Chế độ ăn hiệu quả giúp thải sắt ra khỏi cơ thể cho người bệnh quá tải sắt

Tình trạng quá tải sắt hay còn gọi là bệnh hemochromatosis là một vấn đề sức khỏe đáng quan tâm khi cơ thể tích tụ quá nhiều sắt vượt mức bình thường. Mặc dù sắt là khoáng chất thiết yếu tham gia vào nhiều chức năng quan trọng, song sự dư thừa sắt lại có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho gan, tim và các cơ quan khác. Để kiểm soát và giảm thiểu tác động xấu của bệnh, việc áp dụng một chế độ ăn uống khoa học, phù hợp là điều không thể thiếu. Vậy người mắc bệnh quá tải sắt nên ăn gì để giúp loại bỏ lượng sắt thừa một cách an toàn và hiệu quả? Bài viết này sẽ giải đáp chi tiết và cung cấp những kiến thức bổ ích từ chuyên gia giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Bệnh Quá Tải Sắt là gì và Vì sao cần quan tâm?

Trước khi tìm hiểu kỹ về chế độ ăn uống dành cho người thừa sắt, chúng ta cần nắm rõ bản chất bệnh và sự nguy hiểm của nó. Hemochromatosis là một rối loạn di truyền hoặc mắc phải khi cơ thể hấp thụ và tích trữ lượng sắt dư thừa quá mức, không thể đào thải kịp. Điều này dẫn đến tổn hại tới các bộ phận như gan, tuyến tụy, tim và thậm chí có thể gây suy đa cơ quan nếu không được điều trị kịp thời.

“Sắt đóng vai trò thiết yếu trong việc vận chuyển oxy qua hồng cầu nhưng khi tích tụ quá nhiều, nó sẽ trở thành chất độc, làm phá hủy tế bào và gây ra các bệnh nguy hiểm như xơ gan, suy tim, tiểu đường.”

Bệnh quá tải sắt có thể chia làm hai dạng chính:

• Thừa sắt nguyên phát: Có nguồn gốc từ di truyền, khiến cơ thể hấp thụ nhiều sắt hơn mức cần thiết từ thức ăn.
• Thừa sắt thứ phát: Phát sinh do các tình trạng bệnh lý khác như thiếu máu mãn tính, truyền máu nhiều lần hoặc bệnh lý gan.

Nhóm thực phẩm nên ưu tiên khi bị thừa sắt

Điều chỉnh chế độ ăn uống là bước quan trọng trong việc kiểm soát bệnh thừa sắt. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên người thừa sắt nên bổ sung các thực phẩm giúp giảm hấp thu sắt và hỗ trợ loại bỏ sắt dư thừa ra khỏi cơ thể như sau:

• Trứng và sản phẩm từ trứng: Trong trứng có chứa phosvitin, một hợp chất giúp ức chế hấp thu sắt hiệu quả.
• Thịt gia cầm và cá: Những nguồn protein nhẹ nhàng không chứa nhiều sắt hem như thịt đỏ, giúp cung cấp dinh dưỡng đầy đủ mà không làm tăng tải sắt.
• Sữa và các sản phẩm từ sữa: Canxi có trong sữa là một chất cản trở hấp thụ sắt trong ruột, giúp hạn chế sắt vào máu.
• Các loại đậu, quả hạch và ngũ cốc nguyên hạt: Phytate tự nhiên trong những thực phẩm này làm giảm sự hấp thu sắt.
• Rau lá xanh như rau bina, cải xoăn: Chứa oxalat giúp ngăn chặn hấp thu sắt, đồng thời giàu vitamin và khoáng chất thiết yếu.
• Thức uống như trà đen, cà phê và ca cao: Polyphenol và tanin trong các loại đồ uống này giúp cản trở sự hấp thu sắt non-heme.

