Hoạt chất Alectinib: Thuốc điều trị ung thư phổi ALK dương hiệu quả

Hoạt chất Alectinib là gì?

Alectinib là một loại thuốc điều trị ung thư đích, thuộc nhóm thuốc ức chế tyrosine kinase (TKI). Điểm đặc biệt của Alectinib là khả năng nhắm mục tiêu một cách chọn lọc vào Anaplastic Lymphoma Kinase (ALK) – một loại protein bất thường thường xuất hiện ở một số tế bào ung thư.

Được phát triển bởi Roche (thông qua công ty con Chugai Pharmaceutical), Alectinib được biết đến rộng rãi với tên thương mại Alecensa. Thuốc đã nhận được sự chấp thuận của FDA Hoa Kỳ vào năm 2015 để điều trị NSCLC di căn, ALK dương tính ở những bệnh nhân đã tiến triển bệnh sau khi điều trị bằng crizotinib. Sau đó, vào năm 2017, FDA đã mở rộng chỉ định của Alectinib như một liệu pháp đầu tay (first-line treatment) cho NSCLC di căn, ALK dương tính, dựa trên kết quả vượt trội từ các thử nghiệm lâm sàng. Sự xuất hiện của Alectinib đã thay đổi đáng kể phương pháp tiếp cận điều trị cho bệnh nhân ung thư phổi có đột biến ALK dương tính, mang lại hy vọng về kiểm soát bệnh tốt hơn và kéo dài chất lượng cuộc sống.

Chỉ định của Alectinib

Alectinib được chỉ định đặc biệt cho những bệnh nhân mắc ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) có đột biến ALK dương tính, một nhóm nhỏ nhưng đặc trưng của bệnh ung thư phổi.

Ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) tiến triển tại chỗ hoặc di căn, ALK dương tính

Alectinib được chấp thuận để điều trị cho bệnh nhân NSCLC có đột biến gen ALK khi:

• Điều trị bước một (first-line treatment): Nếu bạn mới được chẩn đoán mắc NSCLC tiến triển hoặc di căn và xét nghiệm cho thấy khối u của bạn ALK dương tính, Alectinib có thể là liệu pháp đầu tay được lựa chọn. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng Alectinib vượt trội so với hóa trị và crizotinib trong việc kéo dài thời gian sống không tiến triển bệnh.
• Điều trị sau khi thất bại với crizotinib: Nếu bạn đã từng được điều trị bằng crizotinib (một thuốc ức chế ALK thế hệ trước) nhưng bệnh vẫn tiến triển, Alectinib vẫn có thể mang lại hiệu quả do khả năng ức chế các đột biến kháng thuốc của crizotinib.

Để xác định liệu pháp phù hợp, bạn cần thực hiện xét nghiệm sinh thiết khối u hoặc xét nghiệm gen trên mẫu máu để kiểm tra sự hiện diện của đột biến ALK. Đây là bước cực kỳ quan trọng để đảm bảo bạn được điều trị đúng đích.

Khả năng xuyên qua hàng rào máu não và tác động lên di căn não

Một ưu điểm nổi bật của Alectinib là khả năng vượt qua hàng rào máu não, cho phép thuốc đạt được nồng độ điều trị cao trong dịch não tủy. Điều này đặc biệt quan trọng vì di căn lên não là một vấn đề phổ biến ở bệnh nhân ung thư phổi ALK dương tính. Khả năng này giúp Alectinib không chỉ kiểm soát khối u nguyên phát mà còn ngăn ngừa hoặc điều trị hiệu quả các tổn thương di căn ở hệ thần kinh trung ương (CNS), cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Dược lực học của Alectinib

Dược lực học giải thích cách Alectinib hoạt động bên trong cơ thể bạn để chống lại tế bào ung thư.

Cơ chế hoạt động chi tiết

Alectinib là một chất ức chế tyrosine kinase (TKI) thế hệ thứ hai, mạnh và có tính chọn lọc cao đối với Anaplastic Lymphoma Kinase (ALK). Để hiểu cơ chế này, bạn cần biết về vai trò của ALK trong ung thư phổi:

