Viêm màng não do virus: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Viêm màng não do virus là gì?

Viêm màng não virus là bệnh lý viêm màng não do nguyên nhân virus gây ra và là một trong những bệnh lý nhiễm trùng thần kinh trung ương hay gặp. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, hay gặp nhiều nhất ở trẻ nhỏ, với rất nhiều loại virus có thể gây bệnh (Enterovirus, quai bị, cúm, …).

Bệnh viêm màng não virus thường là lành tính.

Việc tiêm phòng một số vắc xin phòng bệnh đặc hiệu là quan trọng, bên cạnh đó phòng ngừa con đường lây nhiễm cũng rất cần thiết trong phòng bệnh.

Nguyên nhân mắc viêm màng não do virus

• Viêm não nguyên phát:

• • Virus phổ biến nhất là virus Herpes simplex (HSV)
  • Các loại virus khác như virus Epstein-barr hoặc enterovirus như poliovirus cũng có thể gây viêm não
  • Virus do côn trùng truyền: Arbovirus lây lan qua muỗi, ve và các loại côn trùng khác
  • Virus dại: lây truyền qua vết cắn của động vật bị nhiễm bệnh
  • Nhiễm trùng ở trẻ em: chẳng hạn như bệnh sởi và quai bị cũng có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm gây viêm não
• Viêm não thứ phát: Nhiễm trùng như cúm hoặc thủy đậu
• Trẻ nhỏ và người già có nguy cơ cao mắc bệnh
• Hệ thống miễn dịch suy yếu
• Tiếp xúc gần với người bị bệnh

Triệu chứng của viêm màng não do virus

•  Triệu chứng toàn thân: 
  • Sốt cao, sốt đột ngột, 39 – 40oC
  • Người mệt mỏi, vật vã
  • Trẻ em ngoài sốt thường quấy khóc, cáu kỉnh, đôi khi thờ thẫn, bỏ ăn bỏ bú, …
• Hội chứng màng não: 
  • Đau đầu lan tỏa hoặc khu trú, liên tục hoặc trội thành cơn, kèm theo nôn dễ dàng, nôn vọt, không liên quan đến ăn uống
  • Trẻ nhỏ nôn mửa, trớ nhiều
  • Người lớn thường táo bón, trẻ em thường có tiêu chảy
  • Sợ ánh sáng chói
  • Sợ tiếng động mạnh
  • Người bệnh nằm tư thế cò súng
  • Trường hợp nặng có thể có rối loạn ý thức, điểm Glasgow giảm, thậm chí hôn mê,… 
  • Thăm khám thực thể ghi nhận gáy cứng, kernig, vạch màng não dương tính, trẻ nhỏ gây thóp phồng,… 
  • Một số virus có thể tiến triển gây viêm não với các rối loạn chức năng thần kinh.
• Biểu hiện lâm sàng đa dạng ở mỗi căn nguyên virus:
  • Một số Enterovirus ở trẻ nhỏ gây bệnh cảnh tay chân miệng: 
  • Trẻ có loét miệng, phát ban dạng phỏng nước trên da, hay gặp ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, kích thước 2 – 10mm, trường hợp không điển hình có thể chỉ có loét miệng, hồng ban dát đỏ ở tay chân, đầu gối, mông,…
  • HSV gây mụn nước quanh miệng, cơ quan sinh dục.
  • Virus quai bị gây viêm tuyến mang tai, sưng hạch góc hàm.
  • Virus sởi gây viêm long đường hô hấp, viêm kết mạc mắt và mọc ban sởi.
  • Virus cúm gây đau mỏi người, đau nhức cơ xương khớp và hội chứng viêm long.
  • Virus thủy đậu có tổn thương mụn nước đa lứa tuổi rải rác toàn thân, chân tóc, vòm miệng,…
  • Sốt xuất huyết Dengue bệnh cảnh lâm sàng sốt cao liên tục kèm xuất huyết dưới da, xuất huyết niêm mạc….

Đối tượng nguy cơ mắc viêm màng não virus

• Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh, trong đó trẻ em là đối tượng nguy cơ cao nhất. 
• Trẻ em ở nhà trẻ, khu đông người, có thể dễ dàng lây bệnh của nhau và tạo thành dịch như bệnh tay chân miệng, sởi, quai bị,… 
• Bệnh nhân suy giảm miễn dịch, HIV, ghép tạng,….
• Những người chưa được tiêm phòng một số vắc xin phòng bệnh như vắc xin sởi – quai bị – Rubella, vắc xin thủy đậu, vắc xin cúm,… 

Chẩn đoán viêm màng não do virus

• Xét nghiệm dịch não tủy (số lượng tế bào, protein, glucose)
• PCR của dịch não tủy và đôi khi là IgM
• PCR và/hoặc nuôi cấy máu, ngoáy họng, dịch tiết mũi họng, hoặc phân

Phòng ngừa bệnh

• Tiêm phòng vắc xin phòng bệnh đặc hiệu như vắc xin bại liệt, vắc xin sởi, vắc xin cúm, vắc xin thủy đậu, vắc xin quai bị,…
• Kiểm soát các ổ chứa tự nhiên, diệt trừ các vector gây bệnh như muỗi và bọ gậy,…
• Vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường, đảm bảo vệ sinh ở nhà trẻ, trường học, khu dân cư,…
• Tuyên truyền và giáo dục sức khỏe, nâng cao sức khỏe, nâng cao nhận thức,…
• Truyền máu, quan hệ tình dục an toàn,…
• Khoanh vùng và tập trung nguồn lực khống chế dịch khi có dịch xảy ra và trong cộng đồng,…

Điều trị viêm màng não do virus

Phương pháp điều trị viêm màng não phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:

• Nguyên nhân do vi khuẩn: 
  • Cần nhập viện ngay lập tức. 
  • Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp ngăn ngừa tổn thương não và tử vong. 
  • Viêm màng não do vi khuẩn được điều trị bằng thuốc kháng sinh và steroid tiêm tĩnh mạch. 
  • Không có kháng sinh đặc hiệu cho bệnh do vi khuẩn gây ra. 
  • Chọn loại thuốc nào phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh.
• Nguyên nhân do nấm: được điều trị bằng thuốc chống nấm.
• Nguyên nhân do ký sinh trùng: điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng. Một số trường hợp có thể sử dụng thuốc diệt ký sinh trùng. 
• Nguyên nhân do virus đa số có thể tự khỏi, một số tác nhân gây bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc kháng virus tiêm tĩnh mạch.
• Viêm màng não mạn tính được điều trị bằng cách giải quyết các nguyên nhân gây bệnh.