Nguyên nhân và các xét nghiệm chẩn đoán thiếu máu

Thiếu máu là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong trên toàn thế giới. Và có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng thiếu máu. Máu đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, do đó, các loại xét nghiệm để chẩn đoán thiếu máu cũng rất phong phú và đa dạng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân thiếu máu và các xét nghiệm được sử dụng để chẩn đoán bệnh lý này.

Tìm Hiểu Về Bệnh Lý Thiếu Máu

Trước tiên, hãy cùng tìm hiểu về bệnh lý thiếu máu. Thiếu máu được định nghĩa là sự giảm số lượng hồng cầu trong máu hoặc hồng cầu hoạt động không đúng cách. Protein Hemoglobin có trong hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy đến các mô trong cơ thể. Khi cơ thể thiếu máu, bạn có thể trải qua các triệu chứng mệt mỏi, khó thở, chóng mặt, đau đầu hoặc nhịp tim không đều. Bệnh lý thiếu máu có nhiều dạng, được phân loại theo cơ chế bệnh sinh hoặc theo hình thái và kích thước hồng cầu.

Các Nguyên Nhân Gây Thiếu Máu

Tình trạng thiếu máu có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân thông thường dẫn đến thiếu máu:

• Thiếu máu do mất máu: Mất máu có thể xảy ra chậm dần hoặc nhanh chóng và đột ngột. Một số nguyên nhân mất máu bao gồm viêm đại tràng, trĩ, ung thư hoặc sử dụng thuốc chống viêm không steroid. Các phụ nữ còn mất máu trong thời kỳ kinh nguyệt. Mất máu cũng có thể xảy ra sau khi phẫu thuật hoặc do tai nạn.
• Thiếu máu do giảm sản xuất hồng cầu hoặc hồng cầu lỗi: Trường hợp này xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ số lượng hồng cầu cần thiết hoặc hồng cầu không hoạt động đúng cách. Điều này có thể do tế bào hồng cầu gặp vấn đề hoặc cơ thể không cung cấp đủ chất dinh dưỡng để sản xuất hồng cầu.
• Thiếu máu do vấn đề về tủy xương và tế bào gốc: Tủy xương chứa các tế bào gốc có khả năng biến đổi thành các loại tế bào khác trong cơ thể. Nếu tủy xương hoặc tế bào gốc gặp vấn đề, sức khỏe của hồng cầu sẽ bị ảnh hưởng. Một số ví dụ về vấn đề về tủy xương và tế bào gốc bao gồm bất sản tủy xương, ngộ độc chì và thalassemia (bệnh di truyền).
• Thiếu máu do thiếu sắt: Sắt là yếu tố quan trọng để hình thành protein hemoglobin trong hồng cầu. Các nguyên nhân của thiếu máu do thiếu sắt có thể bao gồm chế độ ăn uống thiếu chất sắt, bệnh Crohn, loại bỏ một phần dạ dày hoặc ruột non, và hiến máu quá thường xuyên.
• Thiếu máu do hồng cầu hình liềm: Đây là một vấn đề di truyền do gen ảnh hưởng. Hồng cầu sẽ có hình dạng lưỡi liềm thay vì hình dẹt tròn thông thường. Hồng cầu có hình dạng bất thường này dễ bị hủy hoại và có thể gây tắc nghẽn trong mạch máu.
• Thiếu máu do thiếu vitamin B12 và vitamin B9: Hai loại vitamin này rất cần thiết cho quá trình tạo hồng cầu. Thiếu máu do thiếu B12 và B9 có thể do chế độ ăn không đầy đủ chất dinh dưỡng, thiếu máu hồng cầu to (megaloblastic), hoặc cơ thể không hấp thụ đủ lượng vitamin B12.
• Thiếu máu do tăng hủy hồng cầu: Khi tế bào hồng cầu yếu, chúng có thể bị vỡ ra do áp lực di chuyển trong cơ thể, gây ra tình trạng thiếu máu tán huyết. Nguyên nhân của tình trạng này không rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến sự tấn công của hệ miễn dịch vào tế bào máu, bệnh di truyền, hoặc bệnh gan hoặc thận.

