Trà đường có tác dụng gì? 7 lợi ích và tác hại bạn nên biết

Trà đường là một thức uống phổ biến được làm từ việc kết hợp giữa trà và đường. Đây là thức uống quen thuộc trong đời sống hàng ngày của nhiều người Việt Nam và trên toàn thế giới. Không chỉ đơn thuần là một đồ uống thông thường, trà đường còn mang lại nhiều tác dụng đối với sức khỏe khi được sử dụng đúng cách và hợp lý.

Trà đường là gì?

Trà đường là đồ uống được pha chế từ lá trà (phổ biến nhất là trà xanh, trà đen, trà ô long) với đường (đường kính, đường phèn, đường nâu, mật ong…). Tùy thuộc vào vùng miền và khẩu vị, cách pha chế và nguyên liệu có thể khác nhau, tạo nên nhiều hương vị đặc trưng.

Văn hóa uống trà đã tồn tại từ hàng nghìn năm trước ở châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, và sau đó lan rộng ra toàn thế giới. Tại Việt Nam, trà đường là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, từ những buổi trà đạo trang trọng đến những quán trà đá vỉa hè bình dân.

Ở nhiều nước châu Á, như Ấn Độ có trà sữa masala chai, Đài Loan có trà sữa trân châu, Thái Lan có trà thái đỏ… tất cả đều có thành phần chung là trà và đường, nhưng cách pha chế và hương vị rất đa dạng.

Thành phần dinh dưỡng trong trà đường

Trà đường chứa nhiều thành phần dinh dưỡng và hợp chất có hoạt tính sinh học:

• Caffeine: Kích thích hệ thần kinh trung ương, tăng tỉnh táo
• Polyphenol: Chống oxy hóa, chống viêm, bảo vệ tế bào
• Catechin: Đặc biệt nhiều trong trà xanh, có tác dụng chống oxy hóa mạnh
• L-theanine: Amino acid có tác dụng thư giãn, giảm stress
• Đường: Cung cấp năng lượng nhanh chóng cho cơ thể
• Các khoáng chất: Kali, mangan, flo và các vi chất khác

Tùy thuộc vào loại trà và loại đường sử dụng, thành phần dinh dưỡng có thể khác nhau. Ví dụ, trà xanh có hàm lượng catechin cao hơn trà đen, trong khi đường nâu chứa nhiều khoáng chất hơn đường trắng.

Các tác dụng tích cực của trà đường

• Cung cấp năng lượng nhanh chóng

Trà đường là nguồn cung cấp năng lượng nhanh chóng nhờ sự kết hợp giữa caffeine và đường. Caffeine trong trà giúp kích thích hệ thần kinh trung ương, trong khi đường cung cấp glucose – nguồn năng lượng chính cho não bộ. Sự kết hợp này giúp bạn nhanh chóng lấy lại năng lượng và sự tỉnh táo, đặc biệt hữu ích khi bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc uể oải.

• Giảm stress và cải thiện tâm trạng

L-theanine trong trà có tác dụng làm dịu thần kinh và tạo cảm giác thư giãn. Khi kết hợp với caffeine, L-theanine giúp tạo ra trạng thái tỉnh táo nhưng thư giãn, không gây căng thẳng như caffeine đơn thuần. Việc thưởng thức một tách trà đường ấm nóng cũng tạo ra cảm giác thoải mái về mặt tâm lý, giúp giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng.

“Thường xuyên uống trà đường với liều lượng vừa phải có thể giúp bạn cảm thấy thư giãn và cải thiện tâm trạng, nhưng không nên lạm dụng vì có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.”

• Tác dụng chống oxy hóa từ các polyphenol trong trà

Trà rất giàu polyphenol, đặc biệt là catechin và flavonoid, có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ. Các chất này giúp trung hòa các gốc tự do, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương oxy hóa và có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính.

