10 loại chất phụ gia thực phẩm phổ biến bạn cần biết để bảo vệ sức khỏe

Ngày nay, khi cuộc sống ngày càng bận rộn, nhiều người có xu hướng lựa chọn các loại thực phẩm đóng gói và chế biến sẵn nhằm tiết kiệm thời gian. Tuy nhiên, liệu bạn đã thực sự hiểu rõ về những thành phần ẩn chứa trong các sản phẩm này? Nhiều chất phụ gia tuy giúp tăng hương vị, bảo quản thực phẩm nhưng lại tiềm ẩn những rủi ro cho sức khỏe mà ít ai để ý đến. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về 10 loại chất phụ gia thường gặp, đồng thời giúp bạn lựa chọn thực phẩm an toàn hơn cho bản thân và gia đình.

Chất Azodicarbonamide – Làm Mềm Bột Nhưng Có Rủi Ro Tiềm Ẩn

Azodicarbonamide (ADA) là một chất hóa học thường được sử dụng trong công nghiệp thực phẩm để làm trắng và làm mềm bột, đặc biệt trong sản xuất bánh mì. Đây không phải là chất tự nhiên mà được tổng hợp thông qua phản ứng giữa sunfua hydrazin và ure dưới áp suất cao, tạo nên một hợp chất có màu cam đỏ đặc trưng.

“Azodicarbonamide được biết đến là chất hỗ trợ oxy hóa trong quá trình xử lý bột, tuy nhiên, nếu sử dụng quá mức, có thể gây ra các tác động bất lợi cho sức khỏe con người.”

Azodicarbonamide có thể phân hủy tạo ra các sản phẩm phụ độc hại như semicarbazide và hydrazine, là những chất có nguy cơ gây hại đến gan, thận và hệ thần kinh trung ương nếu tích tụ lâu dài trong cơ thể. Nhiều quốc gia đã hạn chế hoặc thậm chí cấm sử dụng chất này trong thực phẩm, thay vào đó là các phương pháp làm mềm bột an toàn hơn. Người tiêu dùng nên ưu tiên chọn sản phẩm bánh mì hoặc thực phẩm không chứa ADA để bảo vệ sức khỏe.

Canxi Cacbonat – Khoáng Chất Thiết Yếu Trong Cơ Thể

Canxi là khoáng chất không thể thiếu cho sự phát triển xương chắc khỏe, chức năng cơ bắp và hệ thần kinh. Ngoài tự nhiên trong sản phẩm từ sữa, canxi cacbonat còn được thêm vào nhiều loại thực phẩm đóng gói như ngũ cốc, bánh mì và thanh năng lượng nhằm tăng cường dinh dưỡng.

Đặc biệt, canxi cacbonat còn được sử dụng như một chất chống axit trong thực phẩm và các sản phẩm bổ sung sức khỏe giúp cân bằng độ pH dạ dày. Tuy nhiên, việc sử dụng quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng tăng canxi huyết gây sỏi thận hoặc làm giảm hấp thu sắt và kẽm nếu tiêu thụ lâu dài với liều cao.

Để đảm bảo nhận đủ lượng canxi cần thiết mà không gây tác dụng phụ, bạn nên:

• Chọn thực phẩm giàu canxi tự nhiên như sữa, rau xanh, cá có xương nhỏ
• Ưu tiên các sản phẩm bổ sung canxi được kiểm định chất lượng rõ ràng
• Uống đủ nước và duy trì vận động thể chất để hỗ trợ chuyển hóa canxi

Dextrose – Đường Tinh Chế Nhiều Công Đoạn

Dextrose là dạng đường đơn được tạo ra khi các tinh bột như ngô, lúa mì và gạo được phân hủy, sau đó xử lý kỹ càng bằng enzyme và axit. Dù được gán nhãn “tự nhiên” trên bảng thành phần, dextrose vẫn là đường đã qua quá trình tinh chế nhiều bước, thường được dùng làm chất làm ngọt trong nhiều thực phẩm chế biến.

Dextrose được hấp thụ vào máu nhanh chóng, có thể khiến đường huyết tăng cao đột ngột, không tốt cho những người có vấn đề về chuyển hóa như tiểu đường. Việc tiêu thụ quá nhiều dextrose thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ tăng cân, sâu răng và các bệnh tim mạch.

Để hạn chế tác hại từ dextrose, bạn nên:

1. Hạn chế đồ uống ngọt, bánh kẹo chứa nhiều đường tinh chế
2. Ưu tiên sử dụng đường từ các nguồn tự nhiên như mật ong, đường mía thô
3. Kiểm soát lượng đường trong khẩu phần ăn hàng ngày, tránh gây biến động lớn đường huyết

Gellan Gum – Chất Làm Đặc Đa Năng Từ Lên Men Vi Khuẩn

Được tạo ra qua quá trình lên men vi khuẩn từ đường, Gellan Gum là chất làm đặc phổ biến trong các sản phẩm chay và một số thực phẩm chế biến hiện đại. Ngoài ra, phụ gia này còn được ứng dụng trong ngành mỹ phẩm, sản xuất giấy và các sản phẩm tẩy rửa công nghiệp.

