Suy thận là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Suy thận là một tình trạng nghiêm trọng ảnh hưởng đến khả năng lọc chất thải ra khỏi máu của thận. Điều này có thể dẫn đến sự tích tụ của chất thải và các chất lỏng trong cơ thể, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về suy thận, từ các dấu hiệu, nguyên nhân, phương pháp chẩn đoán cho đến cách điều trị và phòng ngừa bệnh.

Tổng quan chung

Thận là cơ quan nằm về phía lưng dưới mỗi người, phân bố ở hai bên cột sống có vai trò ổn định thể dịch, bài tiết các chất dư thừa từ sự chuyển hóa của cơ thể và một số chức năng khác như bảo tồn hay loại thải các chất khác ra khỏi cơ thể thông qua tiểu tiện.

Các triệu chứng của suy giảm chức năng ở thận khi mới hình thành thường không có triệu chứng đặc hiệu và phát triển theo thời gian. Bởi thận bao gồm hai quả có khả năng hỗ trợ cho nhau rất hiệu quả. Do đó, rất nhiều trường hợp người mắc bệnh suy thận không được phát hiện sớm và điều trị theo đúng phác đồ nên dẫn đến việc điều trị ở giai đoạn muộn, xuất hiện nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Suy thận là tình trạng thận không còn hoạt động hiệu quả nữa. Bình thường thận thực hiện một công việc quan trọng trong cơ thể bằng cách loại bỏ chất thải và chất lỏng dư thừa. Bệnh suy thận gây tử vong nếu không được điều trị thích hợp. Suy thận đôi khi chỉ là tạm thời và phát triển nhanh (cấp tính) nhưng có khi là tình trạng mãn tính (lâu dài) và ngày càng xấu hơn.

Triệu chứng

Thông thường bệnh nhân suy thận sẽ có một vài triệu chứng của bệnh, nhưng đôi khi không có triệu chứng nào. Một số biểu hiện của tình trạng này có thể xảy ra bao gồm:

• Giảm lượng nước tiểu
• Phù mắt cá chân, bàn chân
• Khó thở không rõ nguyên nhân
• Đau hoặc cảm thấy nặng ngực
• Buồn ngủ quá mức, mệt mỏi, uể oải
• Kém ăn, buồn nôn dai dẳng, nôn
• Sụt cân
• Ngứa ngáy
• Co rút cơ (đặc biệt là ở chân)
• Co giật
• Hôn mê
• Thiếu máu (ít xuất hiện)

Nguyên nhân suy thận là gì?

Bệnh có thể là hệ quả của một số vấn đề về sức khỏe và xác định được nguyên nhân rất hữu ích trong việc giúp nhận diện loại suy thận. Nguyên nhân gây bệnh có thể đến từ một số yếu tố sau đây:

Giảm lưu lượng máu đến thận

Lượng máu đến thận bị mất đột ngột có thể sẽ dẫn đến suy thận. Tình trạng này thường do các nguyên nhân như: bệnh tim, sẹo gan hoặc suy gan, bị bỏng nặng, phản ứng dị ứng, nhiễm trùng nặng chẳng hạn như nhiễm trùng huyết… Việc dùng thuốc cao huyết áp và thuốc chống viêm cũng có thể hạn chế lượng máu đến thận.

Vấn đề đào thải nước tiểu

Khi cơ thể không đào thải được nước tiểu, các chất độc sẽ tích tụ và gây quá tải cho thận. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bao gồm một số bệnh ung thư ở đại tràng, bàng quang, tuyến tiền liệt (ở nam giới), cổ tử cung (nữ giới)…

Các tình trạng khác có thể gây cản trở việc tiểu tiện và lâu dần dẫn đến suy thận như: sỏi thận, phì đại tuyến tiền liệt, cục máu đông trong đường tiết niệu, tổn thương dây thần kinh kiểm soát bàng quang…

Một số nguyên nhân khác có thể dẫn đến bệnh suy thận bao gồm:

• Xuất hiện cục máu đông ở trong hoặc quanh thận
• Nhiễm trùng
• Nhiễm độc kim loại nặng
• Viêm mạch máu
• Bệnh lupus
• Viêm cầu thận
• Hội chứng tan máu tăng ure máu
• Đa u tủy xương
• Xơ cứng bì
• Xuất huyết khiến giảm tiểu cầu huyết khối
• Các loại thuốc điều trị ung thư và một số bệnh tự miễn
• Thuốc nhuộm được sử dụng trong chẩn đoán hình ảnh
• Một số loại thuốc kháng sinh
• Bệnh tiểu đường không kiểm soát
• Thận bị lão hóa do tuổi tác (đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng suy thận ở người cao tuổi)

Đối tượng nguy cơ

Bệnh thận là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, một số nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh thận hơn những nhóm khác.

