Lỵ trực khuẩn: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Lỵ trực khuẩn, một bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa phổ biến, có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và nguy hiểm. Việc hiểu rõ về bệnh này giúp chúng ta phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Dưới đây là những thông tin quan trọng mà bạn cần biết về lỵ trực khuẩn.

Tổng quan chung

Bệnh lỵ trực khuẩn do trực khuẩn Shigella, thuộc họ vi khuẩn đường ruột Enterobacteriaceae gây ra. Loại trực khuẩn này thuộc loại trực khuẩn gram (-), với kích thước từ 1-3 mm, không thể di động và hình thành dễ dàng ở môi trường thạch lỏng 37 độ C.

Đối tượng nào cũng có thể mắc bệnh nhưng trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh lỵ trực khuẩn. Bên cạnh đó. Ở Việt Nam, lỵ trực khuẩn là một trong hai bệnh truyền nhiễm có số lượng người mắc lớn nhất (viêm gan virus và lỵ trực khuẩn). Căn bệnh này thường xảy ra vào mùa hè, nhất là những vùng có điều kiện vệ sinh kém.

Lỵ trực khuẩn có thể lây qua nhiều con đường khác nhau và tạo nên dịch bệnh:

+ Có thể lây từ người sang người bằng đường phân – miệng:

+ Do thức ăn, nước uống có chứa vi khuẩn gây bệnh.

+Do khâu chế biến thức ăn không vệ sinh, do ruồi nhặng,…

Triệu chứng

Ở mỗi giai đoạn khác nhau, lỵ trực khuẩn có thể gây ra những triệu chứng khác nhau, cụ thể như sau:

• Giai đoạn ủ bệnh: Thông thường giai đoạn này sẽ diễn ra khoảng 1 đến 5 ngày và bệnh nhân thường không gặp phải những triệu chứng đặc trưng.
• Giai đoạn khởi phát: Ở giai đoạn này, bệnh thường diễn biến đột ngột và người bệnh có thể gặp phải một số triệu chứng như:
  • Sốt cao, có thể lên tới 39 đến 40 độ C, rét run và có cơn gai lạnh, cơ thể đau nhức và mệt mỏi, không muốn ăn,… Trẻ nhỏ có thể sốt cao và co giật.
  • Người bệnh thường xuyên buồn nôn, đi ngoài phân lỏng và kèm theo triệu chứng đau quặn bụng thành từng cơn.
• Thời kỳ toàn phát: Những biểu hiện ngày càng rõ ràng và nghiêm trọng:
  • Đau quặn vùng bụng, đau theo cơn.
  • Đau đại trực tràng.
  • Người bệnh mót rặn nhiều và muốn đi ngoài liên tục. Thậm chí có thể đi ngoài từ 20 đến 40 lần chỉ trong vòng 1 ngày.
  • Phân của người bị lỵ trực khuẩn thường có nhiều chất nhầy, có nước máu đỏ. Sau mỗi lần đi ngoài, lượng phân ít dần.
  • Vì đi ngoài quá nhiều, người bệnh phải đối mặt với tình trạng mất nước và điện giải, suy kiệt, sa trực tràng, đau toàn bộ khung đại tràng.
  • Cơ thể người bệnh mệt mỏi và hốc hác, có thể bị sốt, môi khô và lưỡi bẩn,…
• Giai đoạn lui bệnh: Những triệu chứng bệnh bắt đầu thuyên giảm sau 1 đến 2 tuần.

Các thể bệnh khác nhau dựa trên lâm sàng

• Với những trường hợp thể bệnh nhẹ: Người bệnh thường có triệu chứng không rõ ràng và ở mức độ nhẹ. Có thể xuất hiện những cơn đau bụng âm ỉ và tình trạng tiêu chảy. Tuy nhiên, những triệu chứng này có thể tự thuyên giảm.
• Thể nặng: Những biểu hiện bệnh rất rõ ràng. Người bệnh thường xuyên muốn đi ngoài, mất nước, rối loạn điện giải, có thể bị sốc nhiễm khuẩn. Nếu không được xử trí sớm có thể gây tử vong.
• Thể kéo dài: Là những trường hợp gặp phải những triệu chứng bệnh kéo dài, do đó người bệnh dễ bị suy kiệt, suy dinh dưỡng, rối loạn nước và điện giải, ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

Nguyên nhân

Căn cứ vào các biểu hiện của lỵ trực khuẩn bệnh học, có thể xác định các nguyên nhân sau gây ra bệnh lỵ trực khuẩn như:

• Do tiếp xúc với trực khuẩn Shigella thông qua miệng như: tiếp xúc trực tiếp giữa người với người.
• Do ăn phải thực phẩm bị ô nhiễm: những người xử lý thực phẩm có thể truyền vi khuẩn cho những người ăn thực phẩm hoặc do thực phẩm ở gần khu vực có chứa nước thải ô nhiễm;
• Do sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm: uống nước hoặc bơi trong môi trường nước bị nhiễm trực khuẩn Shigella cũng là nguyên nhân gây ra lỵ trực khuẩn.

