Cúm RSV: Toàn tập về Virus Hợp bào Hô hấp Nguy hiểm ở Trẻ

Triệu chứng cúm RSV: Nhận biết sớm để tránh biến chứng

Việc nhận biết sớm các triệu chứng cúm RSV là vô cùng quan trọng, giúp can thiệp kịp thời và ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng.

Dấu hiệu ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (< 2 tuổi)

Ở nhóm tuổi này, cúm RSV thường bắt đầu với các triệu chứng nhẹ rồi nặng dần sau vài ngày. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý:

• Giai đoạn đầu (giống cảm lạnh):
  • Sổ mũi, chảy nước mũi trong.
  • Ho khan, hắt hơi.
  • Sốt nhẹ (có thể không sốt).
• Giai đoạn nặng hơn (sau 2-3 ngày):
  • Ho nhiều hơn, ho có đờm.
  • Thở khò khè: Âm thanh rít nhỏ phát ra khi trẻ thở ra.
  • Thở nhanh, thở gấp: Nhịp thở nhanh hơn bình thường một cách rõ rệt.
  • Co rút lồng ngực: Phần cơ ở cổ, dưới xương sườn hoặc giữa các xương sườn lõm vào khi trẻ hít thở.
  • Bỏ bú hoặc bú kém.
  • Mệt mỏi, quấy khóc, li bì.

Biểu hiện ở trẻ lớn và người trưởng thành

Ở trẻ lớn và người lớn, hệ miễn dịch đã hoàn thiện hơn nên triệu chứng cúm RSV thường nhẹ và dễ bị nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường, bao gồm:

• Ho
• Sổ mũi, nghẹt mũi
• Đau họng
• Đau đầu, mệt mỏi
• Sốt nhẹ

Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức?

Đừng chần chừ đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào sau đây:

• Khó thở, thở gấp, co rút lồng ngực mạnh.
• Da, môi, hoặc đầu ngón tay tím tái: Dấu hiệu của việc thiếu oxy trầm trọng.
• Sốt cao không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
• Trẻ li bì, lơ mơ, khó đánh thức.
• Trẻ bỏ bú hoàn toàn hoặc có dấu hiệu mất nước (tã khô trong hơn 6 giờ, khóc không có nước mắt, miệng khô).

Biến chứng nguy hiểm của virus hợp bào hô hấp

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, cúm RSV có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Viêm tiểu phế quản và Viêm phổi: Đây là hai biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất, là nguyên nhân chính khiến trẻ phải nhập viện.
• Suy hô hấp cấp: Tình trạng phổi bị tổn thương nặng, không thể cung cấp đủ oxy cho cơ thể, đòi hỏi phải có sự hỗ trợ của y tế như thở oxy hoặc thở máy.
• Viêm tai giữa: Virus có thể di chuyển đến khoang sau tai và gây nhiễm trùng.
• Hen suyễn: Có bằng chứng cho thấy việc nhiễm RSV nặng khi còn nhỏ có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh hen suyễn sau này.

Nguyên nhân gây bệnh Cúm RSV

Nguyên nhân duy nhất gây ra bệnh cúm RSV chính là do Virus hợp bào hô hấp (Respiratory Syncytial Virus). Đây không phải là vi khuẩn, vì vậy kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng tiêu diệt nó.

Đặc tính của Virus

• Virus RNA: RSV là một loại virus có vật chất di truyền là RNA, thuộc họ Paramyxoviridae.
• Gây hợp bào: Tên gọi “hợp bào” xuất phát từ khả năng đặc biệt của virus khi lây nhiễm vào tế bào chủ. Nó khiến màng của các tế bào lân cận hợp nhất lại với nhau, tạo thành một cấu trúc tế bào lớn bất thường (gọi là “syncytium” hay hợp bào). Cấu trúc này làm rối loạn chức năng của đường hô hấp và gây ra tình trạng viêm nhiễm.
• Hai type chính: Virus RSV có hai type huyết thanh chính là A và B. Cả hai có thể cùng lưu hành trong một mùa dịch, nhưng type A thường liên quan đến các đợt bùng phát dịch nặng hơn.

Các yếu tố nguy cơ làm bệnh trở nặng

Mặc dù virus là nguyên nhân trực tiếp, một số yếu tố và điều kiện có sẵn có thể làm tăng đáng kể nguy cơ một người (đặc biệt là trẻ em) sẽ bị bệnh nặng khi nhiễm cúm RSV. Đây được xem là các nguyên nhân gián tiếp khiến bệnh trở nên nguy hiểm hơn.