Dưới đây là một số đối tượng có nguy cơ cao:

• Người mắc bệnh tiểu đường: Tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây suy thận mạn tính. Khi lượng đường trong máu cao, nó có thể làm hỏng các mạch máu nhỏ trong thận, khiến thận không thể lọc chất thải hiệu quả.
• Người bị tăng huyết áp: Huyết áp cao có thể làm hỏng các mạch máu trong thận, dẫn đến suy giảm chức năng thận.
• Người mắc bệnh tim mạch: Bệnh tim mạch có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận, dẫn đến tổn thương thận.
• Người béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và huyết áp cao, hai yếu tố nguy cơ chính gây bệnh thận.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh thận: Nếu bạn có cha mẹ, anh chị em hoặc các thành viên khác trong gia đình mắc bệnh thận, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh hơn.
• Người thường xuyên tiếp xúc với các chất độc hại: Một số chất độc hại, chẳng hạn như chì và cadmium, có thể gây tổn thương thận.
• Người sử dụng thuốc giảm đau liều cao: Sử dụng thuốc giảm đau liều cao trong thời gian dài có thể làm tổn thương thận.
• Người lớn tuổi: Theo độ tuổi, chức năng thận tự nhiên suy giảm. Do đó, người lớn tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh thận hơn.

Chẩn đoán

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thận yếu. Do đó, để tìm ra nguyên nhân và có phương án điều trị hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định:

Siêu âm thận

Đây thường là chỉ định đầu tiên đối với người bị bệnh vì dễ thực hiện, ít tốn kém… Việc kiểm tra hình ảnh thận bằng cách sử dụng sóng âm tần số cao nhằm đánh giá kích thước, cấu trúc thận và các bệnh lý khu trú tại thận…

Chụp cắt lớp vi tính CT

Chụp cắt lớp vi tính (CT) để tạo ra các hình ảnh bên trong cơ thể. Phương pháp chẩn đoán hình ảnh này thường được sử dụng để bác sĩ có cái nhìn tổng quan về các nguyên nhân gây bệnh.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Phương pháp này được sử dụng để đánh giá tình trạng suy thận của người bệnh thông qua các triệu chứng: tiểu ra máu, nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên, theo dõi bệnh nhân có tiền sử ung thư đường tiết niệu…

Xạ hình thận

Xạ hình thận là một trong kỹ thuật chẩn đoán có giá trị cao trong việc đánh giá bệnh lý ở thận. Vai trò của xạ hình thận là cung cấp thông tin về hình thái, chức năng thận, khả năng bài tiết nước tiểu… Xạ hình thận an toàn với những người bệnh mẫn cảm với thuốc cản quang, nên không thể chụp X-quang được.

Sinh thiết

Đây là phương pháp lấy ra một mẩu mô thận, dưới sự hướng dẫn của các thiết bị chẩn đoán hình ảnh để đánh giá tình trạng thận và nguy cơ xuất hiện các bệnh lý ác tính. Phương pháp này thường được thực hiện sau các phương pháp chẩn đoán hình ảnh thông thường khác.

Phòng ngừa bệnh

Bệnh suy thận là một trong những bệnh lý nguy hiểm. Tuy nhiên, điều may mắn là chúng ta hoàn toàn có thể giảm nguy cơ bị suy thận theo những lời khuyên dưới đây của các chuyên gia thận học:

• Quản lý các bệnh khác một cách hiệu quả: Bệnh tiểu đường và cao huyết áp làm tăng nguy cơ bệnh. Vì thế, nên theo dõi bệnh chặt chẽ, tuân thủ phác đồ điều trị…
• Thận trọng khi dùng thuốc không kê đơn: Bởi dùng liều quá cao (ngay cả những loại thuốc thông thường như aspirin, ibuprofen và naproxen) cũng có thể tạo ra lượng độc tố cao trong một khoảng thời gian ngắn, khiến cho thận bị quá tải.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Tình trạng béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh có liên quan đến bệnh thận, chẳng hạn như tiểu đường và huyết áp cao.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Bao gồm ăn ít đường và cholesterol, giàu chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau quả.
• Giảm lượng muối nạp vào: Ăn quá nhiều muối làm tăng huyết áp, dễ dẫn đến tình trạng suy thận.
• Uống đủ nước: Mất nước khiến giảm lưu lượng máu đến thận, có thể làm hỏng thận. Do đó, uống đủ nước là một trong những thói quen tốt cho cho thận luôn được bác sĩ khuyến khích thực hiện.
• Hạn chế rượu bia: Rượu làm tăng huyết áp. Đồng thời lượng calo dư thừa cũng có thể khiến bạn tăng cân.
• Không hút thuốc: Hút thuốc làm giảm lưu lượng máu đến thận, ảnh hưởng đến chức năng thận ở những người có hoặc không có bệnh thận.
• Giảm căng thẳng: Căng thẳng và lo lắng có thể làm tăng huyết áp, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của thận.
• Tập thể dục thường xuyên: Các môn thể thao có thể giúp giảm căng thẳng, kiểm soát bệnh tiểu đường và huyết áp cao, đồng thời duy trì cân nặng hợp lý. Người bệnh nên chọn môn thể thao phù hợp với sức khỏe của mình như bơi lội, đi bộ và chạy…

