Sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ: nhận biết và điều trị

Cả sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ đều là mối quan tâm hàng đầu của các bậc phụ huynh. Việc theo dõi sát sao các mốc phát triển đầu đời của con như biết bò, biết đi, biết nói,… là điều vô cùng quan trọng. Trong trường hợp trẻ có dấu hiệu nói muộn, cha mẹ cần theo dõi tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ của trẻ. Dù mỗi trẻ có sự phát triển riêng biệt, nhưng các cột mốc phát triển đặc biệt thường xảy ra vào những thời điểm chung. Vì vậy, để hiểu rõ hơn về chậm phát triển ngôn ngữ và các nguyên nhân gây ra nó, cũng như cách khắc phục, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.

Chậm phát triển ngôn ngữ là gì?

Khi nào trẻ được coi là chậm phát triển ngôn ngữ? Để có câu trả lời cho câu hỏi này, ta cần nắm được các mốc phát triển ngôn ngữ ở trẻ. Theo các chuyên gia, việc phát triển ngôn ngữ ở trẻ bắt đầu từ khi mới chào đời. Trẻ được coi là chậm phát triển về ngôn ngữ khi có tình trạng chậm trễ trong việc đạt được các cột mốc tiếp nhận và diễn đạt ngôn ngữ. Các mốc phát triển ngôn ngữ giúp chúng ta xác định chính xác sự chậm phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Các mốc phát triển ngôn ngữ giúp xác định chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ.

Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có thể gặp khó khăn trong việc diễn đạt lời nói, phản ứng lại lời nói, chậm nói, vốn từ ít, khó nói thành câu hoàn chỉnh,… Trẻ được coi là chậm nói khi đã 2 tuổi mà vốn từ của trẻ không đủ khoảng 50 từ đơn hoặc trẻ chưa biết nói được từ ghép gồm 2 từ đơn. Trẻ chậm nói đơn thuần là trẻ gặp khó khăn trong việc tạo ra âm thanh chính xác, nhưng vẫn có thể cố gắng nói. Những trẻ này vẫn có thể hiểu và giao tiếp bằng cử chỉ, ánh mắt, hình thể bình thường. Trong khi đó, chậm phát triển ngôn ngữ là tình trạng trẻ gặp bất thường trong việc hiểu và giao tiếp bằng ngôn ngữ hình thể và ngôn ngữ lời nói. Trẻ có thể phát âm các từ chính xác, nhưng lại gặp khó khăn trong việc ghép thành cụm từ hoặc thậm chí không có nghĩa. Vì vậy, trẻ cũng gặp khó khăn trong việc hiểu và giao tiếp với những người xung quanh.

Nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển ngôn ngữ

Theo các chuyên gia, chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ có thể có nguyên nhân từ các yếu tố sinh lý, bệnh lý hoặc nhiều nguyên nhân khác. Những nguyên nhân bên ngoài có thể gây ra tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ như:

• Thiếu sự giao tiếp và tương tác với trẻ từ những người xung quanh, đặc biệt là người chăm sóc trẻ.
• Trẻ có thể bị chia cắt quá sớm với bố mẹ, ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ.
• Tính cách rụt rè, nhút nhát, hướng nội của trẻ bị ảnh hưởng bởi những người gần gũi.

Những nguyên nhân đáng chú ý liên quan đến tinh thần cũng có thể khiến trẻ chậm phát triển ngôn ngữ.

Còn những nguyên nhân bệnh lý cũng có thể gây ra tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ như:

• Trẻ sinh non thường có tốc độ phát triển chậm hơn trẻ sinh đủ tháng.
• Trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ thường chậm phát triển về ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp.
• Hội chứng Down được xem là một nguyên nhân bệnh lý điển hình dẫn đến tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ.
• Vấn đề về thính giác cũng có thể ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ, vì chỉ khi nghe được, trẻ mới phát triển được vốn từ vựng và bắt chước cách phát âm của người lớn.
• Trẻ có dị tật bẩm sinh khe hở vòm miệng gặp khó khăn trong phát âm và giao tiếp.
• Trẻ chậm phát triển trí tuệ cũng sẽ chậm chạp trong ghi nhớ, học hỏi các kỹ năng cũng như phát triển ngôn ngữ.

Ngoài ra, còn có những yếu tố khác và yếu tố nguy cơ có thể gây ra chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ như:

• Yếu tố di truyền từ gia đình.
• Trẻ nhẹ cân, trẻ có biến chứng khi sinh, tiền sử gia đình có người chậm phát triển ngôn ngữ.
• Bé trai có nguy cơ chậm phát triển ngôn ngữ cao hơn bé gái khoảng 3 lần.

Điều quan trọng là những vấn đề về thính giác cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ.

Dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ

Biểu hiện của trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có điểm giống và cũng có điểm khác so với dấu hiệu nhận biết trẻ chậm nói. Cha mẹ có thể nhận biết trẻ chậm phát triển về mặt ngôn ngữ qua các biểu hiện như:

• Trẻ 4 tháng tuổi không bắt đầu nói bi bô, cha mẹ không thể nhận biết trẻ vui hay buồn.
• Trẻ 6 tháng tuổi không kết hợp các nguyên âm thành tiếng bập bẹ, không cười hay la hét.
• Trẻ 7 tháng tuổi không biết sử dụng hành động để thu hút sự chú ý của người khác, không bắt chước âm thanh mà người khác tạo ra.
• Trẻ 8 tháng tuổi chưa bập bẹ phát âm các phụ âm.
• Trẻ 9 tháng tuổi không phản hồi khi được gọi tên, không phát âm được các từ đơn giản như “ma ma”, “pa pa”, không hướng mắt về phía cha mẹ chỉ tay.
• Trẻ 12 tháng tuổi không nói “mẹ” hay “bố”, không lắc đầu, vẫy tay, chỉ tay. Trẻ không hiểu các từ đơn giản như “không”, “tạm biệt”, không thể nói những từ đơn lẻ.
• Trẻ từ 12 đến 15 tháng tuổi không phát ra âm thanh như đang nói chuyện.

Ngoài ra, trẻ chậm phát triển ngôn ngữ cũng có thể gặp các rối loạn khác.

Điều trị chậm phát triển ngôn ngữ

Đối với chậm phát triển ngôn ngữ, điều trị cần phải tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Do đó, khi cha mẹ nhận thấy con có các biểu hiện chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ, họ nên đưa con đi khám chuyên gia càng sớm càng tốt. Khi đó, các bác sĩ sẽ giúp gia đình tìm ra chính xác nguyên nhân và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

Đối với những bệnh như rối loạn phổ tự kỷ và hội chứng Down, không có phương pháp chữa trị. Tuy nhiên, có thể áp dụng các biện pháp như tăng cường chức năng não bộ và khả năng nhận thức của trẻ, phương pháp y sinh học, liệu pháp tâm lý, phương pháp luyện tập tại nhà để giúp trẻ phát triển bản thân và hòa nhập với xã hội.

Trẻ sinh non và nhẹ cân cần được chăm sóc đúng chế độ dinh dưỡng để bắt kịp đà tăng trưởng của các trẻ khác. Khi đạt được cân nặng và chiều cao như bình thường, trẻ sẽ phát triển được cột mốc về ngôn ngữ, cũng như các kỹ năng khác.

Đối với trẻ có dị tật bẩm sinh khe hở vòm miệng, có thể cần hỗ trợ từ phẫu thuật để khắc phục.

Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ do vấn đề thính giác cần có phẫu thuật để phục hồi sức khỏe thính giác, dùng máy trợ thính, điều trị điếc trong trường hợp trẻ trên 5 tuổi…

Trị liệu phát triển ngôn ngữ nên được tiến hành càng sớm càng tốt, và tốt nhất là trước 2 tuổi.

Tăng cường giao tiếp và tương tác với trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng của gia đình. Việc sử dụng các trò chơi phát triển ngôn ngữ cho bé cũng rất hữu ích trong việc giúp trẻ vượt qua tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ.

Theo thống kê, khoảng 20% trẻ em trên thế giới chịu ảnh hưởng của chậm phát triển ngôn ngữ. Tuy nhiên, hầu hết trong số đó, nếu được can thiệp kịp thời, có thể bắt kịp tốc độ phát triển ngôn ngữ bình thường vào năm 4 tuổi. Vì vậy, khi nhận ra dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ, cha mẹ cần đưa con đến khám bác sĩ ngay lập tức.

FAQs về chậm phát triển ngôn ngữ

1. Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ bắt đầu từ khi nào?

Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có thể được nhận biết từ khi mới chào đời. Các mốc phát triển ngôn ngữ giúp xác định chính xác sự chậm phát triển ngôn ngữ của trẻ.

2. Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có những dấu hiệu như thế nào?

Các dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ bao gồm chậm nói, diễn đạt lời nói, phản ứng lại lời nói, vốn từ ít, khó nói thành câu hoàn chỉnh. Trẻ cũng gặp khó khăn trong việc hiểu và giao tiếp bằng ngôn ngữ hình thể và ngôn ngữ lời nói.

3. Nguyên nhân chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ là gì?

Nguyên nhân gây chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ có thể từ các yếu tố sinh lý, bệnh lý, tình trạng thiếu giao tiếp và tương tác, tính cách rụt rè, nhút nhát của trẻ, vấn đề về thính giác, hội chứng Down, rối loạn phổ tự kỷ, v.v.

4. Chậm phát triển ngôn ngữ có thể điều trị không?

Điều trị chậm phát triển ngôn ngữ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Đối với những trường hợp như rối loạn phổ tự kỷ và hội chứng Down, không có phương pháp chữa trị. Tuy nhiên, có thể áp dụng các biện pháp như tăng cường chức năng não bộ và khả năng nhận thức của trẻ, phương pháp y sinh học, liệu pháp tâm lý, phương pháp luyện tập tại nhà để giúp trẻ hòa nhập với xã hội.

5. Khi nào nên đưa trẻ chậm phát triển ngôn ngữ đi khám bác sĩ?

Khi cha mẹ nhận thấy dấu hiệu chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ, nên đưa trẻ đi khám chuyên gia càng sớm càng tốt. Các bác sĩ sẽ giúp tìm ra nguyên nhân và đề xuất phương pháp điều trị phù hợp.

Nguồn: Tổng hợp