Tai biến mạch máu não - phương pháp sơ cứu và di chứng
Tai biến mạch máu não, hay còn được gọi là đột quỵ, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong nhiều năm liền. Ngoài ra, những hậu quả nặng nề mà tai biến để lại cũng gây áp lực cho bệnh nhân, gia đình và cả xã hội. Vì vậy, việc sơ cứu đúng cách trong “thời gian vàng” là biện pháp hiệu quả giảm nguy cơ tử vong và tránh các di chứng sau đó.
Tai biến mạch máu não là gì?
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) được chia thành hai thể:
- Thể thứ nhất: Xuất huyết não xảy ra khi áp lực trên mạch máu vượt quá giới hạn, gây vỡ mạch máu. Nguyên nhân phổ biến nhất là cao huyết áp không kiểm soát được. Xuất huyết não rất nguy hiểm và có tỷ lệ tử vong cao.
- Thể thứ hai: Nhồi máu não hoặc thiếu máu não cục bộ xảy ra khi máu không được cung cấp đầy đủ đến một phần của não, hoặc các cục máu lắc điện từ tim dừng lại trong mạch máu não, dẫn đến thiếu máu và tử chết của một phần não.
Cả hai thể đều gây thiếu oxy cho não, làm cho tế bào não chết sau vài phút. Mỗi phút trôi qua sau tai biến, gần 2 triệu tế bào não sẽ chết đi. Do đó, điều trị ngay từ sớm là rất quan trọng để giảm nguy cơ tử vong và di chứng sau tai biến.
“Sau khi đột quỵ, mỗi phút trôi qua sẽ có gần 2 triệu tế bào não bị chết.”
Biểu hiện của người bị tai biến
Tổ chức WHO đã đưa ra quy tắc F.A.S.T nhằm nhận biết sớm các dấu hiệu của tai biến mạch máu não và đưa ra biện pháp cấp cứu kịp thời. Quy tắc này gồm:
- F (Face): Khuôn mặt bị mất cân đối, liệt mặt, một bên mặt chảy xệ, cười méo mó.
- A (Arm): Cử động khó khăn hoặc không thể cử động tay chân, yếu liệt một bên cơ thể. Một biểu hiện rõ ràng nhất là không thể nâng hai tay lên cùng lúc.
- S (Speech): Giọng nói thay đổi, nói ngọng, dính chữ. Bệnh nhân không thể nói câu đơn giản.
- T (Time): Khi có dấu hiệu trên, có thể bệnh nhân đã bị tai biến. Vì vậy, hãy gọi cấp cứu hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.
“Quy tắc F.A.S.T giúp nhận biết và sơ cứu tai biến mạch máu não.”
Di chứng sau tai biến
Theo thống kê từ Hội Phòng chống tai biến mạch máu não, hàng năm có khoảng 200.000 người ở Việt Nam mắc tai biến mạch máu não, trong đó 50% tử vong. Trong số 50% người sống sót, 92% bị di chứng về vận động, 68% di chứng vừa và nhẹ, và 27% bị di chứng nặng. Dưới đây là những di chứng sau tai biến:
- Liệt nửa người hoặc các chi: Tai biến mạch máu não có thể gây liệt nửa người hoặc các chi. Một phần bệnh nhân có thể phục hồi hoặc gặp khó khăn về vận động và cuộc sống sau này. Các liệu pháp vật lý trị liệu có thể hỗ trợ phục hồi khả năng vận động, nhưng tùy thuộc vào nhiều yếu tố như cơ địa của bệnh nhân và mức độ tổn thương.
- Rối loạn nhận thức: Người bệnh có triệu chứng suy giảm trí nhớ. Ở mức độ nhẹ, bệnh nhân thường quên những công việc hàng ngày. Ở mức độ nặng, bệnh nhân có triệu chứng suy giảm trí nhớ cấp tính, quên các kiến thức và kỹ năng trước đó.
- Rối loạn định hướng không gian và thời gian: Bệnh nhân có thể lạc đường ở những nơi quen thuộc, không nhận thức về thời gian trong ngày.
- Rối loạn ngôn ngữ: Bệnh nhân có triệu chứng nói ngọng, dính chữ, lặp lại các từ quen thuộc. Gặp khó khăn trong giao tiếp và tiếp nhận thông tin bằng ngôn ngữ.
- Rối loạn thị giác: Tất cả bệnh nhân sau tai biến có thể gặp rối loạn thị giác tạm thời hoặc vĩnh viễn. Triệu chứng rối loạn thị giác sẽ khác nhau ở mỗi bệnh nhân.