Những thực phẩm cần hạn chế hoặc tránh để kiểm soát quá tải sắt

Để ngăn ngừa tình trạng tích tụ thêm sắt, người bệnh cần tuyệt đối lưu ý hạn chế hoặc tránh các loại thực phẩm dưới đây:

• Thịt đỏ và các loại nội tạng: Đây là những nguồn cung cấp sắt heme – loại sắt dễ hấp thu nhất và làm tăng nhanh lượng sắt tích tụ trong cơ thể.
• Động vật có vỏ sống: Có nguy cơ chứa vi khuẩn Vibrio vulnificus rất nguy hiểm cho người thừa sắt.
• Thực phẩm giàu vitamin C cao, đặc biệt là trái cây có múi: Vitamin C làm tăng cường hấp thu sắt non-heme, làm bệnh trầm trọng hơn.
• Rượu và các loại đồ uống có cồn: Ảnh hưởng đến chức năng gan và tăng khả năng hấp thu sắt từ thức ăn.
• Đường và thực phẩm chứa nhiều đường: Làm tăng hấp thu sắt non-heme lên tới 300%, khiến kiểm soát bệnh trở nên khó khăn.
• Thực phẩm có màu sắc rực rỡ như cà rốt, khoai lang, củ cải đường, ớt đỏ và vàng: Chứa beta-carotene, kích thích hấp thu sắt, cần ăn vừa phải, không cần tránh hoàn toàn.

Vai trò của tư vấn chuyên môn trong việc cân bằng dinh dưỡng cho người thừa sắt

Việc tự điều chỉnh chế độ ăn uống khi mắc bệnh quá tải sắt không nên thực hiện một cách tùy tiện. Việc phối hợp giữa chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp xây dựng thực đơn phù hợp, vừa đáp ứng đầy đủ năng lượng, vừa kiểm soát lượng sắt hấp thụ vào cơ thể.

“Chế độ dinh dưỡng cá nhân hóa dựa trên tình trạng bệnh, kết hợp với điều trị y tế sẽ giúp người bệnh kiểm soát quá tải sắt hiệu quả và cải thiện chất lượng cuộc sống.”

Bởi vậy, nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng nghi ngờ hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh thừa sắt, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn xét nghiệm và thiết kế chế độ ăn phù hợp nhất.

Lời khuyên từ Pharmacity

Người bị quá tải sắt nên hạn chế thực phẩm giàu sắt dễ hấp thu như thịt đỏ, nội tạng động vật và thực phẩm bổ sung sắt. Thay vào đó, nên tăng cường rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và trà xanh – những thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và chất ức chế hấp thu sắt như polyphenol hoặc phytate. Ngoài ra, cần tránh dùng vitamin C liều cao trong bữa ăn, vì loại vitamin này có thể làm tăng hấp thu sắt. Việc tuân thủ chế độ ăn hợp lý kết hợp thăm khám định kỳ sẽ giúp kiểm soát nồng độ sắt và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Bệnh quá tải sắt có thể chữa khỏi hoàn toàn không?
   Hiện nay bệnh chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát hiệu quả bằng chế độ ăn, điều trị y tế và theo dõi định kỳ.
2. Người thừa sắt có cần kiêng hoàn toàn chất sắt không?
   Không cần thiết kiêng hoàn toàn mà cần hạn chế hấp thu sắt qua chế độ ăn phù hợp, đồng thời tránh thực phẩm kích thích hấp thu sắt.
3. Trà và cà phê có ảnh hưởng tốt cho người bị thừa sắt không?
   Đúng, trà và cà phê chứa polyphenol giúp ức chế hấp thu sắt nên được khuyến cáo uống trong bữa ăn.
4. Làm thế nào để biết mình có bị thừa sắt?
   Qua xét nghiệm máu đo nồng độ ferritin, transferrin saturation, hoặc khi có các triệu chứng liên quan. Nên đi khám chuyên khoa khi nghi ngờ.
5. Người thừa sắt có ăn được rau củ quả không?
   Có thể ăn nhưng cần chọn loại rau củ phù hợp, tránh các loại nhiều vitamin C và beta-carotene làm tăng hấp thu sắt.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.