyên nhân hoặc các yếu tố góp phần, và xây dựng một kế hoạch phục hồi chức năng toàn diện hơn, có thể bao gồm sự phối hợp của nhiều chuyên khoa.

4. Có loại thực phẩm chức năng nào đặc biệt tốt cho người bị Hậu COVID không?

   • Không có một loại thực phẩm chức năng “thần kỳ” nào có thể chữa khỏi Long COVID. Nền tảng vẫn là một chế độ dinh dưỡng cho người hậu COVID cân bằng và đa dạng. Tuy nhiên, một số chất bổ sung như Vitamin D, Vitamin C, Kẽm, Magie, Omega-3, Coenzyme Q10, Probiotics có thể được bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng khuyên dùng trong một số trường hợp cụ thể để hỗ trợ quá trình phục hồi, dựa trên tình trạng thiếu hụt hoặc nhu cầu của cơ thể bạn. Quan trọng là không tự ý dùng liều cao và luôn tham khảo ý kiến chuyên gia.

5. Làm thế nào để phân biệt mệt mỏi do Long COVID với mệt mỏi thông thường?

   • Mệt mỏi do Long COVID thường có những đặc điểm khác biệt:
     • Mức độ nghiêm trọng hơn: Cảm giác kiệt sức, ngay cả sau những hoạt động rất nhẹ nhàng.
     • Kéo dài: Không cải thiện nhiều sau khi nghỉ ngơi hoặc ngủ.
     • Có thể kèm theo PEM (Bùng phát triệu chứng sau gắng sức): Cảm thấy tệ hơn nhiều sau khi cố gắng hoạt động thể chất hoặc tinh thần.
     • Ảnh hưởng đến chức năng: Gây khó khăn trong việc thực hiện các công việc hàng ngày. Nếu bạn nghi ngờ mình bị mệt mỏi do Long COVID, hãy ghi lại nhật ký triệu chứng và trao đổi với bác sĩ.

Lời kết

Hành trình đối mặt và vượt qua hội chứng Hậu COVID (Long COVID) là một chặng đường có thể đầy thử thách, nhưng bạn không đơn độc. Việc hiểu rõ về các triệu chứng hậu COVID, biết được Long COVID kéo dài bao lâu chỉ là một phần của bức tranh, điều quan trọng hơn là chủ động áp dụng các chiến lược phục hồi sau COVID một cách toàn diện. Từ việc điều chỉnh dinh dưỡng cho người hậu COVID, thực hiện các bài tập phục hồi chức năng phổi sau COVID và các bài tập thể chất khác, đến việc chăm sóc hậu COVID về mặt tinh thần và giấc ngủ, mỗi bước đi nhỏ đều đóng góp vào sự cải thiện sức khỏe của bạn.

Hãy nhớ rằng, sự kiên nhẫn, một thái độ tích cực, cùng với sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và đội ngũ y tế chuyên nghiệp khi cần thiết, sẽ là những yếu tố then chốt giúp bạn vượt qua giai đoạn khó khăn này. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ và tin tưởng vào khả năng phục hồi của cơ thể mình. Chúc bạn sớm lấy lại được sức khỏe và niềm vui trong cuộc sống!

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.