Nguyên nhân trào ngược dạ dày thường gặp và cách phòng ngừa hiệu quả

Trào ngược dạ dày là một vấn đề tiêu hóa phổ biến, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đau bụng, ợ chua, khó nuốt. Trong bài viết này, Pharmacity sẽ điểm qua nguyên nhân trào ngược dạ dày thường gặp và cách phòng ngừa hiệu quả. Cung cấp những thông tin cần thiết để bạn có thể nhận diện nguy cơ và áp dụng các biện pháp phòng tránh đơn giản, giúp bảo vệ hệ tiêu hóa của mình.

Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) hay còn gọi là trào ngược dạ dày là một bệnh lý về đường tiêu hóa phổ biến tại Việt Nam. Ở người bình thường, sau khi thức ăn được đưa vào miệng và xuống đến thực quản, các cơ thắt thực quản sẽ giãn ra để thức ăn cùng các chất lỏng đi vào dạ dày rồi lại đóng lại. Tuy vậy, người bị trào ngược dạ dày sẽ gặp phải tình trạng axit từ dạ dày trào ngược lên phần thực quản (đây là phần ống nối từ miệng đến dạ dày), khiến cho lớp niêm mạc thực quản bị kích thích từ đó dẫn đến nhiều triệu chứng khó chịu. 

Một số nguyên nhân trào ngược dạ dày thường gặp

Trào ngược dạ dày là tình trạng dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra nhiều khó chịu. Vậy, trào ngược dạ dày nguyên nhân do đâu? Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp dẫn đến tình trạng này:

Rối loạn chức năng cơ thắt thực quản dưới

Cơ thắt thực quản dưới (LES) có vai trò đóng và mở đầu dưới của thực quản. Cơ này đóng vai trò như một hàng rào ngăn cách giữa dạ dày và  thực quản. Nếu LES bị suy giảm chức năng sẽ không đóng hoàn toàn khi thức ăn đi vào dạ dày, khiến cho axit dạ dày có thể bị trào ngược vào thực quản. Điều này thường do cấu trúc hoặc cũng có thể do các loại thực phẩm, đồ uống, thuốc cùng với các yếu tố khác làm suy giảm chức năng của LES.

Yếu cơ thắt dưới thực quản

Ở trạng thái bình thường, các cơ thắt thực quản thường giãn mở hết cỡ để nuốt thức ăn xuống, sau đó sẽ co thắt và đóng lại để giúp ngăn chặn trào ngược acid dạ dày từ dưới lên thực quản. Nếu chức năng cơ thắt dưới bị suy giãn, thực quản luôn mở hoặc đóng không kín tạo điều kiện cho acid dịch vị dạ dày trào ngược lên và gây tổn thương niêm mạc thực quản. Đây là nguyên nhân trào ngược dạ dày thường gặp.

Một số loại thuốc có thể là nguyên nhân gây trào ngược dạ dày

Một số loại thuốc có thể là nguyên nhân trào ngược dạ dày và khiến cho các triệu chứng trở nên nặng hơn bao gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Những loại thuốc chống viêm không steroid có thể kể đến như ibuprofen, aspirin, naproxen,… Những thuốc này thường có tác dụng phụ phổ biến gây ảnh hưởng xấu đến đường tiêu hóa. Một số những ảnh hưởng xấu của thuốc là gây loét dạ dày, ợ nóng và kích thích thực quản bằng cách làm suy yếu hoặc giãn cơ thắt thực quản dưới.
• Thuốc chẹn kênh canxi: Sử dụng để điều trị huyết áp cao và bệnh tim.
• Thuốc kháng cholinergic: Được dùng trong các loại thuốc giúp điều trị rối loạn đường tiết niệu, tăng nhãn áp và dị ứng.
• Thuốc chủ vận beta-adrenergic: Được dùng cho bệnh hen suyễn và các bệnh phổi tắc nghẽn.
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng: Gồm imipramine, amitriptyline và nortriptyline.
• Thuốc kháng histamin: Được dùng trong các trường hợp dị ứng.
• Thuốc giảm đau: Như codeine, thuốc chứa hydrocodone và acetaminophen.
• Quinidine: Để điều trị rối loạn nhịp tim và sốt rét.
• Theophylline: Được sử dụng làm giãn phế quản cho bệnh hen suyễn, viêm phế quản mãn tính cùng với một số bệnh phổi khác.
• Diazepam: Được dùng để điều trị co giật.
• Dopamine: Được dùng trong việc trị bệnh Parkinson.
• Bisphosphonates: Sử dụng để điều trị loãng xương.
• Kháng sinh: Tetracycline.
• Chất bổ sung: Kali, sắt.

Thoát vị cơ hoành

Cơ hoành là cơ vân dẹt nằm bên trong cổ họng, có công dụng ngăn cách lồng ngực và khoang bụng. Sự hoạt động co thắt của cơ hoành giúp tác động đến cơ thắt dưới của thực quản, khiến cho cửa thực quản đóng kín, không gây hở ống thực quản và giúp ngăn chặn tình trạng dịch dạ dày trào ngược lên trên. Đây cũng là nguyên nhân trào ngược dạ dày phổ biến.

Suy giảm chức năng dạ dày

Suy giảm chức năng dạ dày cũng là nguyên nhân bị trào ngược dạ dày phổ biến. Chức năng thần kinh hoặc cơ bắp dạ dày bất thường là một trong những nguyên nhân trào ngược dạ dày, làm chậm tốc độ làm rỗng dạ dày, gây tăng áp lực và tăng nguy cơ trào ngược axit dạ dày.

