Đột quỵ ở trẻ em: nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

Đột quỵ là một căn bệnh thường liên quan đến người lớn tuổi, nhưng trên thực tế, trẻ em cũng có thể gặp phải tình trạng này. Tuy đột quỵ ở trẻ em không phổ biến, nhưng nếu không được nhận diện và xử lý kịp thời, nó có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu, và cách phòng ngừa đột quỵ ở trẻ em, giúp các bậc phụ huynh có thêm kiến thức để bảo vệ sức khỏe của con em mình.

1. Đột quỵ ở trẻ em là gì?

1.1 Đột quỵ là gì?

Đột quỵ là tình trạng mất chức năng não do sự gián đoạn của nguồn cung cấp máu, khiến các tế bào não không nhận đủ oxy và dưỡng chất. Có hai loại đột quỵ chính:

• Đột quỵ thiếu máu (ischemic stroke): Xảy ra khi một mạch máu bị tắc nghẽn, ngừng cung cấp máu cho một phần não.
• Đột quỵ xuất huyết (hemorrhagic stroke): Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu và tổn thương tế bào não.

Ở trẻ em, đột quỵ thường ít gặp hơn so với người lớn, nhưng nó không phải là điều không thể xảy ra. Các trẻ em có thể gặp phải đột quỵ do các nguyên nhân khác nhau, đôi khi là những vấn đề y tế bẩm sinh hoặc tai nạn.

1.2 Phân loại đột quỵ ở trẻ em

Đột quỵ ở trẻ em được phân thành các loại tương tự như ở người lớn, bao gồm:

• Đột quỵ thiếu máu: Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất ở trẻ em. Nguyên nhân chủ yếu là do cục máu đông hoặc sự tắc nghẽn trong mạch máu.
• Đột quỵ xuất huyết: Mặc dù ít gặp hơn, nhưng đột quỵ xuất huyết vẫn có thể xảy ra ở trẻ em, đặc biệt là do các vấn đề về mạch máu hoặc do chấn thương.
• Đột quỵ do tắc nghẽn mạch máu trong tim (cardioembolic stroke): Loại đột quỵ này xảy ra khi một cục máu đông di chuyển từ tim đến não, làm tắc nghẽn mạch máu.
• Đột quỵ do bệnh lý huyết học: Một số bệnh lý di truyền như bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở trẻ em.

2. Nguyên nhân gây đột quỵ ở trẻ em

Đột quỵ ở trẻ em có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố chính khiến trẻ có nguy cơ cao gặp phải đột quỵ.

2.1 Các yếu tố di truyền và bệnh lý tiềm ẩn

• Bệnh lý về tim mạch: Một số bệnh tim bẩm sinh hoặc rối loạn nhịp tim có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở trẻ. Ví dụ, trẻ có thể mắc các bệnh như hẹp van tim, dị dạng mạch máu não hoặc rối loạn nhịp tim.
• Bệnh huyết học: Một số bệnh về máu như thiếu máu hồng cầu hình liềm hoặc các rối loạn đông máu có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và dẫn đến đột quỵ.
• Bệnh di truyền: Những bệnh lý như hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers-Danlos cũng có thể gây ra các vấn đề về mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ.

2.2 Chấn thương đầu và cổ

Một trong những nguyên nhân thường gặp dẫn đến đột quỵ ở trẻ em là chấn thương đầu. Những tai nạn giao thông, va đập trong thể thao hoặc các tai nạn khác có thể làm tổn thương mạch máu trong não, gây ra xuất huyết hoặc tắc nghẽn mạch máu.

• Chấn thương vùng cổ: Chấn thương vùng cổ cũng có thể gây tổn thương các mạch máu dẫn đến não, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.

2.3 Các yếu tố môi trường và lối sống

Mặc dù đột quỵ ở trẻ em không phải lúc nào cũng liên quan đến yếu tố lối sống, nhưng một số yếu tố môi trường có thể làm tăng nguy cơ:

• Nhiễm trùng: Một số nhiễm trùng nghiêm trọng, đặc biệt là viêm màng não hoặc viêm tim, có thể dẫn đến đột quỵ do làm tổn thương mạch máu não.
• Mất nước: Trẻ em bị mất nước nghiêm trọng có thể gặp phải tình trạng máu đặc, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Sử dụng thuốc và chất gây nghiện: Một số loại thuốc như thuốc tránh thai hoặc việc lạm dụng chất kích thích có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở trẻ em.

