Folate và axit folic: bí quyết bảo vệ sức khỏe toàn diện mà bạn cần biết

Folate và axit folic là hai dạng phổ biến của vitamin B9, vốn được xem là nhân tố không thể thiếu trong quá trình phát triển tế bào và bảo vệ sức khỏe con người. Mặc dù thường bị nhầm lẫn và sử dụng thay thế cho nhau, folate và axit folic lại có nguồn gốc khác biệt và cơ chế hấp thụ riêng biệt, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cách chúng tác động tới cơ thể. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ sự khác biệt giữa hai loại vitamin nhóm B thiết yếu này, các vai trò quan trọng mà chúng đảm nhiệm cũng như cách bổ sung hiệu quả để nâng cao sức khỏe.

Folate và Axit Folic là gì? Phân biệt hai dạng vitamin B9 quan trọng

Folate và axit folic đều thuộc nhóm vitamin B9, nhưng được hình thành và tồn tại dưới hai dạng đặc trưng khác nhau.

• Folate: Đây là dạng vitamin B9 có sẵn trong tự nhiên, chủ yếu có trong các loại rau lá xanh đậm, các loại đậu và một số loại trái cây họ cam quýt. Folate là dạng vitamin tan trong nước, cần thiết cho sự tổng hợp ADN và ARN – hai phân tử duy trì và truyền tải thông tin di truyền thiết yếu của tế bào.
• Axit folic: Là dạng tổng hợp của vitamin B9, được tạo ra trong phòng thí nghiệm và thường được bổ sung vào thực phẩm chế biến như bánh mì, sữa và bột ăn dặm, cũng như các loại viên uống bổ sung. Axit folic có cấu trúc hóa học khác biệt so với folate tự nhiên, giúp cơ thể dễ dàng hấp thu và sử dụng một cách hiệu quả hơn.

“Dù có nguồn gốc khác nhau, cả folate tự nhiên và axit folic đều cùng nhau đảm bảo quá trình phân chia tế bào và phát triển hệ thần kinh, đặc biệt quan trọng trong thai kỳ.”

Vai trò quan trọng của Folate và Axit Folic đối với sức khỏe con người

Không chỉ là yếu tố thiết yếu trong tổng hợp và sửa chữa ADN, folate và axit folic còn đảm nhận nhiều vai trò sức khỏe thiết yếu khác:

• Phòng ngừa dị tật bẩm sinh ở thai nhi: Thiếu hụt vitamin B9, đặc biệt trong giai đoạn đầu của thai kỳ, làm tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến não và tủy sống của bé. Nhiều nghiên cứu, trong đó có khuyến cáo từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), đã khẳng định rằng bổ sung đầy đủ folate và axit folic có thể giảm tới 70% nguy cơ dị tật này.
• Tăng cường sức khỏe tim mạch: Folate và axit folic giúp giảm mức homocysteine – một axit amin có thể gây ra xơ cứng động mạch và làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch như đột quỵ và đau tim.
• Bảo vệ tế bào và tăng cường hệ miễn dịch: Hai dưỡng chất này giúp trung hòa các gốc tự do, từ đó hạn chế tổn thương tế bào và nâng cao khả năng phòng chống bệnh tật thông qua việc củng cố hệ miễn dịch.
• Ngăn ngừa thiếu máu: Vitamin B9 là yếu tố không thể thiếu trong quá trình sản xuất hồng cầu. Thiếu folate dẫn đến giảm sản sinh hồng cầu, gây ra hiện tượng thiếu máu với các triệu chứng như mệt mỏi, da xanh xao và khó thở.
• Hỗ trợ sức khỏe tinh thần và thần kinh: Folate góp phần quan trọng trong việc sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và norepinephrine, giúp cải thiện tâm trạng, giảm nguy cơ trầm cảm và tăng cường chức năng nhận thức.
• Hỗ trợ quá trình chuyển hóa năng lượng: Vitamin B9 giúp cơ thể chuyển hóa carbohydrate thành năng lượng, đồng thời hỗ trợ chức năng của các enzym quan trọng trong quá trình trao đổi chất, góp phần duy trì sức khỏe tổng thể và năng suất làm việc.

Những hệ quả nghiêm trọng từ việc thiếu hụt Folate và Axit Folic

Dưới tác động của nhiều nguyên nhân khác nhau, thiếu hụt vitamin B9 có thể xuất hiện và kéo theo nhiều hậu quả sức khỏe đáng lo ngại:

• Nguyên nhân phổ biến dẫn đến thiếu hụt:
  • Chế độ ăn ít rau quả và các thực phẩm giàu folate.
  • Rối loạn tiêu hóa như bệnh Celiac hay Crohn làm giảm khả năng hấp thu vitamin.
  • Tương tác thuốc, ví dụ như thuốc chống co giật, thuốc tránh thai ảnh hưởng tiêu cực đến hấp thu folate.
  • Uống nhiều rượu bia hoặc các chất kích thích gây cản trở quá trình hấp thu và chuyển hóa folate.
  • Một số bệnh lý mãn tính như suy gan, suy thận hoặc ung thư có thể làm giảm nồng độ folate trong cơ thể.
• Triệu chứng và dấu hiệu cảnh báo:
  • Mệt mỏi, da xanh xao, khó thở do thiếu hồng cầu.
  • Rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi.
  • Các biểu hiện thần kinh như tê bì chân tay, khó tập trung, thậm chí rối loạn tâm thần trong trường hợp thiếu nặng.
  • Chậm phát triển thể chất và trí tuệ ở trẻ em do thiếu hụt folate kéo dài.
• Hậu quả dài hạn: Tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, mắc các bệnh tim mạch, và nguy cơ cao mắc một số loại ung thư như ung thư đại trực tràng.