Hen suyễn

Theo nghiên cứu cho thấy rằng, có hơn 75% người mắc bệnh hen suyễn mắc phải tình trạng trào ngược dạ dày. Các cơn ho kèm theo hen có thể dẫn đến sự thay đổi áp lực ở ngực, gây ra trào ngược. Hơn thế nữa, một số loại thuốc hen suyễn làm giãn đường thở, thư giãn LES cũng có thể dẫn đến trào ngược dạ dày. Việc điều trị GERD thường có thể giúp giảm các triệu chứng hen suyễn.

Chấn thương, tác động lực mạnh đến ổ bụng

Một số chấn thương như như va chạm mạnh, tai nạn, hắt hơi liên tục kéo dài, ho lâu ngày không khỏi, gập bụng không đúng cách,… là một số tác động tạo nên áp lực lớn lên ổ bụng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự xuất hiện của bệnh trào ngược dạ dày.

Căng thẳng, stress

Tình trạng căng thẳng trong công việc hoặc cuộc sống kích thích cơ thể tiết ra hormone cortisol, làm tăng lượng acid HCl và pepsin dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản. Ngoài ra, hormone cortisol còn tạo áp lực lên cơ thắt thực quản dưới khiến cơ này bị suy giảm chức năng và không có khả năng ngăn acid hoặc thức ăn trào ngược.

Ứ đọng thức ăn

Thức ăn khi nạp vào cơ thể, đã xuống dạ dày nhưng không được tiêu hóa kỹ, dẫn đến tình trạng tồn tại và ứ đọng, lâu ngày dẫn đến các biến chứng bệnh lý tiêu hóa nguy hiểm như đau dạ dày, hẹp môn vị, viêm loét dạ dày, thậm chí ung thư dạ dày,… Hậu quả là làm tăng nguy cơ bùng phát trào ngược dạ dày.

Mang thai gây trào ngược dạ dày

Sự gia tăng hormone estrogen và progesterone trong khi mang thai làm giãn cơ thắt thực quản dưới, cùng với trạng thái bụng nở rộng hơn sẽ gây áp lực lên dạ dày. Đây cũng là nguyên nhân trào ngược dạ dày. Do đó, ở phụ nữ mang thai thường gặp phải triệu chứng ợ nóng.

Thói quen uống rượu

Thói quen uống rượu là một trong những nguyên nhân trào ngược dạ dày đang ngày càng trở nên phổ biến. Rượu cũng có khả năng làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh trào ngược dạ dày và ợ nóng bằng cách tăng axit dạ dày, làm giãn cơ thắt thực quản dưới và suy yếu khả năng tự làm sạch axit của thực quản. Theo các nghiên cứu có kiểm soát cho thấy việc uống rượu hoặc bia sẽ làm tăng các triệu chứng trào ngược dạ dày hơn so với uống nước thường.

Một số nguyên nhân khác

Ngoài ra, một số thói quen sống kém lành mạnh cũng là yếu tố nguy cơ tác động tiêu cực khiến cho tình trạng bệnh trào ngược dạ dày ngày càng tiến triển nặng hơn.

Việc ăn uống quá no sẽ làm mức độ áp lực trong dạ dày, ăn những loại thực phẩm kém lành mạnh, dễ gây kích thích như thức ăn nhanh, đồ chiên xào nhiều dầu mỡ, hành tỏi, socola, thực phẩm giàu chất béo,…

Mặc quần áo quá bó sát vào vùng bụng sẽ khiến acid dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản một cách gián tiếp, từ đó gây ảnh hưởng quá trình tiêu hóa thức ăn.

Thừa cân béo phì do chế độ ăn uống không hợp lý, các yếu tố bẩm sinh, tai nạn chấn thương hoặc tình trạng suy giảm chức năng dạ dày do lão hóa dễ mắc các bệnh lý dạ dày.

Nằm xuống hoặc đi ngủ ngay sau khi ăn là thói quen xấu và là yếu tố làm tăng lượng acid dạ dày dẫn đến đau dạ dày và trào ngược dạ dày.

Biện pháp phòng ngừa trào ngược dạ dày hiệu quả

Bản chất của trào ngược dạ dày thực quản có mối liên hệ mật thiết với lối sống sinh hoạt và chế độ ăn uống hàng ngày. Vì thế, cách tốt nhất để giúp phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản là:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, tránh sử dụng các thực phẩm có vị cay nóng, chua, hạn chế thực phẩm gây khó tiêu, thực phẩm chế biến sẵn, chiên xào nhiều dầu mỡ, nhiều đạm, không sử dụng các chất kích thích,…
• Thăm khám sức khỏe định kỳ, không được lơ là trước những triệu chứng bất thường của cơ thể, dù là nhỏ nhất.
• Duy trì cân nặng phù hợp bằng cách ăn uống đủ bữa, tập thể dục điều độ, tuyệt đối không dùng các loại thuốc giảm cân cấp tốc.
• Cân nhắc kỹ lưỡng trước khi dùng bất kỳ loại thuốc tây nào để tránh nguy cơ phát sinh trào ngược dạ dày.
• Duy trì trạng thái tinh thần vui vẻ, lạc quan, tích cực, tránh mệt mỏi, căng thẳng,  làm việc vừa sức, nghỉ ngơi nhiều hơn.

Hiểu rõ nguyên nhân trào ngược dạ dày thường gặp và cách phòng ngừa hiệu quả là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe tiêu hóa của bạn. Hãy áp dụng những lời khuyên trong bài viết trên để giúp duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh và tránh xa các triệu chứng khó chịu của trào ngược dạ dày.