Elisa test: công nghệ phân tử sinh học trong việc phát hiện và đo lượng các phân tử quan trọng
Elisa test, còn gọi là xét nghiệm miễn dịch hấp thụ liên kết với enzym, là một kỹ thuật phân tử sinh học sử dụng trong việc xác định đặc hiệu kháng thể và đo độ nhạy của các xét nghiệm enzym. Phương pháp này giúp phát hiện và định lượng các phân tử quan trọng như peptide, hormone, protein và kháng thể.
Cơ chế hoạt động của Elisa test
“Nguyên lý của Elisa test dựa trên tính đặc hiệu của kháng thể – kháng nguyên và được thực hiện thông qua các bước cơ bản. Trước hết, kháng nguyên hoặc kháng thể được gắn lên một giá thể rắn. Sau đó, mẫu chứa kháng nguyên hoặc kháng thể cần tìm được thêm vào. Cuối cùng, enzyme và cơ chất được thêm vào để phân giải enzyme và tạo ra tín hiệu, thường dựa trên sự thay đổi màu sắc của các chất hoá học.”
Để thực hiện một phản ứng Elisa, ít nhất cần có một kháng thể đặc hiệu kết hợp với một kháng nguyên cụ thể. Những mẫu có kháng nguyên chưa thể xác định chính xác sẽ được gắn lên một giá thể rắn và có tính đặc hiệu hoặc không đặc hiệu.
Sau khi cố định kháng nguyên, kháng thể phát hiện được thêm vào để tạo ra phức hợp kháng nguyên. Phức hợp này có thể được phát hiện thông qua các kháng thể thứ cấp kết hợp với enzyme hoặc các kháng thể thứ cấp liên kết với enzyme bằng liên kết cộng hóa trị. Cơ chế của Elisa test tương tự như phương pháp Western blot.
Trong quá trình thực hiện, kỹ thuật viên sẽ sử dụng dung dịch rửa để loại bỏ các kháng thể và protein không gắn xen kẽ giữa các bước. Cuối cùng, cơ chất được thêm vào để phân giải enzyme và tạo ra tín hiệu có thể quan sát được, cho biết lượng kháng nguyên/kháng thể có trong mẫu.
Các loại Elisa test
- Elisa test trực tiếp: Phương pháp dễ nhất trong Elisa. Kháng nguyên được hấp thụ lên một tấm nhựa và sau đó được khoá bằng protein. Enzyme liên kết với một kháng thể trong một phản ứng riêng, tạo thành phức hợp kháng nguyên. Những phức hợp này sẽ còn lại sau khi loại bỏ phức hợp dư thừa và có thể phát hiện bằng phản ứng cơ chất và enzyme.
- Elisa test gián tiếp: Phương pháp này liên quan đến việc kết hợp kháng thể sơ cấp và kháng thể thứ cấp đã được đánh dấu. Ban đầu, kháng thể sơ cấp ủ cùng với kháng nguyên, sau đó ủ với kháng thể thứ cấp. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gặp phải sự không đặc hiệu do phản ứng chéo với kháng thể thứ cấp.
- Elisa test cạnh tranh: Phương pháp này mang tính chất cạnh tranh giữa kháng nguyên gốc (mẫu) và các kháng nguyên được thêm vào. Quy trình thực hiện không giống với các phương pháp Elisa khác.
Ứng dụng của Elisa test trong Y học
Elisa test có nhiều ứng dụng quan trọng trong y học:
- Thử nghiệm thuốc, sàng lọc ung thư và mang thai: Elisa test được ứng dụng rộng rãi trong lâm sàng xét nghiệm để phát hiện sớm bệnh ung thư và các bệnh lý khác. Nó cũng được sử dụng để kiểm tra chất lượng thuốc và theo dõi độ dược chất trong quá trình điều trị.
- Phát hiện dị ứng thực phẩm: Elisa test được sử dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm để phát hiện chất gây dị ứng. Độ nhạy cao của phương pháp này cho phép phát hiện các chất gây dị ứng ở mức rất nhỏ trong thực phẩm, như sữa, trứng, dầu và nhiều mặt hàng khác.
- Phát hiện kháng thể tiểu cầu: Phương pháp này giúp phát hiện tiểu cầu trong huyết thanh để xác định bệnh lupus ban đỏ hệ thống và rối loạn xuất huyết giảm tiểu cầu tự phát.
- Phát hiện kháng thể kháng vi khuẩn/virus: Elisa test được sử dụng để phát hiện virus trong nhiều quốc gia, đặc biệt ở những khu vực có tỷ lệ lây nhiễm cao. Phương pháp này cho phép phát hiện nhanh chóng và có kết quả ngay lập tức, giúp điều trị kịp thời.
Elisa test là một công nghệ phân tử sinh học có nhiều ứng dụng trong y học và các ngành công nghiệp khác. Phương pháp này hữu ích trong việc chẩn đoán bệnh tật và đóng góp vào sự phát triển của y học.
Các Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)
- Elisa test là gì?Elisa test là một kỹ thuật phân tử sinh học sử dụng để xác định và đo lượng các phân tử quan trọng như peptide, hormone, protein và kháng thể.
- Cơ chế hoạt động của Elisa test là gì?Elisa test hoạt động dựa trên tính đặc hiệu của kháng thể và kháng nguyên. Các bước cơ bản của phương pháp bao gồm gắn kháng thể hoặc kháng nguyên lên một giá thể rắn, thêm mẫu chứa kháng thể hoặc kháng nguyên, và cuối cùng thêm enzyme và cơ chất để tạo ra tín hiệu có thể quan sát được.
- Elisa test được sử dụng trong lĩnh vực nào?Elisa test có nhiều ứng dụng trong y học, bao gồm thử nghiệm thuốc, sàng lọc ung thư và mang thai. Nó cũng được sử dụng để phát hiện dị ứng thực phẩm và kháng thể kháng vi khuẩn/virus.
- Có bao nhiêu loại Elisa test?Elisa test có ba loại chính là Elisa test trực tiếp, Elisa test gián tiếp và Elisa test cạnh tranh.
- Elisa test có độ nhạy cao không?Phương pháp Elisa test có độ nhạy cao, cho phép phát hiện các phân tử quan trọng ở mức rất nhỏ trong mẫu.
Nguồn: Tổng hợp
