Cây mắt mèo: Đặc điểm và những công dụng chữa bệnh khi sử dụng

Cây mắt mèo là loài thảo dược có tác dụng điều trị nhiều bệnh khác nhau. Ở nước ta, cây mắt mèo thường mọc hoang thành bụi. Loài thực vật này thường được biết đến nhiều về đặc tính gây ngứa khi chạm vào. Tuy nhiên ít ai biết rằng, mắt mèo có công dụng chữa nhiều bệnh và từ lâu đã được sử dụng làm vị thuốc chữa bệnh trong Đông y.

Cây mắt mèo là loài thảo dược có tác dụng điều trị nhiều bệnh khác nhau

Tìm hiểu chung về cây mắt mèo

Cây mắt mèo là cây gì?

• Tên thông thường: Mắt mèo, móc mèo, đậu ngứa, đậu mèo rừng, đậu ngứa, ma niêu, đậu mèo lông bạc.
• Tên khoa học: Mucuna Pruriens.
• Tên tiếng Anh: Velvet bean.
• Họ: Đậu (Fabaceae)

Cây mắt mèo (hạt móc mèo) có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Mỹ, ngày nay được trồng phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Cây mắt mèo là một loại cây bụi, có chiều cao trung bình khoảng từ 2-3 m. Lá cây mọc đối, hình bầu dục, màu xanh lục. Hoa cây mắt mèo có màu vàng cam, mọc thành chùm ở đầu cành. Quả mắt mèo có hình bầu dục và màu nâu. Hạt cây có màu đen, được bao bọc bởi lông tơ màu vàng.

Bộ phận làm thuốc của cây mắt mèo

Mắt mèo phổ biến ở Châu Phi và Châu Á. Ở nước ta, loài cây này phân bố chủ yếu ở vùng miền núi miền Trung. Mắt mèo mọc rải rác ở vùng đồng bằng phía Bắc.

Bộ phận làm thuốc: Hạt của quả chính là nguồn dược tính chính của cây. Hạt được dùng để bào chế thành các chất bổ sung, viên nang, dạng bột hoặc để làm trà. Ngoài ra, rễ và lá cây cũng được sử dụng nhiều trong các bài thuốc y học cổ truyền. Trên thực tế, mắt mèo là loại cây thuốc được sử dụng để trị nhiều bệnh khác nhau trong nhiều thế kỷ.

Cách bào chế như sau:

• Sau khi thu hoạch cây mắt mèo chín, tách đôi, bóc vỏ đi, sau đó đem phần hạt phơi khô để dự trữ. Lưu ý cần cẩn thận trong quá trình lấy hạt, bởi quả cây này có thể gây ngứa, khó chịu.
• Dược liệu có phẩm chất tốt là phần hạt sáng bóng ở mặt ngoài và có nếp nhăn. Kích thước khoảng 2-2,5 cm, dày 1 cm và rộng trung bình 2 cm.
• Bảo quản Dược liệu nếu quả đã qua sơ chế cần để nơi khô ráo, thông thoáng và tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp.

Thành phần hóa học trong cây mắt mèo

Theo các tài liệu, Mắt mèo có thành phần hóa học phong phú, cụ thể như sau:

• Hạt chứa nước 9,1 %, chất tan trong ether 8,96%, protein 25,03%, sợi 6,75%, chất vô cơ 3,95%, glucoside, glutathione, acid gallic. Ngoài ra còn chứa alkaloid gồm nicotin, 4-dihydroxy-phenylalanin (L-dopa), prurieninin, lecithin, phốt pho, protein, canxi, sắt, magie.…
• Nhân hạt có chứa 5,9% chất dầu màu nâu sẫm.

Cây mắt mèo (hạt móc mèo) có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Mỹ

Cây mắt mèo có gây ngứa không?

Cây mắt mèo có thể gây ngứa. Mắt mèo có chứa một chất tên là mimosine, chất này có thể gây kích ứng da, gây ngứa. Khi lông của cây tiếp xúc trực tiếp với da, chất mimosine sẽ gây kích hoạt các thụ thể trên da, gây cảm giác ngứa ngáy, khó chịu.

Cảm giác ngứa có thể kéo dài vài phút đến vài giờ, tùy thuộc vào mức độ tiếp xúc với lông của cây mắt mèo. Để giúp giảm ngứa, bạn có thể rửa sạch vùng da bị ngứa với nước lạnh, sau đó thoa kem dưỡng ẩm hoặc thuốc mỡ kháng histamine.

Để tránh bị ngứa khi tiếp xúc với cây mắt mèo, bạn nên đeo găng tay cũng như mang quần áo dài khi xử lý cây này. Hơn nữa, bạn cũng nên tránh để lông của cây dính vào da.

Dưới đây là một số mẹo để tránh bị ngứa khi tiếp xúc với cây mắt mèo:

• Đeo găng tay và quần áo dài khi xử lý mắt mèo.
• Tránh để lông của cây mắt mèo dính vào da.
• Nếu lông của cây dính vào da, hãy lập tức rửa sạch vùng da đó bằng nước lạnh.
• Thoa kem dưỡng ẩm hoặc thuốc mỡ kháng histamine để giúp giảm ngứa.
• Nếu tình trạng ngứa nghiêm trọng hơn, hãy đến gặp bác sĩ để được điều trị.

