Bột ngọt là gì? hướng dẫn sử dụng an toàn và hiệu quả cho sức khỏe
Bột ngọt, hay còn gọi là Monosodium glutamate (MSG), là một loại gia vị được sử dụng phổ biến trong hầu hết các bữa ăn Việt Nam. Không chỉ giúp món ăn trở nên đậm đà, hấp dẫn hơn mà bột ngọt còn có những lợi ích nhất định nếu biết dùng đúng cách. Tuy nhiên, xung quanh việc sử dụng bột ngọt vẫn tồn tại nhiều quan niệm chưa chính xác về tác hại cũng như nguồn gốc của nó. Bài viết này sẽ giải đáp chi tiết bột ngọt làm từ gì, những lợi ích khi sử dụng hợp lý, đồng thời cảnh báo các nguy cơ tiềm ẩn nếu sử dụng quá mức.
Bột ngọt được làm từ gì? Hiểu để sử dụng đúng cách
Bột ngọt thực chất là muối natri của axit glutamic – một axit amin phổ biến trong tự nhiên và có vai trò quan trọng trong việc tổng hợp protein của cơ thể. Theo chuyên gia dinh dưỡng, quá trình sản xuất bột ngọt trải qua giai đoạn lên men tự nhiên từ các loại nguyên liệu nông sản như sắn (khoai mì), mía hoặc tinh bột ngô.
“Thành phần chủ yếu của bột ngọt là axit glutamic, vốn có mặt trong nhiều loại thực phẩm như thịt, hải sản, rau củ quả và cả sản phẩm từ sữa. Vì vậy, việc đưa bột ngọt vào bữa ăn giống như cung cấp glutamate ở dạng dễ hấp thu hơn.” – Chuyên gia dinh dưỡng Phạm Minh Tuấn.
- Monosodium glutamate (MSG): Là muối natri của axit glutamic, giúp tăng cường vị umami – vị ngon tự nhiên kích thích khẩu vị.
- Quy trình sản xuất: Bột ngọt được tạo ra nhờ lên men tự nhiên từ các nguyên liệu như sắn, mía, giúp sản phẩm sạch và an toàn nếu được kiểm soát nghiêm ngặt.
- Glutamate tự nhiên trong thực phẩm: Tương tự bột ngọt, axit glutamic có mặt trong nhiều loại thực phẩm hàng ngày như nước mắm, nước tương, món hải sản hay thịt.
Thêm vào đó, bột ngọt còn được xem là một trong những thành phần giúp tăng vị giác mà không làm thay đổi thành phần dinh dưỡng có sẵn trong món ăn, nhờ đó giữ nguyên giá trị dinh dưỡng vốn có mà vẫn tạo cảm giác ngon miệng hơn cho bữa ăn.
Lợi ích khi sử dụng bột ngọt đúng cách trong bữa ăn
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh bột ngọt không chỉ làm tăng độ ngon của món ăn mà còn hỗ trợ một số lợi ích sức khỏe nếu được dùng điều độ.
- Hỗ trợ kiểm soát cân nặng: Hương vị umami của bột ngọt kích thích vị giác và giúp tạo cảm giác no nhanh hơn, giảm lượng calo nạp vào trong bữa ăn tiếp theo.
- Tăng vị mặn tự nhiên: Mặc dù bột ngọt không có vị mặn rõ ràng, nó giúp tăng cường vị mặn tự nhiên và hương thơm của thực phẩm, làm món ăn thêm hấp dẫn mà không cần dùng nhiều muối.
- Giảm lượng natri hấp thụ: Bột ngọt chứa lượng natri thấp hơn muối ăn (khoảng 1/3), giúp giảm 40% lượng muối trong món ăn mà vẫn giữ nguyên hương vị, có lợi cho người bị cao huyết áp hoặc cần hạn chế muối.
Bên cạnh đó, bột ngọt còn có khả năng:
- Kích thích sự tiết nước bọt: Giúp tăng cường quá trình tiêu hóa và hấp thu thức ăn hiệu quả hơn.
- Hỗ trợ cảm giác thèm ăn: Đặc biệt hữu ích cho những người suy giảm khẩu vị hoặc trong chế độ ăn kiêng cần duy trì lượng dinh dưỡng hợp lý.
- Không chứa đường và chất béo: Do đó, bột ngọt không làm tăng lượng đường huyết hoặc calo trong khẩu phần ăn, phù hợp cho người tiểu đường.
Cảnh báo về các tác dụng phụ khi lạm dụng bột ngọt
Mặc dù bột ngọt có nhiều lợi ích, việc sử dụng quá nhiều hoặc không đúng cách có thể gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
- Đau đầu và mệt mỏi: Một số người có thể cảm thấy đau đầu hoặc mệt mỏi sau khi ăn thực phẩm có bột ngọt, đặc biệt khi ăn lúc đói. Các cơn đau có thể kéo dài từ nửa tiếng đến vài giờ.
- Buồn nôn và dị ứng: Chứa đạm thực vật thủy phân và men, bột ngọt có thể gây phản ứng dị ứng, buồn nôn hoặc nôn ở những người nhạy cảm với thành phần này.