Gellan Gum có ưu điểm dễ dàng kiểm soát kết cấu thực phẩm, giúp duy trì độ ổn định và kéo dài thời gian bảo quản mà không làm giảm hương vị. Tuy nhiên, khi quá dùng quá mức hoặc với những người nhạy cảm, gellan gum có thể gây ra rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, đau bụng hoặc tiêu chảy.

Nếu bạn có hệ tiêu hóa yếu hoặc mắc các vấn đề về dạ dày, nên:

• Đọc kỹ nhãn thành phần để tránh sử dụng thực phẩm có phụ gia này quá nhiều
• Ưu tiên chế biến món ăn tươi tại nhà, hạn chế đồ ăn đóng gói

Siro Ngô Cao Fructose (HFCS) – Đường “Ẩn” Trong Nhiều Thực Phẩm

Siro ngô cao fructose bắt nguồn từ tinh bột ngô được chuyển hóa thành glucose, sau đó một phần được enzym chuyển sang fructose – một dạng đường hoa quả rất ngọt. HFCS thường bị nghi ngờ là nguyên nhân góp phần làm tăng tỷ lệ béo phì bởi tính ngọt nhân tạo và giá thành rẻ trong ngành công nghiệp thực phẩm.

HFCS thường xuất hiện trong các loại nước ngọt có ga, đồ ăn nhanh, bánh kẹo và các sản phẩm chế biến công nghiệp khác. Tiêu thụ nhiều HFCS có thể khiến cơ thể tích trữ mỡ nhiều hơn, gây rối loạn chuyển hóa lipid, tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 và các vấn đề tim mạch.

Để bảo vệ sức khỏe, bạn nên:

• Hạn chế tối đa thực phẩm dùng HFCS như nước ngọt, đồ ăn nhanh
• Đọc kỹ thành phần sản phẩm và lựa chọn những loại không chứa hay ít HFCS
• Ưu tiên sử dụng nguồn đường tự nhiên và thực phẩm ít qua chế biến

Lecithin – Chất Nhũ Hóa Tự Nhiên Nhưng Cần Cẩn Trọng Với Ruột

Lecithin là chất nhũ hóa giúp hòa tan các chất lỏng không hòa tan như dầu và nước, giúp kéo dài thời gian bảo quản sản phẩm. Thành phần này được chiết xuất từ nhiều nguồn như đậu nành, trứng, cá, và ngũ cốc. Mặc dù được xem là an toàn, nghiên cứu gần đây từng cảnh báo lecithin có thể ảnh hưởng đến vi sinh đường ruột, góp phần gây ra các vấn đề chuyển hóa và viêm ruột.

Bạn nên chú ý, đặc biệt nếu có tiền sử các bệnh về đường ruột hoặc dị ứng với đậu nành và các nguồn lecithin khác. Việc tiêu thụ nhiều lecithin có thể gây kích ứng hoặc làm mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tiêu hóa lâu dài.

Axit Photphoric – Tạo Vị Chua Và Bảo Quản Trong Đồ Uống

Axit photphoric (H3PO4) là loại axit khoáng không màu, không mùi được dùng trong đồ uống có ga, trà đá và một số sản phẩm sữa để tạo vị chua và tăng khả năng bảo quản bằng cách ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc. Ngoài lĩnh vực thực phẩm, axit này còn có ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp và sản phẩm làm sạch.

Việc tiêu thụ quá nhiều axit photphoric trong đồ uống có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe như:**

• Giảm hấp thu canxi, dẫn đến loãng xương
• Gây hại men răng và tăng nguy cơ sâu răng
• Tăng tính axit trong cơ thể làm rối loạn cân bằng độ pH

Để giảm thiểu tác hại của axit photphoric, bạn nên hạn chế sử dụng nước ngọt có ga và ưu tiên dùng nước lọc, nước ép trái cây tươi hoặc trà thảo dược.

Kali Bromat – Chất Tẩy Trắng Bột Mì Đã Bị Cấm Tại Nhiều Quốc Gia

Kali bromat là chất oxy hóa giúp làm trắng và tăng độ đàn hồi cho bột mì. Tuy nhiên, các nghiên cứu ghi nhận khả năng gây ung thư trên chuột đã khiến chất này bị cấm dùng rộng rãi ở nhiều nơi như châu Âu, Canada và Brazil. Vẫn tồn tại nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng sản phẩm chứa kali bromat không được kiểm định kỹ càng.

