Sài Gòn nắng gắt trên 35 độ C gây “Sốc Nhiệt”

Hiện tượng sốc nhiệt tại Sài Gòn đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe người dân khi thành phố liên tục ghi nhận nhiệt độ trên 35°C. Được ví như “kẻ giết người thầm lặng”, sốc nhiệt có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguy cơ, cách nhận biết và phòng tránh tình trạng nguy hiểm này trong bối cảnh nắng nóng Sài Gòn ngày càng khắc nghiệt.

Tình hình nắng nóng bất thường tại Sài Gòn hiện nay

Theo số liệu từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nhiệt độ cao Sài Gòn đã liên tục phá vỡ các kỷ lục trong 5 năm qua. Nếu trước đây, nhiệt độ trung bình vào mùa nóng nhất tại thành phố thường da                                        o động ở mức 32-34°C, thì hiện nay, con số này thường xuyên vượt mức 35°C và có những ngày lên đến 38-39°C.

So với các thành phố lớn khác trong khu vực Đông Nam Á như Bangkok (Thái Lan) hay Manila (Philippines), Sài Gòn có mức tăng nhiệt độ trung bình cao hơn khoảng 0,5 – 1°C trong thập kỷ qua. Đặc biệt, điều đáng lo ngại là số ngày có nhiệt độ vượt ngưỡng 35°C đã tăng từ trung bình 35 ngày/năm (giai đoạn 2010-2015) lên đến hơn 60 ngày/năm (giai đoạn 2019-2024).

Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến nhiệt độ Sài Gòn

Các đợt nắng nóng gay gắt gần đây

Biến đổi khí hậu đang tác động mạnh mẽ đến Sài Gòn với các đợt nắng nóng cực đoan xuất hiện ngày càng thường xuyên và kéo dài. Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong năm 2023-2024, Sài Gòn đã trải qua 3 đợt nắng nóng kéo dài trên 10 ngày liên tục với nhiệt độ trung bình trên 36°C, trong đó có những ngày nhiệt độ thực tế ngoài trời (đo tại các mặt đường, khu vực đô thị) lên đến 40-45°C.

Đáng chú ý, hiện tượng đảo nhiệt đô thị (Urban Heat Island) khiến nhiệt độ tại các khu vực trung tâm Sài Gòn cao hơn 2-4°C so với vùng ngoại ô. Đây là hệ quả của việc bê tông hóa, giảm diện tích cây xanh và mật độ xây dựng cao, khiến nguy cơ sốc nhiệt ở Sài Gòn tăng lên đáng kể.

Dự báo xu hướng trong tương lai

Các mô hình khí hậu dự báo rằng đến năm 2030, nhiệt độ Sài Gòn có thể tăng thêm 1 – 1,5°C so với hiện tại. Điều này đồng nghĩa với việc số ngày có nhiệt độ vượt ngưỡng 35°C sẽ chiếm khoảng 1/4 thời gian trong năm. Cùng với đó, các đợt nắng nóng cực đoan sẽ xuất hiện thường xuyên hơn, kéo dài hơn và khắc nghiệt hơn.

“Biến đổi khí hậu không chỉ làm tăng nhiệt độ trung bình mà còn làm tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan. Sài Gòn đang phải đối mặt với thách thức kép từ hiệu ứng đảo nhiệt đô thị và xu hướng nóng lên toàn cầu.” – Trích báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2023.

Sốc nhiệt là gì và tại sao lại nguy hiểm đến tính mạng?

Sốc nhiệt (heat stroke) là tình trạng y tế cấp cứu xảy ra khi nhiệt độ cơ thể tăng cao trên 40°C (104°F) do tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc hoạt động thể lực quá mức trong môi trường nóng. Đây là dạng nghiêm trọng nhất của các bệnh liên quan đến nhiệt và có thể gây tổn thương não, các cơ quan nội tạng, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Sự khác biệt giữa say nắng và sốc nhiệt

Nhiều người thường nhầm lẫn giữa say nắng (heat exhaustion) và sốc nhiệt. Say nắng là tình trạng trung gian, với các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu và đổ mồ hôi nhiều. Nếu không được xử lý kịp thời, say nắng có thể tiến triển thành sốc nhiệt – tình trạng nguy hiểm hơn nhiều khi cơ thể không còn khả năng điều hòa nhiệt độ.