• Hệ miễn dịch chưa trưởng thành: Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi và trẻ sinh non có hệ miễn dịch còn rất non nớt, chưa đủ khả năng chống lại sự tấn công mạnh mẽ của virus.
• Đường thở nhỏ: Đường kính đường thở của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vốn đã rất hẹp. Khi bị virus tấn công gây viêm, sưng nề và tăng tiết dịch nhầy, đường thở sẽ càng bị chít hẹp, dẫn đến khó thở và khò khè.
• Có bệnh nền:
  • Bệnh tim bẩm sinh: Đặc biệt là các bệnh gây tăng áp lực động mạch phổi hoặc suy tim.
  • Bệnh phổi mãn tính: Ví dụ như loạn sản phế quản phổi ở trẻ sinh non.
  • Suy giảm miễn dịch: Trẻ bị nhiễm HIV, đang điều trị ung thư hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.
  • Bệnh thần kinh cơ: Các bệnh làm yếu cơ hô hấp khiến trẻ khó ho để tống xuất đờm.
• Môi trường sống:
  • Tiếp xúc với khói thuốc lá.
  • Sống trong môi trường đông đúc, điều kiện vệ sinh kém.
  • Đi nhà trẻ, trường học (làm tăng nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh).

Các đối tượng có nguy cơ cao nhiễm cúm RSV

Bất kỳ ai cũng có thể nhiễm virus RSV, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao gặp biến chứng nặng hơn:

• Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Trẻ sinh non: Phổi và hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ.
• Trẻ có bệnh nền như:
  • Bệnh tim bẩm sinh.
  • Bệnh phổi mãn tính (loạn sản phế quản phổi).
  • Hệ miễn dịch suy yếu (do bệnh hoặc do điều trị như hóa trị).
• Người lớn từ 65 tuổi trở lên.
• Người lớn có bệnh hen suyễn, suy tim sung huyết, hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).

Chẩn đoán và Điều trị cúm RSV hiệu quả

Các phương pháp chẩn đoán

Thông thường, bác sĩ có thể chẩn đoán cúm RSV dựa trên các triệu chứng lâm sàng và thời điểm dịch bệnh. Tuy nhiên, để xác định chính xác, các xét nghiệm sau có thể được thực hiện:

• Xét nghiệm nhanh kháng nguyên: Lấy dịch mũi họng để tìm kháng nguyên của virus. Kết quả có nhanh sau 15-30 phút.
• Xét nghiệm PCR (Phản ứng chuỗi Polymerase): Lấy dịch mũi họng, có độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn, được xem là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán

Cách phòng ngừa cúm RSV cho trẻ và gia đình

“Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa cúm RSV là cách tốt nhất để bảo vệ con bạn.

Vệ sinh cá nhân và môi trường

• Rửa tay là vàng: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây. Hướng dẫn trẻ lớn làm điều tương tự. Đây là biện pháp quan trọng nhất!
• Vệ sinh nhà cửa: Giữ nhà cửa thông thoáng, sạch sẽ. Thường xuyên lau chùi các bề mặt hay tiếp xúc và giặt giũ đồ chơi của trẻ.
• Không dùng chung đồ dùng cá nhân như ly, chén, khăn mặt.

Hạn chế tiếp xúc

• Tránh đưa trẻ đến những nơi đông người (siêu thị, khu vui chơi) trong mùa cao điểm của cúm RSV (thường là mùa thu – đông).
• Nếu có người trong gia đình bị cảm, hãy yêu cầu họ đeo khẩu trang khi tiếp xúc với trẻ, rửa tay trước khi bế trẻ và tránh hôn trẻ.

Tăng cường hệ miễn dịch

• Sữa mẹ là tốt nhất: Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời vì sữa mẹ chứa nhiều kháng thể quý giá giúp bảo vệ trẻ.
• Dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo chế độ ăn uống đủ chất cho trẻ lớn và các thành viên trong gia đình.
• Tiêm phòng: Hiện nay, đã có vắc-xin và kháng thể đơn dòng giúp phòng ngừa RSV cho một số nhóm đối tượng nguy cơ cao (như trẻ sinh non, trẻ có bệnh tim bẩm sinh). Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể.

Điều trị cúm RSV

Điều trị hỗ trợ tại nhà (cho thể nhẹ)

Đối với hầu hết các trường hợp khỏe mạnh, cúm RSV có thể được quản lý tại nhà thông qua các biện pháp sau:

• Kiểm soát sốt và cơn đau: Sử dụng các loại thuốc không kê đơn như Acetaminophen (Paracetamol) hoặc Ibuprofen.
  

  Cảnh báo: Tuyệt đối không sử dụng Aspirin cho trẻ em vì nguy cơ gây ra Hội chứng Reye, một bệnh lý não và gan hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm.

• Bù đủ nước và dinh dưỡng: Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng. Mất nước có thể khiến tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn. Hãy đảm bảo trẻ uống đủ sữa, nước, hoặc dung dịch điện giải (Oresol) theo chỉ dẫn.
• Làm thông thoáng đường thở:
  • Sử dụng nước muối sinh lý dạng nhỏ hoặc xịt để làm loãng dịch nhầy trong mũi.
  • Dùng dụng cụ hút mũi để làm sạch mũi cho trẻ trước khi cho bú và trước khi ngủ, giúp bé dễ thở hơn.