Theo nhiều nghiên cứu, polyphenol trong trà có thể:

• Hỗ trợ sức khỏe tim mạch
• Giảm nguy cơ một số loại ung thư
• Hỗ trợ sức khỏe não bộ
• Cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa

• Hỗ trợ tiêu hóa

Trà đường có thể hỗ trợ tiêu hóa theo nhiều cách:

1. Kích thích tiết dịch tiêu hóa
2. Hỗ trợ chuyển hóa thức ăn
3. Giảm cảm giác đầy bụng sau khi ăn
4. Có thể giúp giảm một số triệu chứng khó tiêu

Đặc biệt, một số loại trà như trà gừng hoặc trà bạc hà khi kết hợp với đường có thể rất hiệu quả trong việc giảm các vấn đề về tiêu hóa như buồn nôn hoặc đầy hơi.

• Tác dụng sưởi ấm cơ thể

Một tách trà đường nóng có thể giúp làm ấm cơ thể hiệu quả trong những ngày lạnh. Nước nóng giúp tăng nhiệt độ cơ thể từ bên trong, trong khi caffeine có thể tạm thời tăng nhẹ tỷ lệ trao đổi chất, góp phần tạo cảm giác ấm áp.

Tại nhiều nền văn hóa, trà đường nóng được coi là một phương thuốc dân gian để chống lại cảm lạnh và giúp cơ thể ấm áp trong thời tiết giá rét.

• Tăng cường tỉnh táo và khả năng tập trung

Caffeine trong trà kết hợp với đường giúp tăng cường khả năng tập trung và cải thiện hiệu suất tinh thần. Caffeine hoạt động bằng cách chặn tác động của adenosine – một chất dẫn truyền thần kinh gây buồn ngủ, đồng thời kích thích giải phóng dopamine và norepinephrine – các chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến sự tỉnh táo và tập trung.

Đường trong trà đường cung cấp glucose cho não, giúp não hoạt động hiệu quả hơn, đặc biệt khi bạn cần sự tập trung cao độ hoặc giải quyết các vấn đề phức tạp.

Những tác hại có thể có khi uống trà đường

Tác động đến lượng đường trong máu

Trà đường có thể làm tăng đột ngột lượng đường trong máu, đặc biệt nếu sử dụng nhiều đường. Điều này có thể dẫn đến:

• Tăng đột biến năng lượng theo sau là sự sụt giảm nhanh chóng (crash)
• Kích thích tiết insulin quá mức, có thể gây ra vấn đề về đường huyết trong dài hạn
• Tăng nguy cơ kháng insulin nếu tiêu thụ thường xuyên và với lượng lớn

Ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng

Đường trong trà đường là nguồn thức ăn cho vi khuẩn gây sâu răng. Nếu uống trà đường thường xuyên và không vệ sinh răng miệng đúng cách, bạn có thể gặp phải:

• Sâu răng
• Viêm nướu
• Hôi miệng
• Ố vàng răng (do tanin trong trà)

Nguy cơ đối với người mắc bệnh tiểu đường

Đối với người mắc bệnh tiểu đường, trà đường có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng:

• Tăng đường huyết đột ngột
• Khó kiểm soát mức đường trong máu
• Tăng nguy cơ biến chứng tiểu đường

Người mắc bệnh tiểu đường nên tránh hoặc hạn chế tối đa trà đường, hoặc sử dụng các chất làm ngọt thay thế đường theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Tác động tiêu cực của caffeine

Mất ngủ

Caffeine trong trà có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ nếu uống vào buổi chiều muộn hoặc tối. Caffeine có thời gian bán hủy khoảng 5-6 giờ, nghĩa là sau 5-6 giờ, cơ thể mới đào thải được một nửa lượng caffeine đã tiêu thụ.

Tăng nhịp tim

Caffeine có thể làm tăng nhịp tim và huyết áp tạm thời. Đối với một số người nhạy cảm với caffeine, điều này có thể gây ra cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực hoặc khó chịu.

