Vi khuẩn clostridium botulinum và nguy cơ ngộ độc thực phẩm bạn cần biết

Ngộ độc thực phẩm có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó vi khuẩn Clostridium botulinum là một trong những tác nhân nguy hiểm nhất. Độc tố botulinum do vi khuẩn này sản sinh không chỉ gây ra những biểu hiện nghiêm trọng mà còn đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết, giúp bạn hiểu rõ hơn về loại vi khuẩn này và cách phòng tránh nguy cơ ngộ độc hiệu quả.

Vi khuẩn Clostridium botulinum là gì?

Clostridium botulinum là một loại vi khuẩn gram dương, kỵ khí, tức là nó phát triển tốt trong môi trường thiếu oxy. Vi khuẩn này tồn tại dưới dạng bào tử hình que có khả năng di chuyển và sinh ra độc tố nguy hiểm trong điều kiện yếm khí.

“Clostridium botulinum lần đầu được phát hiện vào năm 1895 sau một vụ ngộ độc do giăm bông nhiễm độc tố botulinum.”

Bào tử của vi khuẩn này thường xuất hiện nhiều trong đất, bụi, phân động vật chưa phân hủy hoàn toàn, ruột hải sản cũng như trong nước biển. Độc tố botulinum gồm có 7 loại chính: A, B, C, D, E, F, G, trong đó loại A và B là tác nhân chính gây bệnh cho con người, chiếm gần 99% các trường hợp ngộ độc.

Những thực phẩm nào dễ chứa độc tố Clostridium botulinum?

Vi khuẩn Clostridium botulinum phát triển mạnh trong môi trường đóng hộp, kín khí, đặc biệt là các sản phẩm như thịt hộp, sữa, thịt nguội, phô mai và xúc xích. Quá trình sản xuất, đóng gói và bảo quản không đúng quy cách khiến vi khuẩn có cơ hội sinh sôi và tạo ra độc tố.

• Đồ hộp kém chất lượng hoặc quá hạn sử dụng có nguy cơ cao bị nhiễm độc.
• Quá trình vận chuyển không đảm bảo môi trường yếm khí cũng là nguyên nhân tiềm ẩn.
• Ngộ độc botulinum cũng có thể xảy ra qua những vết thương hở, ví dụ như tiêm botox sai kỹ thuật – mặc dù rất hiếm gặp.
• Thực phẩm tự chế biến và bảo quản không đúng cách tại nhà cũng là nguyên nhân thường gặp gây ngộ độc độc tố botulinum.
• Rau củ muối chua
• Mật ong

“Việc sử dụng các loại đồ hộp không rõ nguồn gốc hoặc bảo quản sai cách luôn tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng về sức khỏe.”

Khả năng gây bệnh của vi khuẩn Clostridium botulinum

Khi người dùng ăn phải thức ăn chứa độc tố botulinum hoặc bào tử vi khuẩn, độc tố này không bị phân hủy ở dạ dày và ruột mà được hấp thụ vào máu. Độc tố sẽ tấn công các synap cholinergic thuộc hệ thần kinh vận động ngoại biên, ngăn chặn việc giải phóng chất dẫn truyền thần kinh cần thiết cho hoạt động cơ.

• Thời gian ủ bệnh thường từ 12 đến 36 giờ nếu độc tố đã có sẵn trong thức ăn, hoặc 3 đến 10 ngày nếu do bào tử phát triển bên trong cơ thể.
• Triệu chứng ban đầu gồm buồn nôn, mệt mỏi, đau bụng và tiêu chảy.
• Trong giai đoạn phát triển, bệnh nhân xuất hiện các dấu hiệu rối loạn thần kinh như sụp mi mắt, nhìn mờ, khó nói, nuốt khó, giảm phản xạ gân xương hoặc mất phản xạ hoàn toàn.
• Liệt mềm lan rộng gây ra nguy cơ tê liệt các cơ đặc biệt là cơ hô hấp, dẫn đến suy hô hấp và thậm chí tử vong nếu không điều trị kịp thời.
• Bệnh có thể tiến triển nhanh chóng

Chẩn đoán ngộ độc thường dựa vào lâm sàng và thông tin dịch tễ, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao chức năng hô hấp và các phản xạ thần kinh để có phương pháp can thiệp phù hợp. Các xét nghiệm tìm độc tố trong thực phẩm, máu hoặc phân cũng được thực hiện để xác nhận chẩn đoán.