Các Xét Nghiệm Đánh Giá Thiếu Máu

Dưới đây là một số xét nghiệm thường được sử dụng để đánh giá tình trạng thiếu máu:

• Xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC): Đây là xét nghiệm đầu tiên và quan trọng nhất để chẩn đoán thiếu máu. Xét nghiệm này đo lượng hồng cầu, bạch cầu, hemoglobin và tiểu cầu trong máu. Các giá trị chuẩn tham khảo cho đánh giá thiếu máu bao gồm số lượng hồng cầu 5-6 triệu tế bào/mcL cho nam giới và 4-5 triệu tế bào/mcL cho nữ giới, hemoglobin trên 14g/dL cho nam giới và trên 12g/dL cho nữ giới.
• Xét nghiệm về sắt: Nếu nghi ngờ về thiếu máu do thiếu sắt, bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra lượng sắt trong máu. Một số xét nghiệm liên quan đến sắt bao gồm Ferritin (204-360 mg/dL), sắt huyết thanh (40-160 mcg/dL), độ bão hòa transferrin (20-50%) và TIBC (255-450 mcg/dL).
• Xét nghiệm số lượng hồng cầu lưới: Xét nghiệm này nhằm xác định khả năng tạo hồng cầu của tủy xương. Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy số lượng hồng cầu giảm nhưng chỉ số hồng cầu lưới cao, có nghĩa là khả năng tạo hồng cầu vẫn còn nhưng chúng không thể phát triển, dẫn đến tình trạng thiếu máu.
• Phết máu ngoại biên: Phương pháp này giúp đánh giá hình thái các tế bào hồng cầu. Phương pháp phết máu ngoại biên rất quan trọng trong việc xác định các trường hợp thiếu máu do hồng cầu có hình dạng không bình thường, bao gồm cả bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm.
• Các xét nghiệm khác: Nếu có nghi ngờ về thiếu máu do tăng hủy hồng cầu, các xét nghiệm như Lactate dehydrogenase (LDH), haptoglobin và bilirubin gián tiếp có thể được thực hiện. Đồng thời, kiểm tra nồng độ folate B9 và cobalamin B12 cũng là cần thiết để xác định và điều trị tình trạng thiếu máu.

Bài viết đã cung cấp những thông tin quan trọng về nguyên nhân và các xét nghiệm chẩn đoán thiếu máu. Hiểu rõ nguyên nhân thiếu máu và sử dụng các xét nghiệm chẩn đoán phù hợp sẽ giúp bạn theo dõi và chăm sóc sức khỏe một cách hiệu quả.

Những câu hỏi thường gặp (FAQs)

Thiếu máu có thể gây ra những triệu chứng gì?

Triệu chứng của thiếu máu có thể bao gồm mệt mỏi, khó thở, chóng mặt, đau đầu hoặc nhịp tim không đều.

Thiếu máu có thể được chẩn đoán thông qua những xét nghiệm nào?

Các xét nghiệm quan trọng để chẩn đoán thiếu máu bao gồm xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC), xét nghiệm về sắt, xét nghiệm số lượng hồng cầu lưới và phết máu ngoại biên

Tại sao thiếu sắt có thể gây ra thiếu máu?

Sắt là yếu tố quan trọng để hình thành protein hemoglobin trong hồng cầu. Thiếu sắt có thể làm giảm khả năng sản xuất hồng cầu hoặc làm giảm hoạt động của hồng cầu.

Thiếu máu do hồng cầu hình liềm là gì?

Thiếu máu do hồng cầu hình liềm là một vấn đề di truyền do gen ảnh hưởng. Hồng cầu trong trường hợp này có hình dạng lưỡi liềm thay vì hình dẹt tròn thông thường.

Thiếu máu có thể được điều trị như thế nào?

Việc điều trị thiếu máu phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Điều trị có thể bao gồm sử dụng các loại thuốc chứa sắt, sử dụng các loại thuốc kích thích tạo tế bào hồng cầu, hoặc điều trị nguyên nhân gốc rễ gây ra thiếu máu.

Nguồn: Tổng hợp