Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa: nguyên nhân và phương pháp chẩn đoán

Xuất huyết tiêu hóa là một tình trạng cấp cứu y tế nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về xuất huyết tiêu hóa, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và phác đồ điều trị.

Tổng quan về xuất huyết tiêu hóa

1. Định nghĩa xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng chảy máu xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trong đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn. Máu có thể xuất hiện với số lượng ít, không nhìn thấy bằng mắt thường, hoặc với số lượng lớn gây ra các triệu chứng nghiêm trọng.

2. Phân loại xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa được chia thành hai loại chính:

a. Xuất huyết tiêu hóa trên

Xuất huyết tiêu hóa trên là tình trạng chảy máu xảy ra ở phần trên của đường tiêu hóa, bao gồm thực quản, dạ dày và tá tràng.

b. Xuất huyết tiêu hóa dưới

Xuất huyết tiêu hóa dưới là tình trạng chảy máu xảy ra ở phần dưới của đường tiêu hóa, bao gồm ruột non, đại tràng, trực tràng và hậu môn.

3. Các dấu hiệu và triệu chứng thường gặp

a. Triệu chứng lâm sàng

Các triệu chứng lâm sàng của xuất huyết tiêu hóa rất đa dạng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ chảy máu. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Nôn ra máu: Máu có thể đỏ tươi hoặc sẫm màu, lẫn với thức ăn hoặc dịch dạ dày.
• Đi ngoài phân đen: Phân có màu đen, mùi hôi tanh, dính và giống như nhựa đường.
• Đi ngoài phân đỏ: Máu tươi lẫn trong phân hoặc đi ngoài ra máu tươi hoàn toàn.
• Choáng, ngất: Do mất máu cấp tính, người bệnh có thể cảm thấy choáng váng, mệt mỏi, da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt, thậm chí ngất xỉu.

b. Triệu chứng cận lâm sàng

• Thiếu máu: Xét nghiệm máu cho thấy số lượng hồng cầu giảm.
• Rối loạn đông máu: Các xét nghiệm đông máu có thể bất thường.

Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa

Có rất nhiều nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

1. Xuất huyết tiêu hóa trên

• Loét dạ dày tá tràng: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây xuất huyết tiêu hóa trên. Loét dạ dày tá tràng là những vết loét hình thành trên niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng, có thể do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) lâu dài, hoặc do stress.
• Viêm thực quản: Viêm thực quản có thể do trào ngược dạ dày thực quản, nhiễm trùng hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc.
• Rách thực quản Mallory-Weiss: Đây là tình trạng rách niêm mạc thực quản, thường xảy ra sau khi nôn mửa nhiều hoặc ho dữ dội.
• Giãn vỡ tĩnh mạch thực quản: Tình trạng này thường gặp ở những người bị xơ gan, do áp lực trong tĩnh mạch cửa tăng cao.
• Ung thư đường tiêu hóa: Ung thư thực quản, dạ dày hoặc tá tràng cũng có thể gây xuất huyết tiêu hóa.

2. Xuất huyết tiêu hóa dưới

• Bệnh túi thừa đại tràng: Túi thừa đại tràng là những túi nhỏ lồi ra từ thành đại tràng. Khi túi thừa bị viêm hoặc vỡ, có thể gây chảy máu.
• Viêm loét đại trực tràng: Đây là bệnh lý viêm mạn tính của đại tràng và trực tràng, có thể gây loét và chảy máu.
• Polyp đại trực tràng: Polyp là những khối u lành tính phát triển trên niêm mạc đại tràng. Một số loại polyp có thể gây chảy máu.
• Ung thư đại trực tràng: Ung thư đại trực tràng là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây xuất huyết tiêu hóa dưới.
• Bệnh Crohn và viêm loét đại tràng: Đây là những bệnh lý viêm ruột mạn tính, có thể gây loét và chảy máu ở bất kỳ vị trí nào trong đường tiêu hóa.

Phương pháp chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa

Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa, bác sĩ sẽ tiến hành các bước sau:

1. Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng bạn đang gặp phải, tiền sử bệnh, các loại thuốc bạn đang sử dụng, cũng như thói quen sinh hoạt. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ thực hiện khám lâm sàng để đánh giá tình trạng sức khỏe chung và tìm kiếm các dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa.

2. Xét nghiệm

a. Xét nghiệm máu

• Công thức máu: Đánh giá số lượng hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.
• Sinh hóa máu: Đánh giá chức năng gan, thận và các chỉ số đông máu.
• Nhóm máu: Xác định nhóm máu để truyền máu khi cần thiết.

b. Xét nghiệm phân

• Test máu ẩn trong phân: Phát hiện máu ẩn trong phân, có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa.

3. Nội soi tiêu hóa

Nội soi tiêu hóa là phương pháp quan trọng nhất để chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa. Bác sĩ sẽ đưa một ống nội soi mềm, có gắn camera vào đường tiêu hóa để quan sát trực tiếp niêm mạc và tìm kiếm vị trí chảy máu.

a. Nội soi dạ dày – tá tràng

Được sử dụng để chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa trên.

b. Nội soi đại tràng

Được sử dụng để chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa dưới.

4. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác để hỗ trợ chẩn đoán, bao gồm:

• Chụp X-quang có cản quang: Giúp phát hiện các bất thường về hình thái đường tiêu hóa.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Cung cấp hình ảnh chi tiết về các cơ quan trong ổ bụng, giúp phát hiện các khối u, ổ áp xe hoặc các bất thường khác.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cung cấp hình ảnh rõ nét về các mô mềm, giúp phát hiện các tổn thương nhỏ mà các phương pháp khác có thể bỏ sót.

Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa

Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa phụ thuộc vào nguyên nhân, vị trí và mức độ chảy máu. Mục tiêu điều trị là ổn định tình trạng bệnh nhân, cầm máu và điều trị nguyên nhân gây bệnh.

1. Ổn định tình trạng bệnh nhân

a. Hồi sức cấp cứu

• Đảm bảo đường thở: Thông khí nhân tạo nếu cần thiết.
• Bù dịch, điện giải: Truyền dịch tĩnh mạch để bù lượng máu đã mất.
• Theo dõi huyết động: Theo dõi mạch, huyết áp, nhịp thở và lượng nước tiểu.

b. Truyền dịch, truyền máu

• Truyền dịch để bù nước và điện giải.
• Truyền máu khi cần thiết để cải thiện tình trạng thiếu máu.

2. Cầm máu

a. Nội soi cầm máu

Các kỹ thuật nội soi cầm máu thường được sử dụng bao gồm:

• Tiêm xơ: Tiêm chất gây xơ vào vị trí chảy máu để tạo cục máu đông.
• Đốt điện: Sử dụng dòng điện để cầm máu.
• Kẹp clip: Sử dụng kẹp kim loại nhỏ để kẹp vị trí chảy máu.

b. Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được chỉ định trong trường hợp:

• Xuất huyết tiêu hóa nặng, không thể cầm máu bằng nội soi.
• Xuất huyết tiêu hóa tái phát nhiều lần.
• Có biến chứng nguy hiểm như thủng dạ dày, tắc ruột.

3. Điều trị nguyên nhân

Sau khi cầm máu, bác sĩ sẽ tiến hành điều trị nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa. Một số loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm tiết acid dạ dày, giúp vết loét mau lành.
• Kháng sinh: Điều trị nhiễm khuẩn Helicobacter pylori (nếu có).
• Thuốc cầm máu: Giúp tăng cường quá trình đông máu.

4. Theo dõi và chăm sóc

Sau khi điều trị, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát. Bên cạnh đó, chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý cũng rất quan trọng để phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa tái phát.

Phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa

• Thay đổi lối sống:
  • Bỏ hút thuốc lá.
  • Hạn chế sử dụng rượu bia.
  • Ăn uống điều độ, tránh ăn quá no hoặc quá đói.
  • Tránh stress.
• Sử dụng thuốc an toàn:
  • Sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) theo đúng chỉ định của bác sĩ.
  • Thận trọng khi sử dụng các loại thuốc có thể gây xuất huyết tiêu hóa như aspirin, warfarin.
• Khám sức khỏe định kỳ:
  • Nội soi tiêu hóa định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư.

Kết luận

Xuất huyết tiêu hóa là một bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời là rất quan trọng để cứu sống người bệnh. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về xuất huyết tiêu hóa. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với bác sĩ để được tư vấn cụ thể.

FAQs về xuất huyết tiêu hóa

1. Xuất huyết tiêu hóa có nguy hiểm không?

Có, xuất huyết tiêu hóa là một tình trạng cấp cứu y tế, có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

2. Khi nào cần đi cấp cứu?

Bạn nên đi cấp cứu ngay lập tức nếu thấy các dấu hiệu sau:

• Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen/phân đỏ.
• Cảm thấy choáng váng, mệt mỏi, da xanh xao.
• Đau bụng dữ dội.

3. Làm thế nào để phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa?

Bạn có thể phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa bằng cách:

• Thực hiện lối sống lành mạnh: bỏ hút thuốc, hạn chế rượu bia, ăn uống điều độ, tránh stress.
• Sử dụng thuốc an toàn: tuân thủ chỉ định của bác sĩ khi sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) và các loại thuốc khác.
• Khám sức khỏe định kỳ: nội soi tiêu hóa định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương.

4. Sau khi điều trị xuất huyết tiêu hóa, tôi cần kiêng gì?

Bạn nên trao đổi với bác sĩ để được tư vấn cụ thể về chế độ ăn uống và sinh hoạt sau điều trị. Thông thường, bạn cần kiêng rượu bia, các chất kích thích, thức ăn cay nóng, đồ ăn cứng và khó tiêu.

5. Xuất huyết tiêu hóa có thể tái phát không?

Có, xuất huyết tiêu hóa có thể tái phát, đặc biệt nếu không điều trị triệt để nguyên nhân gây bệnh. Vì vậy, việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ và tái khám định kỳ là rất quan trọng.

Nguồn: Tổng hợp