Nước tiểu vàng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp phòng ngừa

Nước tiểu vàng là một hiện tượng mà nhiều người có thể gặp phải ít nhất một lần trong đời. Đây là hiện tượng thay đổi màu sắc của nước tiểu, từ màu trong suốt hoặc màu vàng nhạt sang màu vàng đậm. Điều này có thể gây lo lắng và thắc mắc về sức khỏe. Vậy nước tiểu vàng là gì? Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng này, và liệu có những triệu chứng, nguy cơ nào cần chú ý? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu tổng quan về các triệu chứng, nguyên nhân, đối tượng nguy cơ, cách chẩn đoán, phòng ngừa và điều trị hiện tượng nước tiểu vàng

Tổng quan chung

Nước tiểu vàng là tình trạng nước tiểu có màu vàng và mỗi sắc độ phản ánh tình trạng cơ thể khác nhau. Màu nước tiểu bình thường có màu từ vàng nhạt đến hổ phách đậm, màu sắc thay đổi phụ thuộc vào sắc tố urochrome, các hợp chất và độ cô đặc của nước tiểu.

Urochrome là sản phẩm của sự phân hủy hemoglobin, một loại protein có trong hồng cầu và giúp oxi phân bổ đều khắp cơ thể. Do hồng cầu cần đổi mới hằng ngày nên phải đào thải các tế bào cũ. Từ đó urochrome được thải ra ngoài và làm nước tiểu màu vàng.

Triệu chứng

• Triệu chứng chính của nước tiểu vàng là sự thay đổi màu sắc của nước tiểu. Ngoài ra, có thể kèm theo các triệu chứng khác như mùi nước tiểu thay đổi, cảm giác đau hoặc rát khi đi tiểu, tần suất đi tiểu thay đổi, và cảm giác không thoải mái ở vùng bụng dưới. Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào trong số này, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán kịp thời.

Nguyên nhân

Nước tiểu có màu vàng do các nguyên nhân sau:

Cơ thể thiếu nước

Mất nước xảy ra khi lượng nước nạp vào thấp hơn lượng nước rời khỏi cơ thể. Tình trạng này ở mức độ thấp còn gây đau đầu và táo bón. Đa số các trường hợp mất nước có thể khắc phục bằng cách bổ sung nước, với những trường hợp nặng cần chăm sóc y tế sớm.

Chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống cũng gây ra nước tiểu màu vàng. Màu sắc của thực phẩm tự nhiên như quả mọng và củ cải đường, tương tác với sắc tố và làm thay đổi màu nước tiểu. Bên cạnh đó, thực phẩm chế biến thường chứa nhiều màu thực phẩm, cũng gây ảnh hưởng tương tự.

Các loại vitamin B như riboflavin (B2) và cobalamin (B12) gây nước tiểu màu vàng xanh huỳnh quang.

Beta carotene hoặc vitamin C dư thừa có thể làm nước tiểu màu vàng đậm hoặc cam. Beta carotene sẽ chuyển đổi thành vitamin A trong cơ thể và được tìm thấy trong thực phẩm màu vàng và cam như cà rốt và khoai lang. Ngoài ra, vitamin C cũng có trong cà chua, dâu tây và bông cải xanh.

Thai kỳ

Nước tiểu màu vàng sáng có thể là triệu chứng sớm của thai kỳ.

Các bệnh về thận và đường tiết niệu

Nước tiểu màu vàng còn biểu hiện cho các bệnh như:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu: viêm thận, bàng quang, niệu đạo… có thể làm nước tiểu màu vàng, nâu sẫm hoặc lẫn máu.
• Alkapton niệu: đây là bệnh di truyền do tích tụ acid homogentisic. Loại acid này được thải ra ngoài qua nước tiểu, làm cho nước tiểu có màu vàng sậm khi tiếp xúc với không khí.
• Thiếu máu: nước tiểu màu vàng sẫm, có lẫn máu do tình trạng thiếu máu tán huyết (hồng cầu bị phá hủy sớm hơn bình thường).
• Bệnh gan: da, mắt và nước tiểu màu vàng có thể do bệnh gan, xơ gan. Nguyên nhân của những tình trạng này xuất phát từ virus hoặc uống quá nhiều rượu bia.
• Sỏi mật: Sỏi mật thường hình thành do cholesterol trong túi mật, gây đau bụng dưới, ngứa da, vàng da, sốt và nước tiểu màu vàng.
• Nhiễm chlamydia: chlamydia lây qua đường tình dục, từ đó ảnh hưởng đến hệ thống tiết niệu và sinh sản.
• Sỏi bàng quang: sỏi bàng quang gây tổn thương bàng quang và tắc nghẽn đường tiết niệu. Khi đó, nước tiểu màu vàng, nâu sẫm hoặc lẫn máu.
• Viêm tụy cấp: viêm tuyến tụy cũng làm nước tiểu màu vàng, tiểu buốt, đau bụng dưới kèm buồn nôn, ợ hơi…