Cách phòng ngừa nguy cơ ngộ độc Clostridium botulinum

Nhằm giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn Clostridium botulinum, bạn cần chú ý các điểm sau đây:

• Chọn mua đồ hộp có thương hiệu uy tín, nhãn mác rõ ràng, chất lượng đảm bảo.
• Không sử dụng các sản phẩm có dấu hiệu bao bì bị phồng hoặc quá hạn sử dụng.
• Bảo quản thực phẩm theo hướng dẫn của nhà sản xuất, ví dụ bảo quản trong ngăn đông hợp lý để vi khuẩn không phát triển.
• Tránh ăn thực phẩm có mùi vị, màu sắc bất thường.
• Ưu tiên chế biến và sử dụng thực phẩm tươi, hạn chế dùng đồ đóng hộp lâu ngày.
• Thực hiện nấu chín kỹ thức ăn
• Tránh cho trẻ dưới 1 tuổi sử dụng mật ong để phòng ngừa ngộ độc bào tử botulinum.

Mẹo bảo quản thực phẩm tránh ngộ độc

• Bảo quản thức ăn sống dưới 5 độ C cho đến khi cần sử dụng.
• Hút chân không hoặc bảo quản thực phẩm như thịt trong ngăn đông lạnh.
• Rã đông thực phẩm ngay trước khi chế biến, hạn chế rã đông rồi đông lạnh lại.
• Bảo quản thức ăn đã nấu trong điều kiện nhiệt độ dưới 5 độ C hoặc trên 57 độ C.
• Vệ sinh dụng cụ chế biến như dao, thớt sạch sẽ bằng xà phòng và nước ấm sau khi sử dụng.
• Kiểm tra kỹ bao bì thực phẩm trước khi mua, tránh những sản phẩm bị rách, thủng hoặc biến dạng bao bì.
• Không sử dụng các loại thực phẩm tự làm, đồ hộp hoặc muối chua có dấu hiệu bất thường như phồng rộp, có mùi khó chịu, thay đổi màu sắc.

Lời khuyên từ Pharmacity

Pharmacity khuyến cáo người tiêu dùng cần nâng cao ý thức về an toàn thực phẩm để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình trước nguy cơ ngộ độc do Clostridium botulinum. Bạn hãy luôn lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, kiểm tra kỹ hạn sử dụng và bao bì trước khi mua. Đặc biệt, khi nghi ngờ hoặc phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trên thực phẩm, hãy loại bỏ ngay để tránh nguy cơ ngộ độc. Nếu có triệu chứng nghi ngờ ngộ độc thực phẩm, cần đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Clostridium botulinum là gì và tại sao nó nguy hiểm?
   Clostridium botulinum là vi khuẩn kỵ khí sản sinh độc tố botulinum cực độc, có thể gây ngộ độc thần kinh nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu không điều trị kịp thời.
2. Thực phẩm đóng hộp bị phồng có an toàn không?
   Bao bì phồng là dấu hiệu của khí sinh ra do vi khuẩn phát triển, có thể chứa độc tố botulinum. Không nên sử dụng thực phẩm có bao bì phồng để tránh ngộ độc.
3. Trẻ sơ sinh có thể bị ngộ độc do Clostridium botulinum không?
   Trẻ dưới 1 tuổi rất nhạy cảm với bào tử botulinum, đặc biệt là khi sử dụng mật ong. Vì vậy, không nên cho trẻ sơ sinh ăn mật ong.
4. Làm thế nào để bảo quản thực phẩm đúng cách để hạn chế nguy cơ ngộ độc?
   Nên bảo quản thực phẩm trong điều kiện nhiệt độ phù hợp, đậy kín, không để thực phẩm lâu ngày, vệ sinh dụng cụ chế biến sạch sẽ và tránh rã đông đông lại nhiều lần.
5. Nếu nghi ngờ bị ngộ độc botulinum, cần làm gì?
   Cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. Không tự ý dùng thuốc hoặc chờ đợi vì độc tố có thể gây liệt cơ, suy hô hấp rất nguy hiểm.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.