Ngộ độc Carbon Monoxide là gì? Những điều cần biết về ngộ độc carbon monoxide

Triệu chứng ngộ độc Carbon Monoxide

Các triệu chứng của ngộ độc khí carbon monoxide (CO) có thể bao gồm:

• Chậm chạp, nhức đầu (là dấu hiệu phổ biến nhất)
• Yếu đuối, mệt mỏi
• Chóng mặt, buồn nôn
• Không tập trung
• Nôn mửa
• Đau ngực
• Mất ý thức, đầu óc lẫn lộn
• Rối loạn hành vi
• Cảm giác khó chịu
• Gặp các vấn đề về mắt như nhìn mờ
• Khó thở
• Loạn nhịp tim
• Co thắt cơ, co giật
• Hôn mê, ngất xỉu

Việc nhận biết sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để có thể can thiệp và điều trị kịp thời, giảm thiểu nguy cơ các biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân  ngộ độc Carbon Monoxide

• Carbon monoxide (CO) có áp lực liên kết với hemoglobin trong hồng cầu mạnh gấp hơn 200 lần so với oxy, dẫn đến việc khi hít phải, CO sẽ chiếm dụng hemoglobin và tạo thành carboxyhemoglobin. Điều này gây thiếu máu và dịch chuyển đường cong O2-Hb sang trái, làm giảm khả năng cung cấp oxy cho các mô.
• CO có khả năng gắn với cytochrome oxidase của ty thể, gây ức chế hô hấp tế bào và làm gián đoạn chuỗi vận chuyển điện tử.
• CO có thể gây độc trực tiếp lên mô tế bào, làm giảm co bóp cơ tim.
• CO có khả năng hoạt hóa nitric oxide synthase, làm tăng nồng độ NO, gây giãn mạch.

Những tác động này làm cho CO trở thành một chất cực kỳ nguy hiểm khi tiếp xúc, đòi hỏi phải có biện pháp phòng ngừa và can thiệp kịp thời.

Đối tượng nguy cơ bị  ngộ độc Carbon Monoxide

Những người có nguy cơ bị ngộ độc Carbon Monoxide (CO) bao gồm:

• Người sống trong nhà có lò sưởi hoặc bếp sử dụng nhiên liệu như than củi, than hoạt tính, gas, hoặc dầu. Môi trường đóng kín và kém thông thoáng có thể tạo điều kiện cho CO tích tụ, đặc biệt là trong không khí.
• Những người làm việc trong môi trường công nghiệp hoặc xưởng sản xuất có nguy cơ tiếp xúc với CO, chẳng hạn như những nơi có máy móc hoạt động, đốt nhiên liệu.
• Những người sử dụng máy phát điện trong nhà. Máy phát điện cũng sản sinh CO, vì vậy cần luôn đặt nó ở nơi thoáng đãng khi sử dụng.
• Trẻ em, người già và những người có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, như bệnh tim hoặc hô hấp, có thể bị tổn thương nặng nề hơn bởi ngộ độc CO.
• Người tiếp xúc với thuốc lá hoặc các loại khói từ đốt cháy. Thuốc lá cũng chứa CO và có thể tăng nguy cơ bị ngộ độc CO.

Chẩn đoán ngộ độc Carbon Monoxide

Chẩn đoán xác định

Ngộ độc CO có các triệu chứng không đặc hiệu và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác, làm cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào:

• Tiền sử tiếp xúc của bệnh nhân với khí CO (trong đám cháy, khói than tổ ong, khí thải xe hơi, methylen clorid trong không gian kín).
• Các dấu hiệu và biểu hiện lâm sàng.
• Nồng độ HbCO trên mức bình thường khi xét nghiệm máu.

Chẩn đoán phân biệt

• Ngộ độc mức độ nhẹ: Thường nhầm với tình trạng cảm cúm hoặc nhiễm virus vì biểu hiện chủ yếu là đau mỏi người, đau đầu, nhức cơ.
• Ngộ độc mức độ trung bình: Thường nhầm với rối loạn tiền đình, ngộ độc thức ăn vì các biểu hiện chóng mặt, buồn nôn, nôn.
• Ngộ độc mức độ nặng: Thường nhầm với các bệnh lý tim mạch thần kinh khác vì các biểu hiện đau ngực, co giật, hôn mê, kích thích vật vã, múa vờn.

