Bí quyết phòng ngừa viêm gan A: lối sống và chế độ dinh dưỡng

Viêm gan A là một bệnh truyền nhiễm phổ biến ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém và không đủ nước sạch. Bệnh này đặc biệt phổ biến ở các nước đang phát triển, nơi mà phần lớn trẻ em bị nhiễm bệnh trước 10 tuổi và phát triển khả năng miễn dịch tự nhiên khi trưởng thành. Trong khi đó, tại các nước phát triển trung bình, viêm gan A thường bùng phát thành dịch do thiếu sự tiêm phòng và vệ sinh không đảm bảo. Ngày Viêm Gan Thế giới, diễn ra hàng năm vào ngày 28 tháng Bảy, nhằm nâng cao nhận thức về các loại viêm gan siêu vi, bao gồm viêm gan A.

Viêm gan A là gì?

Viêm gan A là một loại bệnh truyền nhiễm do virus viêm gan A (HAV) gây ra. Bệnh có thể gây thành dịch và thường xảy ra ở các khu vực có điều kiện vệ sinh kém. Viêm gan A có xu hướng tăng dần theo lứa tuổi và thường gặp ở lứa tuổi học sinh nhỏ tuổi (tiểu học) và lứa tuổi vị thành niên. Mọi người đều có thể mắc bệnh nếu tiếp xúc với virus. Khi đã mắc bệnh, cơ thể sẽ tạo ra miễn dịch đặc hiệu, có thể tồn tại suốt đời.

Viêm gan A lây truyền qua đường nào? 

Viêm gan A lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa. Các con đường lây truyền và yếu tố nguy cơ lây truyền bao gồm:

• Thực phẩm hoặc nước bị nhiễm phân chứa virus: Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất. Virus viêm gan A tồn tại trong phân của người bệnh và có thể lây lan khi thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm.
• Hải sản sống hoặc chưa nấu chín: Động vật có vỏ cứng như sò, hến, tôm cua ở những vùng nước bị ô nhiễm là nguồn lây phổ biến. Khi tiêu thụ các loại hải sản này mà không được nấu chín, nguy cơ lây nhiễm rất cao.
• Tiếp xúc trực tiếp: Bệnh có thể lây qua tiếp xúc thân mật với người bệnh hoặc tiếp xúc với vật dụng bị nhiễm. Việc chăm sóc hoặc sống chung với người mắc viêm gan A cũng là một yếu tố nguy cơ.
• Trẻ em: Mặc dù trẻ em thường không có triệu chứng khi bị bệnh, nhưng trẻ vẫn có thể lây cho người khác. Do đó, việc giám sát và kiểm tra vệ sinh trong các cơ sở chăm sóc trẻ em là rất quan trọng.

Việc chẩn đoán viêm gan A đòi hỏi phải xét nghiệm máu bởi vì triệu chứng của bệnh giống với triệu chứng của một số bệnh khác như viêm gan B, viêm gan C, hoặc các bệnh gan khác. Đây là một trong năm loại virus viêm gan đã được nhận biết: A, B, C, D, và E.

Triệu chứng của bệnh viêm gan A

Một số người có thể bị nhiễm virus viêm gan A mà không hề có triệu chứng. Trẻ nhỏ thường bị nhẹ, trong khi triệu chứng ở thanh thiếu niên và người lớn thường nặng hơn. Triệu chứng thường xuất hiện sau 2 đến 6 tuần kể từ khi nhiễm virus. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Mệt mỏi: Đây là biểu hiện xuất hiện đầu tiên khi bị bệnh viêm gan A. Khi đó, gan hoạt động kém, các chất độc có hại được giữ lại trong cơ thể làm cho toàn thân có cảm giác mệt mỏi, khó chịu.
• Rối loạn tiêu hóa: Gan cũng tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn nên khi nhiễm virus viêm gan A, vai trò này giảm đi. Khi đó sẽ xuất hiện các dấu hiệu bệnh đường tiêu hóa như chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng nhẹ ở vùng bên phải xương sườn, tiêu chảy, táo bón.
• Sốt nhẹ: Khi cơ thể bị viêm ở bất kỳ bộ phận nào, lượng bạch cầu được điều động tăng cao để chống lại các tác nhân xâm nhập. Nếu sốt thường xuyên và theo giờ giấc cố định, nên kiểm tra xem có bị viêm gan A hay không.
• Vàng da và mắt: Do bilirubin (sản phẩm phân hủy của hồng cầu) tích tụ trong máu và không được gan loại bỏ hiệu quả, dẫn đến da và mắt có màu vàng.
• Nước tiểu sẫm màu: Do bilirubin được đào thải qua thận, khi quan sát thấy nước tiểu thường xuyên có màu vàng đậm, nên cân nhắc kiểm tra bệnh viêm gan A để hỗ trợ cải thiện bệnh sớm.
• Ngứa da và phát ban: Chất độc tích tụ trong cơ thể do gan không hoạt động hiệu quả có thể gây ngứa da và phát ban.
• Đau cơ, khớp: Triệu chứng này ít gặp, có khoảng 10% người mắc viêm gan A gặp phải. Dấu hiệu này cho biết bệnh đã chuyển biến đến giai đoạn muộn và dễ trở thành mãn tính.

