Những điều lưu ý khi tiêm vaccine phòng thương hàn

Hiện nay bệnh thương hàn vẫn là nỗi lo của toàn thế giới. Ước tính mỗi năm có khoảng 16 triệu người mới mắc và khoảng 600.000 người chết do bệnh thương hàn. Cách tốt nhất để phòng tránh bệnh này tiêm phòng thương hàn. Vaccine thương hàn được sử dụng cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn.

Những điều cần biết về vaccine phòng thương hàn

Vaccine phòng bệnh thương hàn là vaccine bất hoạt chứa vi khuẩn Salmonella typhi đã bị bất hoạt, dùng đường tiêm.

Sau khi vắc xin thương hàn được đưa vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ phản ứng như cách chống lại mầm bệnh thông thường, cơ thể sẽ lưu giữ trí nhớ miễn dịch, sẵn sàng phản ứng khi tiếp xúc với mầm bệnh tương tự trong tương lai. Điều này có nghĩa là sau khi tiêm vắc xin bất hoạt, nếu cơ thể thực sự bị mầm bệnh xâm nhập, hệ thống miễn dịch sẽ có phản ứng hiệu quả, nhanh chóng để phòng thủ, bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật.

Do không phải vắc xin sống nên vắc xin bất hoạt toàn thể khá an toàn, chỉ kích thích phản ứng qua trung gian kháng thể nên phản ứng có thể yếu hơn, thời gian tồn tại ngắn hơn. Vì vậy, để đạt được hiệu quả bảo vệ tốt nhất, cần tiêm nhắc lại nhiều lần.

Có hai loại vaccine phòng thương hàn chính:

• Vaccine tiêm (Vi-capsular polysaccharide vaccine): Đây là loại vaccine được tiêm dưới da hoặc tiêm bắp. Thường được sử dụng cho người lớn và trẻ em trên 2 tuổi.
• Vaccine uống (Ty21a live attenuated vaccine): Đây là loại vaccine sống giảm độc lực, được uống dưới dạng viên nang. Thường được sử dụng cho người lớn và trẻ em trên 6 tuổi.

Vì sao nên tiêm vaccine phòng thương hàn?

Người mắc bệnh thương hàn do uống nước hoặc ăn những loại thức ăn bị nhiễm khuẩn, nhất là trứng, thịt bò, thịt gia cầm, sữa… Vi khuẩn thương hàn có khả năng sinh sôi trong sữa và các chế phẩm, mà không làm thay đổi tính chất hay mùi vị.

Bệnh thương hàn có khả năng lây lan mạnh và có thể bùng phát thành dịch lớn. Bệnh thường hay xảy ra ở các quốc gia vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, các khu vực thuộc Châu Phi, Mỹ Latinh và Châu Á do điều kiện vệ sinh chưa đảm bảo và các chỉ số về thực phẩm chưa đạt mức an toàn. Ở Việt Nam đã từng xảy ra dịch thương hàn ở một số tỉnh thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Bệnh thường xảy ra ở những vùng kém phát triển, vệ sinh kém, nguồn nước, vệ sinh an toàn thực phẩm, nhà tiêu, hệ thống thoát nước không đạt tiêu chuẩn vệ sinh.

Vi khuẩn Salmonella gây bệnh thương hàn lây lan từ người sang người qua các con đường như ăn uống hoặc tiếp xúc gần gũi với người mang vi khuẩn gây bệnh.

Sử dụng vaccine thương hàn không chỉ có tác dụng trong ngăn ngừa bệnh mà còn có vai trò rất lớn trong việc giảm thiểu nguy cơ biến chứng của bệnh. Những người đã được tiêm phòng thường đáp ứng với kháng sinh tốt hơn và thời gian điều trị cũng nhanh chóng hơn.