Điểm khác biệt quan trọng nhất là người bị sốc nhiệt thường ngừng đổ mồ hôi và da khô, nóng, trong khi người bị say nắng vẫn tiếp tục đổ mồ hôi. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ chế làm mát tự nhiên của cơ thể đã thất bại hoàn toàn.

Quá trình sinh lý khi cơ thể bị sốc nhiệt

Khi nhiệt độ môi trường vượt quá 35°C, đặc biệt khi độ ẩm cao như ở Sài Gòn, cơ thể gặp khó khăn trong việc tỏa nhiệt. Bình thường, cơ thể điều chỉnh nhiệt độ thông qua việc đổ mồ hôi và giãn mạch máu dưới da để tản nhiệt. Tuy nhiên, khi nhiệt độ và độ ẩm môi trường quá cao, mồ hôi không thể bay hơi hiệu quả, khiến cơ chế làm mát tự nhiên bị suy giảm.

Trong tình trạng sốc nhiệt, nhiệt độ cơ thể tăng nhanh đến mức gây tổn thương các mô và tế bào. Protein trong cơ thể bắt đầu biến tính ở nhiệt độ trên 40°C, dẫn đến rối loạn chức năng tế bào. Não bộ, tim, gan, thận đặc biệt nhạy cảm với tổn thương do nhiệt. Đồng thời, quá trình đông máu bất thường có thể xảy ra, dẫn đến hiện tượng đông máu nội mạch lan tỏa (Disseminated Intravascular Coagulation – DIC) – một biến chứng nguy hiểm có thể gây tử vong.

Mức độ nguy hiểm của sốc nhiệt

Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên toàn cầu, sốc nhiệt có tỷ lệ tử vong từ 10-50% tùy thuộc vào độ tuổi của bệnh nhân, thời gian phát hiện và can thiệp. Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 200-300 ca tử vong liên quan đến sốc nhiệt, trong đó Sài Gòn và các tỉnh Nam Bộ chiếm hơn một nửa số ca.

Điều đáng báo động là con số này có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây, đặc biệt trong các đợt nắng nóng kéo dài. Theo báo cáo từ hệ thống bệnh viện tại TP.HCM, số ca cấp cứu do các bệnh liên quan đến nhiệt đã tăng 30% trong giai đoạn 2019-2024 so với giai đoạn 2014-2019.

Sốc nhiệt được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng” vì nhiều lý do:

1. Tiến triển nhanh: Chỉ trong vòng 10-15 phút, tình trạng say nắng có thể chuyển sang sốc nhiệt nếu người bệnh tiếp tục ở trong môi trường nóng.
2. Dễ bị bỏ qua: Các dấu hiệu ban đầu thường bị nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường, khiến người bệnh và người xung quanh chủ quan.
3. Tổn thương không hồi phục: Ngay cả khi được cứu sống, bệnh nhân sốc nhiệt có thể bị tổn thương não vĩnh viễn nếu nhiệt độ cơ thể vượt quá 42°C trong thời gian dài.
4. Khó dự đoán: Không phải ai cũng có nguy cơ như nhau. Một số người có thể bị sốc nhiệt ngay cả khi nhiệt độ chỉ ở mức vừa phải, trong khi người khác có thể chịu đựng được môi trường nóng hơn.

Bác sĩ N.V.A, Trưởng khoa Cấp cứu Bệnh viện Chợ Rẫy chia sẻ: “Điều nguy hiểm nhất của sốc nhiệt là tính chất ‘thầm lặng’ của nó. Nhiều bệnh nhân khi được đưa vào viện đã ở tình trạng rất nặng, với nhiệt độ cơ thể lên đến 41-42°C và tổn thương đa cơ quan. Nhiều trường hợp chỉ vì chủ quan, không nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo mà đã dẫn đến hậu quả đáng tiếc.”