3. Dấu hiệu nhận biết đột quỵ ở trẻ em

Việc nhận biết sớm dấu hiệu của đột quỵ rất quan trọng để đưa trẻ đến bác sĩ kịp thời. Tuy nhiên, việc nhận diện đột quỵ ở trẻ em có thể gặp một số khó khăn, vì trẻ em có thể không thể diễn đạt rõ ràng cảm giác của mình.

3.1 Dấu hiệu lâm sàng chung

Các dấu hiệu đột quỵ ở trẻ em có thể bao gồm:

• Yếu hoặc liệt một bên cơ thể: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc di chuyển hoặc kiểm soát cơ thể, đặc biệt là một bên tay hoặc chân.
• Khó nói hoặc mất khả năng giao tiếp: Trẻ có thể gặp khó khăn khi nói, không thể nói rõ hoặc bị mất khả năng nói.
• Đau đầu dữ dội: Đột quỵ có thể gây ra những cơn đau đầu dữ dội và đột ngột.
• Mất thăng bằng hoặc khó khăn khi đi lại: Trẻ có thể bị mất thăng bằng, đi lại khó khăn hoặc bị chóng mặt.

3.2 Dấu hiệu nhận biết qua hành vi và cảm xúc của trẻ

Đôi khi, trẻ em không thể mô tả những cảm giác của mình, vì vậy các bậc phụ huynh cần chú ý đến hành vi và cảm xúc của trẻ. Những dấu hiệu này có thể bao gồm:

• Trẻ thay đổi hành vi đột ngột: Trẻ có thể trở nên lười biếng, không quan tâm đến những thứ xung quanh hoặc có hành vi bất thường.
• Trẻ dễ cáu gắt hoặc khóc không kiểm soát: Một dấu hiệu cảnh báo rằng trẻ có thể gặp vấn đề về sức khỏe, bao gồm đột quỵ.

3.3 Các dấu hiệu đặc biệt cần chú ý

Một số dấu hiệu đặc biệt có thể chỉ ra một cơn đột quỵ nghiêm trọng, bao gồm:

• Mất thị lực đột ngột: Trẻ có thể bị mất thị lực ở một mắt hoặc cả hai mắt.
• Co giật: Đột quỵ có thể gây ra co giật hoặc động kinh ở trẻ.
• Mất ý thức hoặc ngất xỉu: Trẻ có thể bất ngờ ngất xỉu hoặc mất ý thức.

Nếu phát hiện những dấu hiệu này, các bậc phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

4. Cách phòng ngừa đột quỵ ở trẻ em

Mặc dù không thể loại trừ hoàn toàn nguy cơ đột quỵ ở trẻ em, nhưng các bậc phụ huynh có thể thực hiện nhiều biện pháp để giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe của trẻ. Dưới đây là những cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả:

4.1 Kiểm soát các bệnh lý tiềm ẩn

Một trong những yếu tố quan trọng giúp phòng ngừa đột quỵ ở trẻ em là quản lý các bệnh lý nền. Những bệnh lý này có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ nếu không được kiểm soát kịp thời. Một số bệnh lý cần chú ý bao gồm:

• Bệnh tim mạch: Trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc các vấn đề về van tim cần được kiểm tra định kỳ và điều trị kịp thời. Các bệnh lý này có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc gây rối loạn nhịp tim.
• Rối loạn đông máu: Nếu trẻ có các vấn đề về đông máu như bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm hay bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến quá trình đông máu, việc kiểm tra và điều trị đúng cách là rất quan trọng.
• Bệnh lý huyết học: Một số rối loạn về máu cũng có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ. Vì vậy, việc theo dõi các chỉ số máu và điều trị bệnh lý tiềm ẩn là cực kỳ quan trọng.

4.2 Tăng cường chế độ ăn uống và tập luyện cho trẻ

Chế độ ăn uống lành mạnh và lối sống năng động giúp giảm thiểu nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó có đột quỵ. Các bậc phụ huynh nên:

• Xây dựng chế độ ăn uống cân đối: Đảm bảo trẻ có chế độ ăn giàu chất xơ, vitamin, khoáng chất và axit béo omega-3, những thành phần giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch và hệ mạch máu.
• Khuyến khích trẻ vận động: Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm nguy cơ các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Trẻ nên tham gia vào các hoạt động thể thao như bơi lội, chạy, đi bộ hoặc các bài tập aerobic phù hợp với độ tuổi.