Người tiêu dùng nên:

• Tránh mua và sử dụng bánh mì hoặc sản phẩm từ bột mì có ghi thành phần chứa kali bromat
• Chọn nơi bán uy tín và các sản phẩm được cấp phép an toàn thực phẩm
• Ưu tiên dùng các loại bột mì hữu cơ hoặc không chứa chất tẩy trắng nhân tạo

Sulfite – Chất Bảo Quản Gây Dị Ứng Ở Một Số Người

Sulfite thường được sử dụng để bảo quản thực phẩm như bánh mì, bia, rau củ khô, trái cây sấy và nhiều sản phẩm khác nhằm ngăn chặn vi sinh vật phát triển. Tuy nhiên, sulfite có thể gây ra các phản ứng dị ứng từ nhẹ đến nghiêm trọng như buồn nôn, tiêu chảy, khó thở, mẩn ngứa hoặc thậm chí sốc phản vệ trong trường hợp hiếm.

“Sulfite, được ghi dưới tên sulfur dioxide trên nhãn mác, là nguyên nhân gây ra nhiều phản ứng dị ứng không mong muốn, đặc biệt với người nhạy cảm.”

Do đó, người tiêu dùng, đặc biệt là những ai có bệnh hen suyễn hoặc dị ứng, cần lưu ý kiểm tra kỹ thành phần thực phẩm và tránh sử dụng sản phẩm chứa sulfite khi chưa có sự tư vấn y tế.

Làm Thế Nào Để Hạn Chế Tiêu Thụ Chất Phụ Gia Có Hại?

• Nấu ăn từ nguyên liệu tươi: Ưu tiên chuẩn bị thức ăn từ các nguyên liệu tươi sống tại nhà để kiểm soát chất lượng và thành phần.
• Đọc kỹ nhãn mác: Tập thói quen kiểm tra bảng thành phần trên bao bì sản phẩm trước khi mua để tránh những chất phụ gia tiềm ẩn rủi ro.
• Lựa chọn sản phẩm hữu cơ: Ưu tiên thực phẩm hữu cơ hoặc ít qua xử lý để giảm tác dụng phụ không mong muốn.
• Giảm sử dụng đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn: Hạn chế ăn các loại thực phẩm chứa nhiều phụ gia và chất bảo quản.
• Tăng cường ăn rau quả, trái cây tươi: Những thực phẩm này không chỉ giàu vitamin mà còn giúp loại bỏ các chất độc trong cơ thể.
• Uống nhiều nước lọc: Giúp cơ thể đào thải độc tố phát sinh từ việc tiêu thụ chất phụ gia không mong muốn.

Lời khuyên từ Pharmacity

Người tiêu dùng nên ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, thương hiệu uy tín và được chứng nhận an toàn bởi các cơ quan chức năng. Khi mua thực phẩm đóng gói hoặc chế biến sẵn, hãy luôn đọc kỹ thành phần, tránh các sản phẩm chứa các chất phụ gia nguy hiểm như kali bromat, azodicarbonamide hay siro ngô cao fructose (HFCS). Đồng thời, hãy duy trì thói quen ăn uống lành mạnh bằng cách sử dụng nguyên liệu tươi chế biến tại nhà, bổ sung thêm các thực phẩm giàu chất xơ và khoáng chất từ thiên nhiên.

Nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu dị ứng hoặc vấn đề về sức khỏe liên quan đến thực phẩm, đừng ngần ngại liên hệ với các dược sĩ để được tư vấn.

5 Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Chất phụ gia thực phẩm có an toàn khi sử dụng không?
   Hầu hết các loại chất phụ gia được phép sử dụng đã được kiểm định an toàn với liều lượng phù hợp. Tuy nhiên, lạm dụng hoặc sử dụng các chất bị cấm hoặc không được kiểm soát rõ ràng có thể gây hại cho sức khỏe.
2. Làm sao để biết sản phẩm chứa chất phụ gia nào?
   Bạn nên đọc kỹ bảng thành phần trên bao bì sản phẩm. Các chất phụ gia thường được ghi theo tên hóa học hoặc ký hiệu dạng mã số.
3. Có cách nào giúp đào thải chất phụ gia ra khỏi cơ thể không?
   Uống nhiều nước, ăn thực phẩm giàu chất xơ, rau xanh và trái cây giúp tăng cường quá trình giải độc của gan và thận, hỗ trợ đào thải các chất không mong muốn.
4. Ai nên đặc biệt cẩn trọng với chất phụ gia thực phẩm?
   Trẻ nhỏ, người già, người có bệnh mãn tính, dị ứng, hoặc liên quan đến tiêu hóa cần đặc biệt thận trọng khi lựa chọn thực phẩm chứa chất phụ gia.
5. Lựa chọn thực phẩm hữu cơ có giúp giảm tiêu thụ chất phụ gia không?
   Thực phẩm hữu cơ thường ít hoặc không sử dụng chất phụ gia tổng hợp, do đó giúp giảm nguy cơ tiếp xúc với các chất nguy hiểm và tốt hơn cho sức khỏe.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.