“Sự thiếu hụt folate không được xử lý kịp thời không chỉ ảnh hưởng đến riêng thai nhi mà còn đặt ra nguy cơ lớn cho sức khỏe toàn diện của người lớn.”

Cách bổ sung Folate và Axit Folic hiệu quả từ chế độ ăn uống và thực phẩm bổ trợ

Để đảm bảo cung cấp đủ vitamin B9, bạn nên chú trọng đến việc lựa chọn thực phẩm giàu folate tự nhiên cũng như cân nhắc bổ sung axit folic qua thực phẩm tăng cường hoặc các viên uống dưới sự tư vấn của chuyên gia y tế.

• Thực phẩm giàu folate tự nhiên:
  • Rau lá xanh đậm: cải xoăn, rau bina, cải bó xôi, cải thìa… là nguồn folate dồi dào và chứa nhiều dưỡng chất hỗ trợ sức khỏe.
  • Trái cây họ cam quýt: cam, bưởi, quýt cung cấp lượng folate tự nhiên phong phú đồng thời bổ sung vitamin C tăng cường hấp thu.
  • Các loại đậu: đậu xanh, đậu đen, đậu lăng và đậu Hà Lan đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp folate và protein thực vật.
  • Các loại hạt: hạnh nhân, óc chó, hạt bí, hạt hướng dương cũng góp phần không nhỏ trong nguồn cung folate tự nhiên.
• Bổ sung axit folic tổng hợp: Thực phẩm tăng cường như bánh mì, ngũ cốc hoặc viên uống bổ sung là cách giúp đảm bảo nhu cầu vitamin B9 hàng ngày, đặc biệt với phụ nữ mang thai hoặc dự định mang thai.
• Chú ý tư vấn y tế: Việc bổ sung qua viên uống hay thực phẩm chức năng cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ để tránh dùng quá liều hoặc tương tác với thuốc khác.
• Thói quen sinh hoạt hỗ trợ hấp thu: Uống đủ nước, tránh sử dụng rượu bia và duy trì chế độ ăn cân bằng giúp cải thiện hiệu quả hấp thu folate và axit folic vào cơ thể.

Lời khuyên từ Pharmacity

Chú ý bổ sung đủ folate và axit folic, đặc biệt là phụ nữ mang thai hoặc có kế hoạch mang thai để bảo vệ sức khỏe mẹ và bé. Bạn nên lựa chọn thực phẩm tươi xanh và đa dạng kết hợp với các sản phẩm bổ sung vitamin B9 chất lượng cao, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng và được kiểm định. Đừng ngần ngại hỏi ý kiến dược sĩ tại Pharmacity để được tư vấn chính xác liều lượng phù hợp và cách dùng hiệu quả nhất.

Bên cạnh đó, lưu ý rằng việc duy trì chế độ ăn uống cân bằng, sinh hoạt lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp bạn nắm bắt nhanh chóng các dấu hiệu thiếu hụt dưỡng chất để kịp thời điều chỉnh, bảo vệ tối ưu sức khỏe toàn diện cho bản thân và gia đình.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Folate và axit folic khác nhau như thế nào?
   Folate là vitamin B9 tự nhiên có trong thực phẩm, còn axit folic là dạng tổng hợp dùng trong bổ sung và thực phẩm tăng cường. Cơ thể hấp thu axit folic dễ dàng hơn, nhưng folate có lợi ích toàn diện từ nguồn thiên nhiên.
2. Bổ sung folate và axit folic khi nào là cần thiết?
   Phụ nữ mang thai hoặc đang chuẩn bị mang thai cần bổ sung đầy đủ để phòng ngừa dị tật ống thần kinh. Ngoài ra, người có chế độ ăn uống thiếu cân đối hoặc mắc các bệnh làm giảm hấp thu cũng nên chú ý bổ sung.
3. Liều dùng folate và axit folic bao nhiêu là đủ?
   Nhu cầu hàng ngày tùy theo độ tuổi và tình trạng sức khỏe, trung bình người lớn cần khoảng 400 mcg/ngày. Phụ nữ mang thai có thể cần tới 600-800 mcg/ngày. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để xác định liều lượng phù hợp.
4. Có tác dụng phụ nào khi dùng axit folic không?
   Khi dùng đúng liều, axit folic rất an toàn. Tuy nhiên dùng quá liều trong thời gian dài có thể che giấu thiếu vitamin B12 hoặc gây phản ứng phụ khác. Vì vậy, tuân thủ liều dùng theo hướng dẫn là rất quan trọng.
5. Làm thế nào để hấp thu folate tốt hơn từ thực phẩm?
   Nên ăn đa dạng trái cây tươi và rau xanh, kết hợp vitamin C từ cam quýt để tăng hấp thu folate; tránh nấu chín quá kỹ làm mất dưỡng chất. Đồng thời duy trì thói quen ăn uống đều đặn và sinh hoạt lành mạnh sẽ giúp cơ thể hấp thu hiệu quả.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.