Điều trị suy thận như thế nào

Bệnh thận không có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu có phác đồ điều trị hiệu quả vẫn đảm bảo cho người bệnh một cuộc sống năng động, thoải mái và tiếp tục học tập, làm việc. Phương pháp điều trị suy thận phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, cụ thể như:

Điều trị nội khoa

Chăm sóc hỗ trợ và điều trị nội khoa có thể giúp kiểm soát các triệu chứng một cách hiệu quả. Người bệnh không cần chạy thận hoặc ghép thận. Điều quan trọng là phải hiểu rằng chăm sóc hỗ trợ và điều trị để kiểm soát các triệu chứng không phải là phương pháp điều trị suy thận và không đảm bảo khả năng kéo dài tuổi thọ cho người bệnh. Những phương pháp điều trị này chỉ giúp có thể giúp người bệnh có một cuộc sống thoải mái hơn cho đến khi không thể duy trì được nữa.

Lọc máu nhân tạo (chạy thận nhân tạo)

Lọc máu nhân tạo là việc sử dụng máy ở bên ngoài cơ thể để làm sạch các chất thải trong máu thay cho chức năng của thận. Phần máu sau khi thanh lọc hết độc tố sẽ được trả trở về cơ thể người bệnh. Tùy thuộc vào loại lọc máu, bạn có thể được kết nối với máy chuyên dụng hoặc một túi catheter di động.

Chỉ định chạy thận nhân tạo được dùng cho các trường hợp bệnh nhân có biến chứng rối loạn chức năng não, tăng kali nhưng không đáp ứng bằng điều trị nội khoa, hệ số thanh thải creatinin giảm dưới mức 10ml/phút/1,73m2 cơ thể. Việc lọc máu có thể thực hiện đều đặn 3 lần/tuần tại các cơ sở y tế.

Phương pháp này mang đến một số hiệu quả nhất định đối với người bị suy thận, nhưng không thể thực hiện trọn vẹn vai trò của một quả thận khỏe mạnh. Điều này có nghĩa là người bệnh vẫn có thể gặp một số vấn đề về sức khỏe liên quan đến tình trạng này, dù đang được lọc máu. Hiện nay, lọc máu có thể được thực hiện tại các cơ sở y tế hoặc tại nhà, nếu đủ điều kiện.

Thẩm phân phúc mạc

Thẩm phân phúc mạc hay lọc màng bụng (Peritoneal dialysis – PD) là phương pháp làm sạch chất thải trong máu bằng cách sử dụng niêm mạc vùng ổ bụng (gọi là phúc mạc) của chính người bệnh. Việc lọc màng bụng được thực hiện bằng một dung dịch đặc biệt được gọi là dịch lọc. Lọc màng bụng có thể được thực hiện tại bệnh viện, thậm chí là tại nhà hay nơi làm việc, nếu người bệnh có thể chuẩn bị một phòng kín sạch sẽ.

Hiện nay có 3 phương pháp lọc màng bụng:

• Lọc màng bụng cấp
• Lọc màng bụng liên tục ngoại trú (CAPD)
• Lọc màng bụng chu kỳ tự động (ADP) bao gồm lọc màng bụng liên tục chu kỳ, lọc màng bụng cách quãng ban đêm và lọc màng bụng thủy triều

Cấy ghép thận

Một lựa chọn điều trị khác dành cho người bệnh suy thận là cấy ghép thận. Một quả thận khỏe mạnh được thay thế cho quả thận đã mất đến 90% khả năng hoạt động bình thường,  không còn có thể lọc máu được nữa

Nếu có biểu bị bệnh thận, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được đánh giá một cách toàn diện. Chẩn đoán và điều trị sớm giúp làm chậm sự tiến triển của suy thận.

Nếu bị bệnh suy thận, bạn nên thường xuyên đến gặp các bác sĩ để được theo dõi chức năng thận và làm chậm sự tiến triển bằng các phương pháp điều trị thích hợp.

Suy thận là một tình trạng nghiêm trọng nhưng có thể quản lý và điều trị nếu được phát hiện sớm. Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng của suy thận, hãy nhanh chóng thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Sức khỏe của bạn là tài sản quý giá nhất, hãy chăm sóc và bảo vệ nó bằng cách duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi sức khỏe định kỳ. Nếu cần, đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.