Tăng lo âu ở một số người

Một số người nhạy cảm với caffeine có thể trải qua cảm giác lo âu, kích động hoặc bồn chồn sau khi uống trà đường, đặc biệt nếu tiêu thụ với lượng lớn.

Tác động đến cân nặng và nguy cơ béo phì

Trà đường chứa một lượng calo đáng kể từ đường. Uống trà đường thường xuyên có thể góp phần làm tăng tổng lượng calo nạp vào, dẫn đến tăng cân và nguy cơ béo phì nếu không được cân đối với hoạt động thể chất.

Một cốc trà đường trung bình có thể chứa từ 70-100 calo, chủ yếu từ đường. Nếu uống nhiều cốc mỗi ngày, lượng calo có thể cộng dồn đáng kể.

Đối tượng nên và không nên uống trà đường?

Đối tượng nên uống trà đường

Người cần bổ sung năng lượng nhanh

Trà đường phù hợp với những người cần bổ sung năng lượng nhanh chóng, chẳng hạn như:

• Vận động viên trước, trong hoặc sau khi tập luyện
• Người làm việc thể lực nặng
• Người cần tỉnh táo nhanh chóng sau cảm giác mệt mỏi

Người làm việc trí óc cần tập trung

Nhờ tác dụng của caffeine và đường, trà đường có thể giúp:

• Tăng khả năng tập trung trong thời gian ngắn
• Cải thiện hiệu suất làm việc trí óc
• Giảm cảm giác buồn ngủ trong giờ làm việc

Đối tượng không nên uống trà đường

• Người mắc bệnh tiểu đường

Người bị tiểu đường nên tránh trà đường vì đường sẽ làm tăng đột biến lượng đường trong máu, gây khó khăn trong việc kiểm soát bệnh.

• Người bị cao huyết áp

Caffeine trong trà có thể làm tăng huyết áp tạm thời. Người bị cao huyết áp nên thận trọng hoặc tránh uống trà đường, đặc biệt là trà đen hoặc trà ô long có hàm lượng caffeine cao.

• Người bị mất ngủ

Những người có vấn đề về giấc ngủ nên tránh uống trà đường vào buổi chiều và tối vì caffeine có thể gây khó ngủ và làm giảm chất lượng giấc ngủ.

• Trẻ em dưới 12 tuổi

Trẻ em nhạy cảm hơn với caffeine và cũng không cần thiết phải tiêu thụ nhiều đường. Trà đường không được khuyến khích cho trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ.

• Phụ nữ mang thai và cho con bú

Phụ nữ mang thai nên hạn chế tiêu thụ caffeine (dưới 200mg/ngày). Caffeine có thể đi qua nhau thai và ảnh hưởng đến thai nhi. Tương tự, caffeine cũng có thể đi vào sữa mẹ và ảnh hưởng đến em bé.

Cách uống trà đường đúng cách và khoa học

Thời điểm uống trà đường thích hợp

Thời điểm tốt nhất để uống trà đường:

• Buổi sáng: Giúp cơ thể tỉnh táo và khởi động ngày mới
• Giữa buổi sáng: Khoảng 9-10 giờ, giúp duy trì năng lượng
• Sau bữa ăn: Khoảng 30 phút sau bữa ăn, giúp tiêu hóa (trừ trà đen có thể ảnh hưởng đến hấp thu sắt)

Không nên uống trà đường:

• Buổi tối sau 6 giờ (có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ)
• Khi đói (có thể gây kích ứng dạ dày)
• Ngay trước và trong khi ăn (có thể ảnh hưởng đến hấp thu chất dinh dưỡng)

Liều lượng và tần suất uống hợp lý

Liều lượng khuyến cáo:

• Không quá 3-4 tách trà mỗi ngày
• Hàm lượng caffeine không quá 300-400mg/ngày (1 tách trà khoảng 30-50mg caffeine)
• Hạn chế lượng đường, tốt nhất là dưới 6 thìa cà phê đường/ngày từ tất cả các nguồn

Để tránh phụ thuộc caffeine, nên có những ngày “detox caffeine” trong tuần, không uống trà hoặc các đồ uống chứa caffeine khác.