Cận lâm sàng

• Định lượng nồng độ HbCO: Bằng máu tĩnh mạch hoặc động mạch càng sớm càng tốt. Giới hạn HbCO bình thường ở người không hút thuốc là từ 3-5%, với người hút thuốc là dưới 10%.
  • Lưu ý: Nồng độ HbCO trong máu không liên quan với triệu chứng và di chứng thần kinh để lại của bệnh nhân.
  • Các yếu tố thời gian tiếp xúc với CO và thời điểm thực hiện liệu pháp oxy sẽ ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm nồng độ HbCO, cả hai yếu tố này đều có thể gây giảm nồng độ HbCO thực tế của bệnh nhân.

• Cảm biến SpO2 cầm tay: Có thể không chính xác vì không thể phân biệt giữa HbCO và Hb-O2, dễ gây tăng SpO2 giả tạo khi đánh giá tình trạng bệnh nhân.
• Các xét nghiệm khác:
  • Công thức máu, sinh hóa máu, khí máu có thể cho thấy tình trạng toan chuyển hóa do suy tuần hoàn, toan hô hấp do phù phổi, suy thận cấp, tăng nồng độ CK, CPK do tiêu cơ vân.
  • Điện tâm đồ để đánh giá các rối loạn nhịp tim, tình trạng thiếu máu cơ tim thường gặp trong ngộ độc khí CO.
  • X-quang phổi (nếu nghi viêm phổi do sặc, hít bụi khói, phù phổi).
  • Chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ não để đánh giá tổn thương não như nhồi máu não, thoái hóa myelin do thiếu oxy, hôn mê kéo dài.

Phòng ngừa bệnh ngộ độc Carbon Monoxide

Biện pháp phòng ngừa đơn giản để ngăn ngừa ngộ độc khí carbon monoxide:

• Đầu tư vào thiết bị dò khí carbon monoxide:
  • Cài đặt carbon monoxide detector trong nhà.
  • Đặt các máy dò bên ngoài phòng ngủ cá nhân.
  • Kiểm tra pin máy dò khói ít nhất hai lần một năm.
• Sử dụng xe hơi an toàn:
  • Mở cửa nhà để xe trước khi khởi động xe.
  • Không bao giờ chạy xe trong nhà để xe đóng cửa.
  • Hủy bỏ các mảnh vụn từ ống bô trước khi sử dụng xe hơi.
• Sử dụng các thiết bị theo khuyến cáo:
  • Không dùng bếp ga hoặc lò nướng để sưởi ấm nhà.
  • Sử dụng máy sưởi đốt nhiên liệu chỉ khi có người tỉnh táo để theo dõi chúng và mở cửa ra vào hoặc cửa sổ để cung cấp không khí trong lành.
  • Không chạy máy phát điện trong không gian kín, như tầng hầm hoặc nhà để xe.
• Bảo dưỡng các thiết bị gas và lò sưởi:
  • Giữ ống khói lò sưởi sạch và kiểm tra lò mỗi năm.
  • Yêu cầu công ty tiện ích kiểm tra hàng năm tất cả các thiết bị khí đốt, bao gồm cả lò sưởi.
• Xử lý ngộ độc carbon monoxide:
  • Nếu ngộ độc carbon monoxide đã xảy ra trong nhà, quan trọng là tìm và sửa chữa nguồn gốc của khí carbon monoxide trước khi quay trở lại.

Điều trị ngộ độc Carbon Monoxide như thế nào?

• Đảm bảo làm thoáng không khí bằng cách mở cửa và đưa bệnh nhân ra khỏi khu vực có nguy cơ ngộ độc CO để đảm bảo an toàn cho tất cả các bên liên quan.
• Đánh giá toàn diện tình trạng bệnh nhân sau khi ra khỏi khu vực nguy hiểm để xác định liệu trình cấp cứu phù hợp.
• Đeo mặt nạ phòng độc và cung cấp oxy ngay lập tức để giảm thiểu hấp thu CO và cải thiện các triệu chứng lâm sàng, đặc biệt là trong các trường hợp ngộ độc nhẹ.
• Thở oxy 100% qua mask hoặc lều oxy để nhanh chóng cung cấp oxy cho cơ thể và giảm thời gian bán thải CO.
• Áp dụng thở máy không xâm nhập CPAP hoặc BiBAP với oxy 100% đối với bệnh nhân tỉnh táo và hợp tác tốt để cải thiện lưu thông không khí và giảm thiểu sự hấp thu CO.
• Sử dụng điều trị oxy cao áp thông qua khoang điều áp toàn thân để thay thế CO bằng oxy nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Việc nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của ngộ độc khí carbon monoxide là một tình huống cấp bách đòi hỏi phải gọi ngay cho trung tâm y tế để nhận được sự trợ giúp kịp thời. Ngộ độc khí CO là một nguy cơ nghiêm trọng đối với tính mạng con người, do đó việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa rất quan trọng để giảm thiểu những rủi ro nguy hiểm có thể xảy ra.