Dấu hiệu nhận biết sốc nhiệt 

Các dấu hiệu cảnh báo sớm

Khi thời tiết nắng nóng Sài Gòn kéo dài, việc nhận biết sớm các dấu hiệu say nắng – tiền đề của sốc nhiệt – là vô cùng quan trọng. Những dấu hiệu cảnh báo sớm bao gồm:

• Đổ mồ hôi quá mức
• Mệt mỏi, kiệt sức bất thường
• Da lạnh, ẩm và xanh tái
• Nhịp tim nhanh và yếu
• Chuột rút ở cơ, đặc biệt là ở chân và bụng
• Chóng mặt, choáng váng
• Buồn nôn, nôn
• Nhức đầu
• Khát nước dữ dội

Các triệu chứng này thường xuất hiện khi bạn hoạt động ngoài trời trong điều kiện nhiệt độ cao Sài Gòn, đặc biệt vào khung giờ từ 11h-15h khi cường độ tia UV mạnh nhất.

Theo bác sĩ, chuyên gia y tế dự phòng: “Nhiều người thường chủ quan với các triệu chứng say nắng ban đầu, tự điều trị tại nhà bằng cách uống nước và nghỉ ngơi. Tuy nhiên, nếu sau 1 giờ mà tình trạng không cải thiện, đặc biệt là khi xuất hiện thêm các triệu chứng như nhức đầu dữ dội, mất phương hướng, thì cần phải đến cơ sở y tế ngay lập tức.”

Triệu chứng nguy hiểm của sốc nhiệt cần cấp cứu ngay

Khi tình trạng say nắng chuyển sang sốc nhiệt, các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn nhiều và đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp:

• Nhiệt độ cơ thể trên 40°C
• Da nóng, đỏ và khô (ngừng đổ mồ hôi)
• Nhịp tim nhanh và mạnh
• Thở nhanh và nông
• Thay đổi trạng thái tâm thần (lú lẫn, kích động, nói lảm nhảm)
• Co giật
• Mất ý thức
• Nước tiểu sẫm màu hoặc không có nước tiểu (dấu hiệu suy thận)

Khác biệt giữa triệu chứng ở người già và trẻ em

Ở người già:

• Triệu chứng có thể không điển hình
• Dễ bị lú lẫn và mất phương hướng
• Có thể không sốt rõ ràng
• Thường kèm theo các triệu chứng của bệnh nền như tim mạch, tiểu đường
• Phản ứng với nhiệt chậm hơn do hệ thống điều hòa nhiệt kém hiệu quả

Ở trẻ em:

• Sốt cao đột ngột
• Buồn nôn và nôn mửa dữ dội
• Da nóng và đỏ rực
• Khóc hoặc quấy khóc bất thường
• Thở nhanh và nông
• Uể oải, ngủ li bì hoặc khó đánh thức
• Da khô, không đổ mồ hôi

Các trường hợp sốc nhiệt điển hình tại Sài Gòn

Tại Sài Gòn, các bệnh viện lớn như Chợ Rẫy, 115, Đại học Y Dược thường xuyên tiếp nhận các ca sốc nhiệt trong mùa nắng nóng. Điển hình như trường hợp anh N.V.T (32 tuổi), công nhân xây dựng, được đưa vào Bệnh viện Chợ Rẫy trong tình trạng hôn mê, nhiệt độ cơ thể 41,5°C sau khi làm việc liên tục 4 giờ dưới trời nắng. May mắn, anh T. được cấp cứu kịp thời và thoát khỏi nguy hiểm sau 5 ngày điều trị tích cực.