Các loại trà phù hợp để pha với đường

Các loại trà khác nhau sẽ cho hương vị và tác dụng khác nhau khi kết hợp với đường:

Các phương pháp pha trà đường khoa học

Bước pha trà đường chuẩn:

1. Đun sôi nước: Sử dụng nước sạch, đun đến nhiệt độ phù hợp với từng loại trà (80-90°C cho trà xanh, 95-100°C cho trà đen)
2. Cho trà vào: Sử dụng khoảng 2-3g trà (khoảng 1 thìa cà phê) cho 200ml nước
3. Thời gian ủ:
   • Trà xanh: 1-3 phút
   • Trà đen: 3-5 phút
   • Trà ô long: 3-4 phút
   • Trà thảo mộc: 5-7 phút
4. Thêm đường: Thêm đường khi trà còn nóng để đường tan hoàn toàn. Bắt đầu với lượng nhỏ (1/2 – 1 thìa cà phê) và điều chỉnh theo khẩu vị
5. Khuấy đều và thưởng thức: Khuấy đều để đường hòa tan hoàn toàn, sau đó thưởng thức từ từ

Kết luận

Trà đường là thức uống phổ biến với nhiều tác dụng tích cực như cung cấp năng lượng nhanh chóng, giúp tỉnh táo, tập trung và có thể mang lại cảm giác thư giãn. Tuy nhiên, nó cũng có những tác hại tiềm ẩn, đặc biệt khi sử dụng quá mức hoặc không phù hợp với tình trạng sức khỏe.

Đối với người bị tiểu đường, cao huyết áp, mất ngủ, phụ nữ mang thai và cho con bú, cần đặc biệt thận trọng hoặc tránh uống trà đường. Luôn lắng nghe cơ thể và điều chỉnh thói quen uống trà cho phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.

Câu hỏi thường gặp

1. Uống trà đường có làm tăng cân không?

Trà đường chứa calo từ đường, nếu tiêu thụ thường xuyên và với lượng lớn có thể góp phần làm tăng cân. Một cốc trà đường trung bình chứa khoảng 70-100 calo. Để tránh tăng cân, hãy hạn chế lượng đường hoặc chọn các chất làm ngọt thay thế ít calo.

2. Uống trà đường vào buổi tối có gây mất ngủ không?

Caffeine trong trà có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ nếu uống trong vòng 4-6 giờ trước khi đi ngủ. Nếu bạn nhạy cảm với caffeine, tốt nhất nên tránh uống trà đường sau 2-3 giờ chiều hoặc chuyển sang trà thảo mộc không chứa caffeine.

3. Trà đường có thể thay thế nước uống hàng ngày không?

Không nên dùng trà đường để thay thế nước uống hàng ngày. Nước lọc vẫn là thức uống tốt nhất để giữ cơ thể đủ nước. Trà đường nên được coi là đồ uống bổ sung, không phải thức uống chính để bổ sung nước.

4. Người bị tiểu đường có thể uống trà đường không?

Người bị tiểu đường nên tránh trà đường thông thường. Tuy nhiên, họ có thể thưởng thức trà không đường hoặc sử dụng các chất làm ngọt thay thế được bác sĩ chấp thuận như stevia hoặc các chất làm ngọt nhân tạo phù hợp với chế độ ăn kiêng tiểu đường.

5. Uống trà đường có thể giúp giảm cân không?

Mặc dù trà (đặc biệt là trà xanh) có một số đặc tính có thể hỗ trợ giảm cân nhẹ, nhưng trà đường có thể phản tác dụng do lượng calo từ đường. Nếu mục tiêu là giảm cân, tốt hơn hết là uống trà không đường hoặc với lượng đường rất ít.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.