Bệnh thương hàn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Chảy máu đường tiêu hóa: do tổn thương tại đoạn cuối ruột non, có thể gặp ở 15% số bệnh nhân.
• Thủng ruột: chiếm 3% các trường hợp, thường xảy ra vào tuần thứ 3-4 của bệnh
• Biến chứng gan mật: hay gặp là viêm túi mật và viêm gan
• Các biến chứng khác: như viêm đại tràng, viêm ruột thừa, liệt ruột, viêm tụy xuất huyết … Các biến chứng tim mạch: truỵ tim mạch, viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, viêm tắc động mạch, tĩnh mạch, viêm nội tâm mạc.
• Các biến chứng của hệ thần kinh: Hay gặp nhất là tình trạng rối loạn ý thức từ ngủ gà đến hôn mê. Viêm não: có dấu hiệu rối loạn ý thức, rối loạn thân nhiệt … tiên lượng thường nặng. Viêm màng não, viêm não tủy, viêm tủy cắt ngang, viêm dây thần kinh sọ … ít gặp hơn. 
• Biến chứng đường tiết niệu: Viêm cầu thận, hội chứng thận nhiễm mỡ
• Biến chứng nhiễm trùng khu trú: có thể gặp ở hầu hết các cơ quan như viêm phổi, viêm họng, viêm đài bể thận, viêm bàng quang, viêm xương,..

Tóm lại lý do cần tiêm vaccine phòng thương hàn:

• Bảo vệ cá nhân và cộng đồng: Tiêm vaccine phòng thương hàn giúp bảo vệ bản thân khỏi bệnh và góp phần ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.
• Giảm nguy cơ biến chứng: Thương hàn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như thủng ruột, viêm màng não, và viêm tim. Tiêm vaccine giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng này.
• An toàn và hiệu quả: Các loại vaccine phòng thương hàn đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh. Các nghiên cứu cho thấy vaccine có khả năng bảo vệ cao, đặc biệt ở những vùng có nguy cơ cao mắc bệnh.

Những điều cần lưu ý khi tiêm vaccine phòng thương hàn

Lịch tiêm chủng:

• Vaccine tiêm: Tiêm một liều duy nhất, với hiệu quả bảo vệ kéo dài khoảng 3 năm. Đối với những người có nguy cơ tiếp xúc cao, nên tiêm nhắc lại sau 3 năm.
• Vaccine uống: Uống 3 liều cách nhau 48 giờ, với hiệu quả bảo vệ kéo dài khoảng 5 năm. Cần uống nhắc lại sau 5 năm đối với những người có nguy cơ cao.

Đối tượng nên tiêm:

• Trẻ em từ 2 tuổi trở lên (vaccine tiêm) hoặc từ 6 tuổi trở lên (vaccine uống).
• Người lớn, đặc biệt là những người đi du lịch đến các vùng có nguy cơ cao mắc bệnh thương hàn.
• Những người làm việc trong môi trường có nguy cơ cao như bệnh viện, phòng thí nghiệm.

Phản ứng sau tiêm:

• Phản ứng thường gặp sau tiêm vaccine tiêm bao gồm: đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, mệt mỏi.
• Phản ứng sau uống vaccine uống thường ít nghiêm trọng hơn, có thể bao gồm: khó chịu ở dạ dày, buồn nôn, tiêu chảy nhẹ.

Chống chỉ định:

• Những người có tiền sử dị ứng nghiêm trọng với thành phần của vaccine.
• Những người đang mắc các bệnh cấp tính nặng.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm.

Lưu ý khác:

• Sau khi uống vaccine uống, nên tránh ăn uống trong vòng 1 giờ để đảm bảo hiệu quả của vaccine.
• Đối với vaccine tiêm, cần theo dõi sức khỏe trong vòng 24-48 giờ sau tiêm để kịp thời phát hiện và xử lý các phản ứng không mong muốn.

Kết luận

Thương hàn là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Chính vì vậy, tiêm phòng vaccine thương hàn là biện pháp hiệu quả để cơ thể có thể chống lại vi khuẩn  gây bệnh thương hàn.