Tắc mật: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị

Tắc mật là gì?

Tắc mật là tình trạng tắc nghẽn các ống dẫn mật từ gan đến ruột non. Mật, được tạo ra ở gan và lưu trữ trong túi mật, đổ vào ruột non qua các ống dẫn mật để hỗ trợ tiêu hóa chất béo. Khi có tắc nghẽn, mật không thể di chuyển bình thường, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Mật được tạo ra liên tục ở gan, và khi không thể thoát ra ngoài, bilirubin (một thành phần của mật) sẽ tích tụ trong gan và tăng lên trong máu và nước tiểu. Tình trạng này có thể dẫn đến các triệu chứng như đau bụng, vàng da, và nước tiểu sẫm màu.

Nguyên nhân gây ra tắc mật

Nguyên nhân do sỏi mật

Nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc mật là sỏi mật. Sỏi mật là các chất kết tinh từ cholesterol hình thành trong túi mật. Khi các viên sỏi này di chuyển và gây tắc nghẽn ống mật, chúng có thể ngăn cản dòng chảy của mật và gây ra tình trạng tắc mật. Các yếu tố nguy cơ gây sỏi mật bao gồm:

• Giới tính nữ: Phụ nữ có nguy cơ mắc sỏi mật cao hơn nam giới.
• Tuổi cao: Nguy cơ mắc sỏi mật tăng theo tuổi.
• Lịch sử gia đình: Có người thân mắc sỏi mật làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Người Mỹ bản xứ hoặc người Mỹ gốc Mexico: Những nhóm dân tộc này có tỷ lệ mắc sỏi mật cao hơn.
• Cholesterol cao: Mức cholesterol cao trong máu có thể dẫn đến hình thành sỏi mật.
• Béo phì: Thừa cân và béo phì là yếu tố nguy cơ lớn gây sỏi mật.
• Giảm cân nhanh chóng: Giảm cân quá nhanh có thể gây mất cân bằng cholesterol và dẫn đến sỏi mật.
• Thai kỳ: Mang thai làm tăng nguy cơ sỏi mật do thay đổi nội tiết tố.
• Tăng estrogen: Hormone estrogen tăng cao trong cơ thể cũng có thể góp phần hình thành sỏi mật.
• Bệnh tiểu đường: Người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ cao hơn.
• Dinh dưỡng toàn phần qua đường tĩnh mạch: Những người phải sử dụng dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch kéo dài có nguy cơ cao hơn.
• Xơ gan: Sẹo gan có thể dẫn đến hình thành sỏi mật.
• Thiếu máu tán huyết nặng: Các bệnh lý về máu cũng có thể gây ra sỏi mật.

Nguyên nhân không do sỏi mật

Ngoài sỏi mật, các nguyên nhân khác gây tắc nghẽn đường mật bao gồm:

• Ung thư ống mật: Khối u trong ống mật có thể gây tắc nghẽn.
• Ung thư gan: Khối u gan cũng có thể lan đến các ống dẫn mật và gây tắc nghẽn.
• Ung thư tuyến tụy: Khối u tụy có thể chèn ép và gây tắc ống mật.
• Ung thư di căn: Các khối u từ các cơ quan khác di căn đến đường mật.
• Viêm tụy: Viêm tụy cấp hoặc mạn tính có thể gây tắc nghẽn ống mật.
• Chấn thương bụng: Chấn thương, kể cả do phẫu thuật, có thể gây tắc nghẽn ống mật.

Chẩn đoán tắc mật

Để chẩn đoán tắc mật, bác sĩ tiêu hóa sẽ tiến hành một loạt các xét nghiệm và kiểm tra hình ảnh. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

Xét nghiệm máu

• Công thức máu toàn bộ (CBC): Kiểm tra sức khỏe tổng thể.
• Xét nghiệm chức năng gan: Bilirubin và các enzyme gan như phosphatase kiềm (ALP) và gamma-glutamyltransferase (GGT) tăng cao có thể chỉ ra tắc nghẽn.
• Xét nghiệm máu tuyến tụy: Enzyme tuyến tụy như amylase và lipase tăng cao có thể liên quan đến tắc nghẽn ống mật.

Kiểm tra hình ảnh

• Siêu âm bụng: Sử dụng sóng âm để hiển thị hình ảnh bên trong cơ thể, có thể tiết lộ bất thường cho thấy sự tắc nghẽn. Đây là phương pháp không xâm lấn đầu tiên thường được sử dụng để chẩn đoán.
• Chụp CT bụng: Sử dụng tia X và máy tính để tạo ra hình ảnh chi tiết, giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng không thể hiện trên siêu âm.
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): Sử dụng máy ảnh và thuốc nhuộm tia X để quan sát các ống mật và xác định vị trí tắc nghẽn.
• Quét axit iminodiacetic gan mật (HIDA): Ghi lại hình ảnh khi chất đánh dấu phóng xạ di chuyển qua ống mật, giúp xác định nguyên nhân gây tắc nghẽn.
• Chụp đường mật xuyên gan qua da (PTC): Sử dụng siêu âm hoặc tia X để ghi lại hình ảnh khi thuốc nhuộm đi qua ống mật và vào ruột non, giúp làm lộ ra những phần bị tắc.

Cách điều trị tắc mật

Điều trị tắc mật tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này. Các phương pháp điều trị bao gồm:

ERCP (Nội soi mật tụy ngược dòng)

ERCP có thể loại bỏ sỏi mật khỏi ống mật trong quá trình này. Ống nội soi chứa các dụng cụ cho phép bác sĩ nghiền nát và loại bỏ sỏi. Đây là một phương pháp hiệu quả để xử lý sỏi mật mà không cần phẫu thuật mở.

Phẫu thuật cắt bỏ túi mật

Nếu sỏi mật thường xuyên gây tắc nghẽn, cắt bỏ túi mật có thể là giải pháp tốt nhất. Phẫu thuật này thường được thực hiện bằng kỹ thuật xâm lấn tối thiểu gọi là nội soi. Người bệnh có thể sống khỏe mạnh mà không cần túi mật.

Stent

Trong trường hợp chỗ hẹp gây tắc nghẽn, bác sĩ có thể chèn một ống kim loại hoặc nhựa gọi là stent vào bên trong ống mật để mở rộng hoặc giữ chúng mở. Stent giúp duy trì dòng chảy của mật qua các ống dẫn mật.

Điều trị ung thư

Nếu khối u gây tắc nghẽn, cần phẫu thuật hoặc thực hiện các phương pháp điều trị ung thư khác như hóa trị và xạ trị. Mục tiêu là loại bỏ hoặc thu nhỏ khối u để giải phóng sự tắc nghẽn.

Quản lý và điều trị các nguyên nhân khác

• Viêm tụy: Điều trị viêm tụy cấp hoặc mạn tính có thể bao gồm thuốc, thay đổi chế độ ăn uống và các biện pháp khác để giảm viêm và ngăn ngừa tắc nghẽn.
• Chấn thương bụng: Nếu tắc nghẽn do chấn thương, có thể cần can thiệp phẫu thuật để sửa chữa tổn thương.

Kết luận

Tắc mật là một tình trạng nghiêm trọng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị giúp người bệnh và gia đình có thể quản lý và điều trị bệnh hiệu quả, duy trì sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Nếu bạn nghi ngờ mình có các triệu chứng tắc mật, hãy liên hệ với bác sĩ ngay lập tức để được tư vấn và điều trị kịp thời.