- Tăng huyết áp: Hàm lượng natri trong bột ngọt làm cơ thể giữ nước, tăng khát và huyết áp, đặc biệt gây nguy hiểm với người cao huyết áp hoặc bệnh tim mạch.
- Hen suyễn và ảnh hưởng thần kinh: Nghiên cứu cho thấy bột ngọt có thể kích thích các cơn hen suyễn nặng đối với người mắc bệnh. Ngoài ra, các nghiên cứu còn cảnh báo về khả năng ảnh hưởng đến hệ thần kinh và sự phát triển của một số bệnh như Alzheimer.
- Nguy cơ ung thư dạ dày: Một số nghiên cứu tại Ấn Độ ghi nhận tỷ lệ ung thư dạ dày tăng lên ở nhóm người tiêu thụ nhiều bột ngọt, có thể do bột ngọt làm suy giảm hoạt động của các chất chống oxy hóa tự nhiên trong cơ thể.
“Bột ngọt chỉ phát huy tác dụng tốt khi được sử dụng đúng liều lượng và phương pháp. Việc dùng quá mức hoặc cho vào món ăn không phù hợp có thể gây tác hại không lường trước.” – Bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng Nguyễn Thị Hồng.
Đặc biệt, trẻ em và phụ nữ mang thai cũng nên thận trọng khi sử dụng bột ngọt, tránh gây ra các phản ứng không mong muốn như khó chịu dạ dày hoặc ảnh hưởng tới sự phát triển thần kinh.
Cách dùng bột ngọt an toàn và hiệu quả bạn nên biết
- Dùng với nhiệt độ phù hợp: Thêm bột ngọt vào món ăn khi nhiệt độ khoảng từ 70°C đến 90°C để bảo toàn hương vị và hạn chế biến đổi hóa học gây hại.
- Nêm nếm đúng thời điểm và liều lượng: Tốt nhất nên cho bột ngọt vào sau khi món ăn đã chín và vừa tắt bếp. Trung bình mỗi người không nên ăn quá 6g bột ngọt mỗi ngày.
- Chọn món ăn phù hợp: Tránh dùng bột ngọt cho các món có vị ngọt tự nhiên như củ cải, cà rốt hoặc món nhiều axit như dưa cải, cũng như các món chiên rán vì có thể làm mất vị thơm ngon tự nhiên.
- Người có bệnh lý cần hạn chế: Người cao tuổi, bị cao huyết áp, viêm thận, phù nề nên hạn chế lượng bột ngọt dùng hằng ngày để tránh gây phản ứng không mong muốn.
Thêm vào đó, bạn nên lưu ý:
- Không dùng bột ngọt thay thế cho các loại gia vị có lợi khác: Nên kết hợp bột ngọt với rau củ tươi, thảo mộc và gia vị tự nhiên để nâng cao hương vị và lợi ích dinh dưỡng.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng khi có bệnh lý: Đặc biệt người mắc các bệnh về thận, tim mạch nên xin tư vấn trước khi sử dụng bột ngọt thường xuyên.
Lời khuyên từ Pharmacity
Nên sử dụng bột ngọt một cách thận trọng và khoa học để đảm bảo lợi ích dinh dưỡng và hạn chế tác hại sức khỏe. Hãy đọc kỹ nhãn sản phẩm trước khi mua, chọn loại bột ngọt có nguồn gốc rõ ràng, bảo đảm tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Đồng thời, nên thực hiện chế độ ăn đa dạng, cân bằng với nhiều nhóm thực phẩm khác nhau và hạn chế sử dụng bột ngọt quá liều trong một ngày.
Nếu bạn gặp các dấu hiệu như đau đầu, nổi mẩn, hoặc khó chịu sau khi dùng bột ngọt, nên ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn phù hợp.
5 Câu hỏi thường gặp về bột ngọt
- Bột ngọt có gây nghiện không?
Không – bột ngọt kích thích vị giác ngon hơn nhờ vị umami nhưng không gây nghiện vật lý hay tâm lý như các chất kích thích khác. - Ai nên hạn chế sử dụng bột ngọt?
Người cao tuổi, người bị cao huyết áp, viêm thận, phù nề, trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, phụ nữ mang thai và cho con bú nên hạn chế hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. - Có nên dùng bột ngọt hàng ngày không?
Có thể sử dụng nhưng cần đảm bảo liều lượng không vượt quá 6g/ngày và không phải là nguồn gia vị duy nhất trong bữa ăn. - Bột ngọt có làm tăng huyết áp không?
Natri trong bột ngọt có thể góp phần làm tăng huyết áp nếu dùng quá mức, do đó người bị cao huyết áp nên hạn chế dùng hoặc sử dụng dưới sự tư vấn y tế. - Cách lưu trữ bột ngọt đúng cách là gì?
Bảo quản bột ngọt ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp và đậy kín nắp sau khi mở để giữ chất lượng và ngăn ngừa ẩm mốc.
Nguồn tham khảo: Tổng hợp
Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.