Lối sống và chế độ dinh dưỡng phòng ngừa viêm gan A

Lối sống phòng ngừa viêm gan A:

• Vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Đây là biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa lây nhiễm.
• Thực hiện ăn chín, uống sôi: Đảm bảo thực phẩm và nước uống được nấu chín và an toàn. Tránh sử dụng thực phẩm tái sống hoặc nước không rõ nguồn gốc.
• Tiêm phòng: Tiêm vaccine phòng viêm gan A cho trẻ từ 2 tuổi trở lên. Thông thường tiêm 2 liều, mỗi liều cách nhau 6 đến 12 tháng. Việc tiêm phòng giúp tạo miễn dịch cho cơ thể, bảo vệ khỏi nguy cơ nhiễm virus.
• Xử lý vệ sinh môi trường: Đảm bảo vệ sinh hệ thống rác thải và nước thải, đặc biệt tại các khu vực đông dân cư và trường học. Xử lý đúng cách các chất thải để ngăn ngừa sự lây lan của virus.
• Chăm sóc cá nhân: Người đã nhiễm virus viêm gan A chưa khỏi không nên chế biến, nấu nướng thức ăn cho gia đình hoặc nơi tập thể. Rửa tay bằng xà phòng trước khi chuẩn bị nấu nướng hay ăn uống. Không dùng chung bát, đũa, khăn mặt, hay bàn chải đánh răng với người bệnh. Tránh tắm ở nơi có nguồn nước bị ô nhiễm. Tại các vùng lũ lụt cần vệ sinh tốt nơi chứa nước sinh hoạt, tẩy uế và cho thuốc sát khuẩn. Chỉ sử dụng nước đã khử khuẩn cho sinh hoạt và nấu ăn.

Chế độ dinh dưỡng phòng ngừa viêm gan A:

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của gan. Một chế độ ăn hợp lý không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng mà còn hỗ trợ chức năng gan, giúp phòng ngừa viêm gan A hiệu quả.

• Nên:
  • Ăn đủ chất đạm: Chất đạm cần thiết để duy trì và phục hồi chức năng của các tế bào gan. Các nguồn đạm tốt bao gồm thịt gà, cá, đậu và các sản phẩm từ sữa.
  • Ăn đủ lượng carbohydrate cần thiết: Carbohydrate cung cấp năng lượng cho cơ thể và hỗ trợ chức năng gan. Lựa chọn các nguồn carbohydrate phức tạp như gạo lứt, yến mạch và khoai lang.
  • Tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất: Rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt giúp cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho gan.
  • Ưu tiên món thanh đạm, nhạt và ít gia vị: Chọn các món ăn nhẹ nhàng, ít dầu mỡ và gia vị để giảm tải cho gan.
  • Ưu tiên các thức ăn dễ tiêu hóa: Các loại thực phẩm như cháo, súp và các món hấp giúp giảm gánh nặng cho gan và hệ tiêu hóa.
  • Chọn thực phẩm an toàn, ưu tiên thực phẩm sạch: Sử dụng thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng và đã qua kiểm định để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
• Không nên:
  • Uống rượu bia: Rượu bia gây hại cho gan, làm suy giảm chức năng gan và tăng nguy cơ mắc các bệnh gan, bao gồm viêm gan A.
  • Món ăn chiên xào, nhiều dầu mỡ: Các món ăn này làm tăng gánh nặng cho gan và có thể gây tổn hại cho tế bào gan.
  • Món ăn chứa nhiều gia vị: Gia vị mạnh có thể gây kích thích và ảnh hưởng đến chức năng gan.
  • Món ăn tái sống, lên men: Thực phẩm tái sống hoặc lên men có nguy cơ nhiễm khuẩn và virus, làm tăng nguy cơ mắc viêm gan A.
  • Các thực phẩm chế biến sẵn: Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều chất bảo quản và phụ gia, không tốt cho gan.
  • Thực phẩm nhiều đường, chất tạo ngọt: Các loại đồ ngọt và thực phẩm chứa nhiều đường có thể gây hại cho gan và hệ tiêu hóa.
  • Thực phẩm lạ vì có thể bị dị ứng: Tránh ăn các loại thực phẩm mà cơ thể chưa quen thuộc để giảm nguy cơ dị ứng và phản ứng tiêu cực.

Bằng cách tuân thủ lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng hợp lý, chúng ta có thể phòng ngừa viêm gan A hiệu quả, bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.