Điều trị chuyên sâu tại bệnh viện (cho thể nặng)

Trẻ có dấu hiệu bệnh nặng cần được nhập viện để theo dõi và can thiệp y tế kịp thời. Các phương pháp điều trị tại bệnh viện có thể bao gồm:

• Liệu pháp Oxy (Oxygen Therapy): Đây là biện pháp can thiệp phổ biến nhất. Oxy được cung cấp qua ống thông mũi hoặc mặt nạ để đảm bảo cơ thể không bị thiếu oxy do suy hô hấp.
• Truyền dịch tĩnh mạch (IV Fluids): Nếu trẻ không thể uống đủ nước hoặc bị nôn nhiều, bác sĩ sẽ chỉ định truyền dịch để ngăn ngừa và điều trị mất nước.
• Hỗ trợ hô hấp nâng cao:
  • Thở máy không xâm lấn (CPAP): Sử dụng máy tạo ra một dòng áp lực không khí dương liên tục qua mặt nạ để giữ cho đường thở luôn mở.
  • Thở máy xâm lấn (Mechanical Ventilation): Trong những trường hợp suy hô hấp nghiêm trọng nhất, trẻ sẽ được đặt nội khí quản và kết nối với máy thở.
• Thuốc men:
  • Thuốc giãn phế quản: Có thể được sử dụng qua đường khí dung để thử làm giảm co thắt đường thở, mặc dù hiệu quả không phải lúc nào cũng rõ ràng với mọi bệnh nhân RSV.
  • Kháng thể đơn dòng (Monoclonal Antibody): Thuốc Palivizumab (Synagis) không phải là thuốc điều trị mà là một kháng thể được tiêm hàng tháng trong mùa dịch cho các nhóm trẻ có nguy cơ rất cao (sinh cực non, có bệnh tim/phổi nặng) để phòng ngừa bệnh diễn tiến nặng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các hướng dẫn lâm sàng quốc tế, thuốc kháng virus (như Ribavirin) và Corticosteroid không được khuyến cáo sử dụng thường quy để điều trị cúm RSV vì lợi ích không rõ ràng và có thể gây tác dụng phụ.

Lời khuyên từ Dược sĩ Pharmacity

Tại Pharmacity, chúng tôi hiểu rằng sức khỏe của bé là ưu tiên số một. Để phòng ngừa cúm RSV, các dược sĩ khuyên bạn nên tập trung vào việc vệ sinh và tăng cường đề kháng. Hãy tạo thói quen rửa tay cho cả gia đình, đặc biệt là trước khi chăm sóc trẻ và sau khi đi từ ngoài về. Sử dụng nước muối sinh lý để vệ sinh mũi cho bé hàng ngày giúp loại bỏ mầm bệnh. Bên cạnh đó, đừng quên bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất qua chế độ ăn uống để xây dựng một hệ miễn dịch khỏe mạnh từ bên trong, sẵn sàng chống lại sự tấn công của virus.

Câu hỏi thường gặp (FAQs)

1. Nhiễm cúm RSV rồi có bị lại không? Trả lời: Có. Một người có thể bị nhiễm RSV nhiều lần trong đời. Lần nhiễm đầu tiên thường là nặng nhất. Những lần nhiễm sau, cơ thể đã có một phần miễn dịch nên triệu chứng thường nhẹ hơn.

2. Làm thế nào để phân biệt cúm RSV với cảm lạnh thông thường và COVID-19? Trả lời: Việc phân biệt chỉ dựa vào triệu chứng là rất khó vì chúng khá giống nhau (ho, sốt, sổ mũi). Cúm RSV thường có triệu chứng nổi bật là thở khò khè ở trẻ nhỏ. Để biết chính xác, cách duy nhất là thực hiện xét nghiệm tại cơ sở y tế.

3. Có vắc-xin phòng cúm RSV cho mọi trẻ em không? Trả lời: Hiện tại, vắc-xin phòng ngừa cúm RSV đã được phê duyệt ở một số quốc gia và thường được khuyến nghị cho các nhóm đối tượng nguy cơ cao như người lớn tuổi, phụ nữ mang thai (để truyền kháng thể cho con) và một số trẻ sơ sinh. Việc tiêm chủng đại trà cho mọi trẻ em vẫn đang được nghiên cứu và triển khai. Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ để cập nhật thông tin mới nhất.

4. Trẻ bị cúm RSV cần kiêng những gì? Trả lời: Không cần kiêng tắm hay kiêng gió một cách thái quá. Hãy giữ vệ sinh cơ thể cho trẻ sạch sẽ, tắm bằng nước ấm trong phòng kín gió. Tránh cho trẻ ăn các loại thức ăn khó tiêu, đồ ăn lạnh. Quan trọng nhất là tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá vì nó có thể làm tình trạng hô hấp của trẻ tồi tệ hơn rất nhiều.

Kết luận

Cúm RSV thực sự là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp đáng lo ngại, nhưng hoàn toàn không phải là “bản án”. Bằng cách trang bị đầy đủ kiến thức, nhận biết sớm các triệu chứng cúm RSV, và áp dụng các biện pháp phòng ngừa cúm RSV một cách chủ động, bạn có thể bảo vệ con mình khỏi những biến chứng nguy hiểm của virus hợp bào hô hấp. Hãy luôn là những bậc cha mẹ thông thái, quan sát con cẩn thận và đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế khi cần thiết.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.