- Rối loạn cơ tròn: Rối loạn cơ tròn gồm hai loại: rối loạn cơ tròn hậu môn và rối loạn cơ tròn bàng quang. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc đi tiểu, tiểu ra quá nhiều, tiểu không được, và liệt dương. Rối loạn ngôn ngữ sau tai biến mạch máu não cũng có thể xảy ra.
Cách sơ cứu người bị tai biến mạch máu não
Khi phát hiện người bị tai biến mạch máu não, hãy gọi người trợ giúp sơ cứu và cuộc gọi cấp cứu (115) ngay lập tức. Trong thời gian chờ đợi, hãy theo dõi tình trạng của bệnh nhân để phát hiện sớm những thay đổi không bình thường.
Nếu bệnh nhân mất ý thức hoặc lơ mơ nhưng vẫn thở bình thường:
- Đặt bệnh nhân ở tư thế nằm nghiêng an toàn hoặc nằm ngửa, nhưng cần kiểm tra thường xuyên. Nếu bệnh nhân nôn mửa, hãy đặt bệnh nhân ở tư thế nằm nghiêng để tránh sự cản trở đường hô hấp và từ tiếng ngoài quá lưỡi. Chú ý đặt tư thế nghiêng an toàn:
- Nghiêng cơ thể của bệnh nhân về một bên
- Đầu phải tiếp xúc trực tiếp với mặt đất và hơi ngập lên lưng bạn
- Đưa tay của bệnh nhân ra phía trước và cố định
- Đưa chân của bệnh nhân thẳng, còn lại gập nhẹ
Nếu bệnh nhân tỉnh táo:
Hỗ trợ bệnh nhân nằm thoải mái nhất có thể và theo dõi phản ứng của bệnh nhân, sau đó thực hiện sơ cứu cho tai biến mạch máu não.
“Không được cho bệnh nhân sử dụng thuốc hoặc ăn uống bất cứ gì và không áp dụng bất kỳ biện pháp trị liệu nào mà không có sự cho phép của bác sĩ.”
Mong rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các dấu hiệu và triệu chứng của tai biến mạch máu não, cùng phương pháp sơ cứu phù hợp. Đây là một căn bệnh nguy hiểm và diễn biến nhanh, do đó sự sơ cứu đúng cách và kịp thời là yếu tố quyết định sự sống còn của bệnh nhân.
Lời khuyên từ Pharmacity:
- Hãy thường xuyên kiểm tra áp lực máu của bạn để phát hiện và điều trị cao huyết áp kịp thời.
- Ứng dụng quy tắc F.A.S.T khi nhận biết các dấu hiệu của tai biến mạch máu não. Hãy ghi nhớ kỹ quy tắc này và cấp cứu ngay lập tức nếu cần thiết.
- Để giảm nguy cơ tai biến mạch máu não, hãy duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và ăn một chế độ ăn uống cân bằng.
Câu hỏi thường gặp về tai biến mạch máu não:
- Tôi có thể ngăn ngừa tai biến mạch máu não như thế nào?Để ngăn ngừa tai biến mạch máu não, hãy duy trì mức áp lực máu khỏe mạnh, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, tiểu đường và bệnh tim mạch.
- Tai biến mạch máu não có nguy hiểm không?Tai biến mạch máu não là một căn bệnh nguy hiểm có thể gây tử vong và để lại nhiều di chứng nặng nề.
- Làm thế nào để phát hiện sớm tai biến mạch máu não?Quy tắc F.A.S.T là một phương pháp nhận biết sớm các dấu hiệu của tai biến mạch máu não. Đặc biệt chú ý các biểu hiện không thường xảy ra đột ngột như mất cân đối khuôn mặt, khó khăn trong việc cử động tay chân và giọng nói thay đổi.
- Di chứng sau tai biến mạch máu não có thể được chữa trị không?Di chứng sau tai biến mạch máu não có thể được chữa trị và phục hồi dần dựa trên mức độ tổn thương và phương pháp điều trị cụ thể.
- Làm thế nào để sơ cứu người bị tai biến mạch máu não?Đầu tiên, hãy gọi người trợ giúp sơ cứu và cuộc gọi cấp cứu ngay lập tức. Tiếp theo, theo dõi tình trạng của bệnh nhân và thực hiện các biện pháp sơ cứu cụ thể như đặt bệnh nhân ở tư thế an toàn và hỗ trợ cho bệnh nhân tỉnh táo.
Nguồn: Tổng hợp