Cây mắt mèo có tác dụng gì?

Loài thực vật này có chứa hàm lượng hợp chất levodopa khá cao. Đây là một loại hợp chất có tác dụng điều trị bệnh Parkinson. Hợp chất này được chuyển thành dopamin trong não và có thể giúp giảm các triệu chứng của bệnh Parkinson. Cây mắt mèo còn được sử dụng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý về thần kinh như trầm cảm, lo âu, tâm thần phân liệt.

Cây mắt mèo còn được sử dụng như một loại thuốc kích thích tình dục, có tác dụng cải thiện ham muốn và chức năng tình dục. Đối với nam giới, cây thuốc này giúp cải thiện số lượng và chất lượng tinh trùng. Ngoài ra, cây thuốc này còn được sử dụng trong điều trị vô sinh, rối loạn chức năng tình dục.

Mắt mèo cũng có tác dụng giúp giảm lượng đường và cholesterol có trong máu nên hỗ trợ đắc lực trong quá trình điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch.

Cây mắt mèo có tác dụng gì? Với đặc tính chống viêm, cây mắt mèo có thể được sử dụng để chữa viêm khớp, viêm xoang hiệu quả. Cây thuốc này còn có tác dụng hỗ trợ điều trị các vấn đề về da như bệnh chàm, bệnh vẩy nến.

Các bằng chứng khoa học còn cho thấy rằng loài thực vật này có nhiều tác dụng chữa bệnh khác như:

• Hỗ trợ điều trị bệnh ung bướu.
• Điều trị nhiễm ký sinh trùng.
• Có tác dụng giảm đau, hạ sốt.
• Giúp chữa nôn ói hiệu quả.
• Giúp kích thích lưu thông tuần hoàn máu.
• Giảm tình trạng đau cơ bắp.

Cây mắt mèo có thể gây ngứa, khó chịu

Tác dụng phụ và những điều cần lưu ý khi sử dụng cây mắt mèo

Dù cây mắt mèo có công dụng chữa nhiều bệnh thường gặp, tuy nhiên khi sử dụng loại thảo dược này chúng ta cũng có thể gặp một số tác dụng phụ như:

• Cảm giác nôn nao, buồn nôn hoặc gây nôn ói.
• Cơ thể nóng rát, sưng tấy, ngứa ngáy.
• Bụng bị sưng hoặc chướng.
• Một số người còn gặp vấn đề về cử động cơ thể.
• Một số người gặp triệu chứng mất ngủ.
• Nhức đầu, tim đập nhanh cũng có thể là triệu chứng người dùng thảo dược này có thể gặp phải.
• Các triệu chứng rối loạn tâm thần bao gồm kích động, nhầm lẫn, ảo giác và ảo tưởng

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các tác dụng phụ của cây mắt mèo, hãy tham khảo ngay ý kiến thầy thuốc hay bác sĩ.

Một số điều cần lưu ý khi dùng dược liệu này như sau:

• Hoạt chất L-dopa trong dược liệu này có thể làm tăng nguy cơ chảy máu ở người bị viêm loét dạ dày. Hơn nữa, hoạt chất này cũng có thể làm tăng sản sinh melanin – đây là yếu tố làm nghiêm trọng bệnh ung thư da.
• Hạt cây mắt mèo có chứa độc tính, do đó cần cẩn trọng khi áp dụng các bài thuốc từ dược liệu này.
• Dược liệu có chứa hoạt chất L-dopa, do đó cần tránh sử dụng cho người mắc bệnh tim mạch. Nếu dùng, bạn cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.
• Một số bằng chứng cho thấy, mắt mèo có tác dụng hạ đường huyết. Do đó, bệnh nhân tiểu đường hoặc đường huyết thấp cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
• Trước khi phẫu thuật, bạn nên ngưng sử dụng mắt mèo trước 2 tuần để có thể tránh tình trạng phát sinh các vấn đề về tim.

Một số loại thuốc có tương tác với cây mắt mèo

• Guanethidine: Tăng tác dụng hạ huyết áp và có thể khiến huyết áp giảm thấp đột ngột.
• Thuốc chống trầm cảm (MAOIs): Gây tăng nguy cơ phát sinh các tác dụng phụ như  huyết áp cao, động kinh,nhịp tim nhanh, lo lắng,…
• Thuốc trị bệnh tiểu đường: Tăng các tác dụng giảm đường trong máu.
• Thuốc chống loạn thần: Giảm tác dụng điều trị của thuốc bởi hoạt chất trong dược liệu làm tăng dopamine trong não bộ, đối kháng cùng với tác dụng của thuốc chống loạn thần.

Kết luận: Cây mắt mèo là loài cây hoang dã từ lâu đã được sử dụng trong dân gian. Với sự đa dạng và phong phú về công dụng mà dược liệu này được sử dụng nhiều để điều trị bệnh. Hy vọng những thông tin trên phần nào giúp bạn hiểu rõ hơn về tác dụng của cây mắt mèo và những lưu ý khi dùng thảo dược này nhé.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.