Sa sút trí tuệ: hiểu rõ nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa

Sa sút trí tuệ là một trạng thái bệnh lý gây ra nhiều phiền toái cho người bệnh và gia đình. Việc nhận thức và hiểu biết đầy đủ về chứng sa sút trí tuệ có thể làm tăng cơ hội được chẩn đoán, điều trị và chăm sóc cho người mắc bệnh sa sút trí tuệ. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày các chi tiết về nguyên nhân gây ra sa sút trí tuệ, những dấu hiệu cảnh báo cần chú ý, và những biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ

Bệnh Alzheimer là nguyên nhân hàng đầu gây ra sa sút trí tuệ, chiếm tỷ lệ 55% các trường hợp. Kế đến là sa sút trí tuệ do nguyên nhân mạch máu (15%), liên quan bệnh Parkinson (15%), sa sút trí tuệ trán – thái dương (5%), và các nguyên nhân khác (5%). Ở Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh sa sút trí tuệ ước tính vào khoảng 5%, chủ yếu ở những người trên tuổi 60. Điều đáng lưu ý là tỷ lệ này tăng gấp đôi sau mỗi 5 năm tuổi. Hiện nay, khoảng 10% dân số cao tuổi tại Việt Nam mắc bệnh sa sút trí tuệ, tức là khoảng 500,000 người. Tuy nhiên, số lượng người nhận biết mình mắc bệnh này rất thấp do thường bị nhầm lẫn với hiện tượng quên do tuổi già.

“Việc nhận biết mình hay người thân có bị sa sút trí tuệ hay không, từ đó phòng ngừa và điều trị sớm cũng như duy trì chất lượng cuộc sống tốt cho người sa sút trí tuệ là rất quan trọng.”

Các dấu hiệu cảnh báo sa sút trí tuệ

Mặc dù sa sút trí tuệ là một trạng thái dễ bị nhầm lẫn với nhiều hội chứng khác nhau, nhưng có những dấu hiệu điển hình cần chú ý, bao gồm:

• Suy giảm trí nhớ.
• Gặp khó khăn khi lập kế hoạch, giải quyết vấn đề hay hoàn thành các công việc quen thuộc.
• Nhầm lẫn về thời gian hoặc nơi chốn.
• Mất định hướng thời gian và không gian.
• Gặp khó khăn về từ ngữ khi nói hoặc viết.
• Quên nơi để đồ đạc và không thể nhớ lại.
• Giảm khả năng phán xét hay đánh giá.
• Rút lui khỏi công việc hay các hoạt động xã hội.
• Biến đổi hành vi, cảm xúc và tính cách.

Các dấu hiệu này có thể xuất hiện một cách dần dần và không đồng đều ở mỗi trường hợp. Tuy nhiên, nếu người thân của bạn mắc phải một số dấu hiệu này, nên khuyến khích họ đi thăm khám và tầm soát sớm để có thể phát hiện và quản lý bệnh kịp thời.

“Người có nguy cơ cao mắc bệnh sa sút trí tuệ bao gồm những người có tuổi tác, gia đình có người bị bệnh, tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, đột quỵ não, lạm dụng rượu bia, rối loạn lipid máu, trầm cảm, suy giảm nhận thức nhẹ, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, và ít hoạt động thể lực.”

Lợi ích của chuẩn đoán sớm

Chuẩn đoán sớm mang lại rất nhiều lợi ích, bao gồm:

• Can thiệp ngăn ngừa suy giảm nhận thức nặng hơn.
• Điều trị sớm mang lại lợi ích tối đa.
• Duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất cho người bệnh.
• Cho phép người bệnh có thời gian để hoạch định cho tương lai.

Vì vậy, việc người bệnh được chuẩn đoán sớm sẽ có thể can thiệp và ngăn ngừa suy giảm nhận thức nặng hơn, từ đó giúp duy trì cuộc sống tốt hơn.

“Việc nhận biết và chăm sóc điều trị cho người thân bị sa sút trí tuệ là rất quan trọng để duy trì chất lượng cuộc sống tốt cho họ.”

