Thực phẩm nên ăn và tránh khi bị thừa sắt để giảm mức ferritin hiệu quả

Thừa sắt là tình trạng cơ thể tích tụ quá nhiều sắt, gây ra những tác hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Một trong những cách đơn giản và hiệu quả nhất để giảm mức ferritin – chỉ số phản ánh lượng sắt trong cơ thể – chính là điều chỉnh chế độ ăn uống. Vậy nên ăn gì và tránh gì khi bị thừa sắt? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu chuyên sâu, dễ hiểu và có cơ sở khoa học rõ ràng để bảo vệ sức khỏe bản thân.

Hiểu Về Tình Trạng Thừa Sắt và Ảnh Hưởng Đến Sức Khỏe

Thừa sắt, hay còn gọi là quá tải sắt, xảy ra khi cơ thể hấp thụ vượt mức lượng sắt cần thiết từ thực phẩm hàng ngày, dẫn đến sự tích tụ sắt trong máu và các cơ quan quan trọng như gan, tim, hay tuyến tụy. Cơ thể không thể tự đào thải lượng sắt dư thừa này, gây ra hiện tượng stress oxy hóa – một nguyên nhân chính đứng sau nhiều bệnh lý nghiêm trọng như xơ gan, tiểu đường, bệnh tim mạch hay viêm khớp.

“Sự tích tụ sắt lâu ngày có thể làm tổn thương các tế bào và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát và điều chỉnh kịp thời.”

Nguyên Nhân và Đối Tượng Dễ Bị Thừa Sắt

• Thừa sắt nguyên phát: Thường do yếu tố di truyền, đặc biệt là đột biến gen HFE khiến cơ thể hấp thu quá nhiều sắt.
• Thừa sắt thứ phát: Phát sinh từ các bệnh lý khác như thiếu máu, bệnh gan hoặc do truyền máu nhiều lần.

Những người có nguy cơ cao bao gồm người có đột biến gen HFE, thành viên trong gia đình từng bị thừa sắt, nam giới dưới 60 tuổi có tỷ lệ mắc cao hơn nữ giới.

Chế Độ Ăn Uống Hỗ Trợ Giảm Ferritin

Cân bằng chế độ ăn là cách tiếp cận tự nhiên và an toàn giúp bạn kiểm soát lượng sắt trong cơ thể. Dưới đây là những nhóm thực phẩm bạn nên ưu tiên và các lưu ý quan trọng:

Rau Xanh và Các Loại Củ Quả

Nhiều người lo ngại rằng rau xanh chứa nhiều sắt và nên tránh khi thừa sắt, tuy nhiên phần lớn sắt trong rau là loại không heme, hấp thu không hiệu quả bằng sắt heme từ thịt. Thêm vào đó, rau củ chứa nhiều chất chống oxy hóa như vitamin C, E và flavonoid, giúp giảm stress oxy hóa và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.

“Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa là người bạn đồng hành quan trọng trong cuộc chiến giảm lượng sắt dư thừa.”

Ngũ Cốc và Các Loại Đậu

Ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu chứa axit phytic – một loại chất ức chế hấp thu sắt hiệu quả. Đây chính là điểm mạnh giúp người thừa sắt kiểm soát lượng sắt hấp thụ qua đường tiêu hóa, đồng thời cung cấp lượng chất xơ và dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe.

Trứng

Trứng, đặc biệt là lòng đỏ, là nguồn cung cấp sắt non-heme cùng protein phosphopeptid có tác dụng hạn chế hấp thu sắt. Nghiên cứu cho thấy protein trong lòng đỏ trứng làm giảm hấp thu sắt hiệu quả hơn so với các nguồn khác như đậu nành hay sữa.

Trà và Cà Phê

Các loại đồ uống này chứa tanin – hợp chất polyphenol giúp giảm hấp thu sắt từ thực phẩm. Vì vậy, việc bổ sung trà và cà phê vào chế độ ăn hàng ngày có thể là một phương pháp tự nhiên nhằm kiểm soát lượng sắt trong máu.

Chất Đạm (Protein)

Mặc dù nhiều loại thực phẩm giàu protein cũng chứa sắt heme, cơ thể vẫn cần đủ đạm để duy trì các chức năng sinh lý và sức khỏe tổng thể. Người thừa sắt nên chọn các nguồn protein ít sắt như thịt gà, cá ngừ, thịt nguội hoặc nguồn đạm thực vật như đậu và các loại hạt.

Thực Phẩm Cần Tránh hoặc Hạn Chế

• Thịt đỏ: Thịt bò, thịt cừu giàu sắt heme, hấp thu tốt, nên hạn chế trong khẩu phần hàng ngày.
• Hải sản sống và động vật có vỏ: Như tôm sống, cua, nghêu, sò, ốc vì dễ gây nhiễm khuẩn do vi khuẩn Vibrio phát triển trong môi trường giàu sắt.
• Gan và các nội tạng động vật: Chứa lượng lớn sắt và nên tránh hoàn toàn.
• Thực phẩm chế biến nhiều sắt bổ sung: Một số loại ngũ cốc hay thực phẩm bổ sung sắt nhân tạo nên hạn chế dùng.
• Rượu bia và đồ uống có cồn: Gây tổn thương gan làm tăng nguy cơ tích tụ sắt và các vấn đề liên quan.

Lời Khuyên Từ Pharmacity

1. Uống đủ nước và duy trì lối sống lành mạnh để hỗ trợ quá trình chuyển hóa và loại bỏ sắt dư thừa.
2. Hạn chế đồ uống có cồn và thuốc lá vì chúng làm tăng nguy cơ tổn thương gan.
3. Tư vấn bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để cá nhân hóa chế độ ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
4. Sử dụng các sản phẩm bổ sung hoặc thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý sử dụng thuốc giảm sắt mà chưa có chỉ định.
5. Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ và chống oxy hóa để cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm stress oxy hóa.

5 Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ) Về Thừa Sắt và Chế Độ Ăn

1. Thừa sắt có gây tử vong không?
   Thừa sắt nếu không được kiểm soát có thể gây tổn thương gan, tim và các cơ quan quan trọng, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng thậm chí tử vong. Việc kiểm tra và điều trị kịp thời là rất quan trọng.
2. Uống trà và cà phê có giúp giảm hấp thu sắt không?
   Có, tanin trong trà và cà phê giúp ức chế hấp thu sắt, đặc biệt sắt không heme, nên thường được khuyên dùng trong bữa ăn hoặc sau bữa ăn để kiểm soát lượng sắt hấp thụ.
3. Người thừa sắt có nên ăn rau không?
   Có, rau củ chứa sắt không heme và nhiều chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào, nên rau là phần thiết yếu trong chế độ ăn của người thừa sắt.
4. Thịt đỏ ảnh hưởng thế nào đến ferritin?
   Thịt đỏ giàu sắt heme, dễ hấp thu làm tăng lượng sắt trong cơ thể. Nếu thừa sắt, nên hạn chế ăn thịt đỏ để không làm trầm trọng thêm tình trạng.
5. Có thực phẩm nào giúp đào thải sắt dư thừa không?
   Không có thực phẩm nào giúp loại bỏ sắt hoàn toàn, nhưng một số nhóm thực phẩm giúp giảm hấp thu sắt và giảm stress oxy hóa như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, đậu là rất hữu ích trong việc kiểm soát mức ferritin.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.