Thuốc

Thuốc không kê đơn và thuốc theo toa cũng có thể làm cho nước tiểu màu vàng nhạt. Các loại thuốc bao gồm: kháng sinh, thuốc nhuận tràng và một số loại thuốc hóa trị được sử dụng để điều trị ung thư.

Đối tượng nguy cơ

Như đã nói đến ở trên, sở dĩ nước tiểu màu vàng tươi chủ yếu là do mất nước (xuất phát từ việc đổ mồ hôi, nôn mửa, tiêu chảy) hoặc dư thừa vitamin nhóm B. Yếu tố làm tăng tình trạng này gồm:

• Vận động viên, nhất là những người tham gia môn thể thao sức bền như đua xe đạp, marathon,…
• Người mắc một số bệnh lý mạn tính như: xơ nang, bệnh thận, tiểu đường, rối loạn tuyến thượng thận,…
• Tiêu chảy và nôn mửa, thường gặp ở trẻ nhỏ.

Ngoài ra, người lớn tuổi cũng có thể gặp tình trạng mất nước do họ uống quá ít nước vì ngại phải đứng dậy đi vệ sinh nên cũng có thể gặp hiện tượng nước tiểu màu vàng tươi.

Chẩn đoán

Bác sĩ thường hỏi bạn những câu hỏi liên quan đến tình trạng đi tiểu màu vàng, cụ thể:

• Nước tiểu màu vàng đã xuất hiện bao lâu rồi?
• Nước tiểu màu vàng có kèm theo mùi bất thường không?
• Có cục máu đông nào trong nước tiểu không?
• Bạn có bị đau khi tiểu hay các triệu chứng khác không?
• Bạn đang sử dụng loại thuốc nào?

Dựa vào sắc độ của nước tiểu và các triệu chứng liên quan, bác sĩ có thể yêu cầu một vài xét nghiệm để xác định nhiễm trùng hoặc các bất thường khác. Xét nghiệm máu được thực hiện để xem gan và thận có hoạt động bình thường hay không.

Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể tiến hành siêu âm bàng quang, thận và đường tiết niệu hoặc chụp CT vùng bụng và vùng chậu nếu nghi ngờ sỏi tiết niệu. Khi được chỉ định, các hình ảnh giúp bác sĩ kiểm tra các bất thường ở các cơ quan này.

Phòng ngừa bệnh

Uống đủ nước: Uống đủ nước là cách tốt nhất để giữ cho nước tiểu có màu vàng nhạt và khỏe mạnh. Người lớn nên uống khoảng 8 ly nước mỗi ngày.

Ăn nhiều trái cây và rau quả: Trái cây và rau quả là nguồn nước dồi dào và cũng có thể giúp cải thiện màu sắc của nước tiểu.

Hạn chế caffeine và rượu: Caffeine và rượu có thể khiến bạn mất nước và khiến nước tiểu có màu vàng sẫm hơn.

Tránh sử dụng thuốc nhuộm thực phẩm và phụ gia thực phẩm: Thuốc nhuộm thực phẩm và phụ gia thực phẩm có thể khiến nước tiểu có màu vàng hoặc màu khác.

Chú ý đến các triệu chứng khác: Nếu bạn bị nước tiểu màu vàng kèm theo các triệu chứng khác, chẳng hạn như đau bụng, buồn nôn hoặc nôn, hãy đi khám bác sĩ để loại trừ các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Điều trị nước tiểu vàng như thế nào?

Cách điều trị tình trạng nước tiểu vàng

Chế độ sinh hoạt

• Nghe theo chỉ định của bác sĩ khi điều trị
• Duy trì lối sống khoa học, hạn chế thức khuya, giảm căng thẳng
• Đến gặp bác sĩ khi phát hiện bất thường

Chế độ dinh dưỡng

• Uống nước đầy đủ
• Xem xét chế độ ăn, bổ sung vitamin hợp lý
• Hạn chế rượu bia và các chất kích thích khác

Điều trị nhiễm trùng: Sử dụng kháng sinh theo chỉ dẫn của bác sĩ nếu nguyên nhân là nhiễm trùng tiểu.

Điều trị bệnh kèm: Thực hiện theo phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.