Biện pháp phòng ngừa sa sút trí tuệ

Thực hiện những biện pháp phòng ngừa sau đây có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ:

• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ mạch máu như: tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, tăng cholesterol máu, vv.
• Giữ cho thần kinh và trí não khỏe mạnh bằng cách không thức khuya và ngủ đủ giấc mỗi đêm. Mất ngủ và khó ngủ có thể làm suy yếu thần kinh, gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, bao gồm nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ.
• Thiết lập một chế độ dinh dưỡng thích hợp, khoa học, ưa tiên nấu ăn tại nhà thay vì ăn đồ ăn chế biến sẵn. Hạn chế đồ ăn chứa chất béo bão hòa (mỡ động vật) và tăng cường sử dụng rau sống, củ quả, trái cây và ngũ cốc nguyên vỏ.
• Tránh hút thuốc lá và sử dụng chất kích thích như rượu, bia, vì chúng có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ và các bệnh về tim mạch.
• Thực hiện thường xuyên các hoạt động thể lực và tập thể dục. Điều này có thể gồm việc chơi thể thao, đi bộ, tập yoga, vv.
• Luyện tập trí não như chơi ô chữ, chơi cờ, hoặc giải những trò chơi logic và tư duy như sudoku. Những hoạt động này có thể trì hoãn sự khởi phát của sa sút trí tuệ và làm giảm tác động của bệnh.
• Kiểm soát stress và tìm hiểu các phương pháp thư giãn như thiền, tai chi, yoga, vv.
• Tham gia các hoạt động xã hội và giữ liên lạc với bạn bè, gia đình. Một tâm trạng tích cực và một cộng đồng hỗ trợ có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

“Bệnh sa sút trí tuệ có thể được giảm thiểu nguy cơ khi người ta duy trì một lối sống lành mạnh, áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý và thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa.”

Tóm lại, sa sút trí tuệ là một trạng thái bệnh lý nghiêm trọng gây suy giảm trí nhớ và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Nguyên nhân gây ra bệnh này có thể từ nhiều yếu tố khác nhau, không phải là do quá trình lão hóa tự nhiên. Việc nhận biết và chăm sóc điều trị cho người bị sa sút trí tuệ là rất quan trọng để duy trì chất lượng cuộc sống tốt cho họ. Những dấu hiệu cảnh báo và biện pháp phòng ngừa được đề cập đến trong bài viết này có thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và duy trì trí nhớ và chức năng nhận thức.

FAQ (Các câu hỏi thường gặp)

1.  Sa sút trí tuệ có di truyền không?

Sa sút trí tuệ không nhất thiết có di truyền, nhưng nguy cơ mắc bệnh có thể tăng nếu trong gia đình có người đã bị bệnh.

2. Có cách nào để ngăn ngừa sa sút trí tuệ?

Có, việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ mạch máu, duy trì một lối sống lành mạnh, và thực hiện các hoạt động thể lực và tinh thần có thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ.

3. Sa sút trí tuệ có thể chữa khỏi không?

Hiện chưa có phương pháp chữa trị sa sút trí tuệ hoàn toàn, nhưng việc chẩn đoán sớm và điều trị sớm có thể giúp điều chỉnh và quản lý tình trạng bệnh tốt hơn.

4.  Ai có nguy cơ cao mắc bệnh sa sút trí tuệ?

Những người có tuổi tác, gia đình có người bị bệnh, tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, đột quỵ não, lạm dụng rượu bia, rối loạn lipid máu, trầm cảm, suy giảm nhận thức nhẹ, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, và ít hoạt động thể lực có nguy cơ cao mắc bệnh sa sút trí tuệ.

5. Làm thế nào để chăm sóc cho người mắc bệnh sa sút trí tuệ?

Chăm sóc cho người mắc bệnh sa sút trí tuệ bao gồm việc cung cấp hỗ trợ tinh thần, duy trì một lối sống lành mạnh, và thiết lập một môi trường an toàn và thân thiện.

Nguồn: Tổng hợp