Một trường hợp khác là bà L.T.H (68 tuổi), bị sốc nhiệt sau khi đi chợ vào buổi trưa. Ban đầu bà chỉ có triệu chứng chóng mặt, mệt mỏi nên tự điều trị tại nhà. Tuy nhiên, tình trạng nhanh chóng xấu đi với các triệu chứng lú lẫn, không nhận ra người thân. Khi được đưa vào bệnh viện, bà đã bị suy đa cơ quan và phải điều trị tại phòng chăm sóc đặc biệt trong 2 tuần.

Đối tượng dễ bị sốc nhiệt khi thời tiết nắng gắt

Người già (trên 65 tuổi) và trẻ nhỏ (dưới 4 tuổi) là hai nhóm có nguy cơ sốc nhiệt cao nhất. Ở người già, khả năng điều hòa nhiệt độ cơ thể suy giảm theo tuổi tác, đồng thời nhiều người còn mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, làm tăng nguy cơ sốc nhiệt. Theo thống kê, 40% ca tử vong do sốc nhiệt tại Sài Gòn là người trên 65 tuổi.

Trẻ nhỏ cũng rất dễ bị sốc nhiệt vì cơ thể chưa phát triển hoàn chỉnh hệ thống điều hòa nhiệt. Trẻ em đổ mồ hôi ít hơn người lớn, đồng thời tỷ lệ diện tích bề mặt cơ thể so với thể tích lớn hơn, khiến trẻ hấp thụ nhiệt nhanh hơn và khó tỏa nhiệt hơn.

Nhóm người lao động ngoài trời như công nhân xây dựng, shipper, người bán hàng rong, công an giao thông có nguy cơ sốc nhiệt cao do phải tiếp xúc trực tiếp với nắng nóng Sài Gòn trong thời gian dài. Theo báo cáo từ Sở Y tế TP.HCM, trong số các ca cấp cứu do bệnh liên quan đến nhiệt, người lao động ngoài trời chiếm đến 65%.

Tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng khi nhiều lao động phổ thông thiếu kiến thức về phòng tránh sốc nhiệt, không được trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ và áp lực công việc khiến họ phải làm việc liên tục trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Ông Trần Văn C, 45 tuổi, công nhân xây dựng tại quận 7 chia sẻ: “Chúng tôi thường bắt đầu làm việc từ 6h sáng và cố gắng hoàn thành phần lớn công việc trước 11h. Những ngày nắng nóng trên 35°C, mặt đường, bê tông và các vật liệu xây dựng nóng đến mức không thể chạm vào. Dù biết nguy hiểm nhưng chúng tôi vẫn phải làm việc để kiếm sống.”

Những câu hỏi thường gặp về tình trạng nắng gắt gây sốc nhiệt

1. Làm thế nào để không bị sốc nhiệt?

Tránh nắng gắt, mặc đồ thoáng mát, uống nhiều nước, hạn chế hoạt động mạnh, dùng kem chống nắng, đội mũ, đeo kính râm, tìm nơi mát.

2. Nắng nóng kéo dài dẫn đến hậu quả gì đến sức khỏe?

Nắng nóng kéo dài gây suy kiệt cơ thể, khiến tăng nguy cơ sốc nhiệt, mất nước, rối loạn điện giải, làm trầm trọng các bệnh tim mạch và hô hấp, ảnh hưởng đến chức năng thận, suy giảm miễn dịch và gây rối loạn giấc ngủ.

3. Tại sao đi nắng lại đau đầu?

Đi nắng gây đau đầu chủ yếu do nhiệt độ cao làm giãn mạch máu não, cơ thể mất nước, mất cân bằng điện giải và ánh sáng mạnh kích thích thần kinh thị giác. Sự quá nhiệt này cùng với tia UV có thể gây viêm màng não, làm rối loạn điều hòa thân nhiệt và ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.

4. Say nắng nên làm gì?

Khi say nắng, đưa người bệnh vào nơi mát mẻ, nới lỏng quần áo, làm mát cơ thể bằng khăn ướt hoặc quạt, cho uống nước mát từng ngụm nhỏ, đắp khăn lạnh lên trán và gáy và gọi cấp cứu ngay nếu có triệu chứng nặng như lú lẫn, co giật hoặc mất ý thức.