4.3 Phòng ngừa chấn thương đầu và cổ

Chấn thương đầu và cổ là nguyên nhân phổ biến gây đột quỵ ở trẻ em, đặc biệt là trong các tình huống như tai nạn giao thông, thể thao hay tai nạn trong sinh hoạt. Để phòng ngừa chấn thương, phụ huynh cần:

• Đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông: Trẻ em cần được trang bị đầy đủ bảo hiểm an toàn khi tham gia giao thông, chẳng hạn như đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp, xe máy.
• Giám sát khi trẻ tham gia thể thao: Một số môn thể thao như bóng đá, bóng rổ hay đua xe có thể gây ra chấn thương đầu. Phụ huynh nên giám sát và yêu cầu trẻ sử dụng các dụng cụ bảo vệ đầy đủ.
• Sắp xếp môi trường sống an toàn: Trẻ em dễ bị tai nạn tại nhà, vì vậy cần tạo một môi trường sống an toàn bằng cách loại bỏ các vật dụng dễ gây té ngã hoặc chấn thương.

5. Đột quỵ ở trẻ em: Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ?

Khi nghi ngờ trẻ có dấu hiệu của đột quỵ, việc đưa trẻ đến bác sĩ kịp thời là rất quan trọng. Dưới đây là một số trường hợp cần phải thăm khám ngay lập tức:

5.1 Những dấu hiệu cần thăm khám ngay lập tức

Nếu trẻ có các dấu hiệu sau, hãy đưa trẻ đến bác sĩ hoặc bệnh viện ngay lập tức:

• Mất khả năng di chuyển hoặc yếu liệt một bên cơ thể: Nếu trẻ không thể di chuyển tay, chân hoặc có cảm giác yếu một bên cơ thể, đây có thể là dấu hiệu của đột quỵ.
• Khó khăn trong việc nói hoặc mất khả năng giao tiếp: Trẻ có thể gặp khó khăn khi nói hoặc không thể diễn đạt những gì muốn nói.
• Mất thị lực đột ngột: Nếu trẻ đột nhiên không thể nhìn thấy một bên mắt hoặc bị mờ mắt, đó có thể là dấu hiệu của đột quỵ.
• Co giật hoặc ngất xỉu: Nếu trẻ gặp phải các vấn đề như co giật hoặc ngất xỉu không rõ nguyên nhân, đó là dấu hiệu cần thăm khám ngay.

5.2 Quy trình chẩn đoán đột quỵ ở trẻ em

Khi đưa trẻ đến bệnh viện, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm và kiểm tra để chẩn đoán đột quỵ. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Chụp CT hoặc MRI não: Đây là các phương pháp hình ảnh để xác định xem có sự tắc nghẽn hoặc xuất huyết trong não hay không.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp phát hiện các yếu tố nguy cơ như rối loạn đông máu hoặc bệnh lý huyết học.
• Điện não đồ (EEG): Được sử dụng để kiểm tra các hoạt động điện trong não, đặc biệt khi trẻ có dấu hiệu co giật.

6. Câu hỏi thường gặp về đột quỵ ở trẻ em

6.1 Đột quỵ ở trẻ em có thể chữa trị được không?

Đột quỵ ở trẻ em có thể được điều trị, nhưng thời gian và mức độ phục hồi sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như loại đột quỵ, độ tuổi của trẻ, và thời gian phát hiện bệnh. Phục hồi chức năng là rất quan trọng để giúp trẻ lấy lại khả năng vận động và giao tiếp.

6.2 Đột quỵ ở trẻ em có thể tái phát không?

Có, đột quỵ có thể tái phát ở trẻ em, đặc biệt nếu các yếu tố nguy cơ không được kiểm soát. Để phòng ngừa tái phát, các bậc phụ huynh cần tuân thủ chế độ điều trị và kiểm tra sức khỏe định kỳ cho trẻ.

6.3 Những biện pháp nào giúp giảm thiểu nguy cơ đột quỵ ở trẻ em?

Các biện pháp phòng ngừa bao gồm kiểm soát các bệnh lý tiềm ẩn, xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, khuyến khích trẻ vận động, và bảo vệ trẻ khỏi chấn thương đầu. Bên cạnh đó, việc theo dõi sức khỏe của trẻ và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết là rất quan trọng.

7. Kết luận

Đột quỵ ở trẻ em, mặc dù hiếm gặp, nhưng lại rất nghiêm trọng và có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của trẻ. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ, kết hợp với những biện pháp phòng ngừa hiệu quả, sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ một cách tối ưu. Phụ huynh cần chú ý đến những yếu tố nguy cơ, đảm bảo rằng trẻ có một chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất hợp lý và được bảo vệ khỏi các chấn thương. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ và thăm khám định kỳ là điều không thể thiếu trong việc chăm sóc sức khỏe của trẻ em.

Nguồn: Tổng hợp