Đối tượng nguy cơ

Một số nhóm người có nguy cơ cao bị nhiễm lỵ trực khuẩn bao gồm:

• Trẻ em: Đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi.
• Người sống trong khu vực vệ sinh kém: Nơi có điều kiện vệ sinh không đảm bảo.
• Người tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh: Gia đình, nhân viên y tế.
• Người đi du lịch đến khu vực có dịch: Những nơi có dịch lỵ trực khuẩn bùng phát.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh lỵ trực khuẩn bác sĩ sẽ dựa vào các dấu hiệu và triệu chứng sau để chẩn đoán bệnh: dấu hiệu mất nước cùng với nhịp tim nhanh và huyết áp thấp; đau bụng hoặc dấu hiệu các tế bào bạch cầu trong máu cao hơn mức bình thường.

Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện xét nghiệm mẫu phân để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn Shigella hoặc độc tố của chúng.

Phòng ngừa bệnh

Các biện pháp phòng bệnh lỵ trực khuẩn gồm:

• Biện pháp quan trọng nhất để phòng bệnh đó là cần phát hiện sớm, sau đó cách ly để điều trị bệnh nhân lỵ cấp.
• Cần bảo vệ người chưa bị nhiễm bệnh ít nhất 7 ngày sau khi tiếp xúc với bệnh nhân bị lỵ trực khuẩn.
• Đảm bảo việc thực hiện chế độ ăn uống hợp vệ sinh.
• Thực hiện rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn uống, sau khi đi vệ sinh và tiếp xúc với các đồ vật để phòng bệnh lỵ trực khuẩn.
• Áp dụng biện pháp xử lý chất thải của bệnh nhân bằng vôi sống 20%, nước vôi 10%. Đồ dùng, quần áo bệnh nhân phải được sát trùng hoặc ngâm Cloramin B 2%.
• Tích cực diệt các loài côn trùng như: ruồi, gián, nhặng…

Điều trị lỵ trực khuẩn như thế nào

Có thể áp dụng các cách điều trị lỵ trực khuẩn sau:

• Đối với người lớn khi bị lỵ trực khuẩn không cần can thiệp mà sẽ tự khỏi bệnh.
• Đối với trẻ nhỏ hoặc người cao tuổi, sẽ cần được uống dung dịch Oresol bổ sung nước cùng chất điện giải khi tiêu chảy. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định thuốc kháng sinh để rút ngắn thời gian mắc bệnh và ngăn ngừa bệnh lây cho người khác.

Để kiểm soát tình trạng bệnh, có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Nghỉ ngơi dưỡng sức, vệ sinh phòng ngủ, giặt chăn và tấm trải giường với xà phòng và nước ấm càng thường xuyên càng tốt, đặc biệt là sau khi khỏi bệnh;
• Sử dụng nhà tắm riêng hoặc đeo găng tay chà rửa bồn cầu với dung dịch tẩy; Rửa tay sạch với xà phòng và nước sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn;
• Chế biến các món ăn dạng lỏng như canh hoặc cháo, sau đó từ từ quay lại ăn bình thường nhưng không được ăn trái cây và rau củ quả sống;
• Không nên sử dụng thuốc chống tiêu chảy vì sẽ ngăn vi khuẩn bị loại bỏ ra khỏi cơ thể và làm bệnh nặng hơn.

Lỵ trực khuẩn là một bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và nguy hiểm. Hiểu rõ về bệnh, các triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp chúng ta bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nhiễm bệnh, hãy đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời. Chăm sóc đúng cách và duy trì vệ sinh cá nhân là chìa khóa giúp chúng ta tránh xa lỵ trực khuẩn và nhiều bệnh nhiễm khuẩn khác. Hãy luôn quan tâm và bảo vệ sức khỏe của mình và người thân yêu.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.