• Sự hợp nhất gen ALK: Ở một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ (khoảng 3-5%), một phần của nhiễm sắc thể số 2 bị đứt và nối lại một cách bất thường, tạo ra gen hợp nhất EML4-ALK hoặc các gen hợp nhất ALK khác. Gen hợp nhất này tạo ra một loại protein ALK bất thường có hoạt tính enzyme tyrosine kinase liên tục, thúc đẩy sự tăng sinh và tồn tại của tế bào ung thư.
• Alectinib hoạt động: Alectinib gắn vào vị trí hoạt động của protein ALK bất thường và ức chế khả năng truyền tín hiệu của nó. Khi tín hiệu ALK bị chặn, các tế bào ung thư không thể phát triển, phân chia hoặc di căn một cách hiệu quả, dẫn đến sự chết của tế bào ung thư.
• Hoạt tính chống đột biến kháng thuốc: Một điểm ưu việt của Alectinib là khả năng ức chế không chỉ ALK tự nhiên mà còn nhiều đột biến kháng thuốc (ví dụ: L1196M, G1269A, S1206Y, I1171T) đã phát triển sau khi điều trị bằng các thuốc ức chế ALK thế hệ trước như crizotinib. Điều này giải thích hiệu quả của thuốc ở những bệnh nhân đã thất bại với liệu pháp trước đó.

Tác động lên tế bào ung thư và khối u

Bằng cách ức chế mạnh mẽ và chọn lọc ALK, Alectinib dẫn đến việc giảm kích thước khối u, kiểm soát sự lây lan của bệnh, và kéo dài thời gian bệnh không tiến triển ở bệnh nhân NSCLC ALK dương tính.

Dược động học của Alectinib

Dược động học mô tả hành trình của Alectinib trong cơ thể bạn: từ khi thuốc được hấp thu, phân bố, chuyển hóa cho đến khi được đào thải.

Hấp thu

Alectinib được hấp thu qua đường uống. Để tối ưu hóa sự hấp thu và đảm bảo nồng độ thuốc ổn định, bạn nên uống Alectinib cùng với thức ăn. Nồng độ đỉnh trong huyết tương của Alectinib đạt được trong vòng 4-6 giờ sau khi dùng thuốc.

Phân bố

Sau khi hấp thu, Alectinib phân bố rộng khắp các mô trong cơ thể. Thuốc gắn kết mạnh với protein huyết tương (trên 99%). Một đặc điểm quan trọng là Alectinib có khả năng thâm nhập hiệu quả vào hệ thần kinh trung ương (CNS), bao gồm cả não và dịch não tủy, giúp thuốc có hiệu quả tốt đối với các tổn thương di căn não.

Chuyển hóa

Alectinib chủ yếu được chuyển hóa ở gan thông qua enzyme CYP3A4 thành một chất chuyển hóa có hoạt tính chính là M4. Cả Alectinib và M4 đều có hoạt tính dược lý mạnh và đóng góp vào hiệu quả điều trị tổng thể.

Thải trừ

Phần lớn Alectinib và các chất chuyển hóa của nó được thải trừ qua phân. Chỉ một lượng rất nhỏ được bài tiết qua nước tiểu. Thời gian bán thải trung bình của Alectinib khoảng 33 giờ, và của chất chuyển hóa M4 khoảng 31 giờ. Điều này cho phép phác đồ dùng thuốc hai lần mỗi ngày. Bệnh nhân có suy gan hoặc suy thận nặng có thể cần điều chỉnh liều do ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa và thải trừ của thuốc.

Tương tác thuốc của Alectinib

Alectinib có thể tương tác với một số loại thuốc khác, điều này cần được lưu ý để tránh làm thay đổi hiệu quả điều trị hoặc tăng nguy cơ tác dụng phụ.

Tương tác với các chất ức chế/cảm ứng CYP3A4

• Chất ức chế CYP3A4 mạnh: Dùng đồng thời Alectinib với các thuốc ức chế CYP3A4 mạnh (ví dụ: ketoconazole, itraconazole, clarithromycin, ritonavir, nước bưởi chùm) có thể làm tăng nồng độ Alectinib và chất chuyển hóa M4 trong máu, dẫn đến tăng nguy cơ tác dụng phụ. Bác sĩ có thể cần điều chỉnh liều Alectinib hoặc khuyến cáo tránh các loại thuốc này.
• Chất cảm ứng CYP3A4 mạnh: Các thuốc cảm ứng CYP3A4 mạnh (ví dụ: rifampicin, phenytoin, carbamazepine, St. John’s wort) có thể làm giảm nồng độ Alectinib và M4 trong máu, làm giảm hiệu quả điều trị. Nên tránh dùng đồng thời hoặc bác sĩ sẽ điều chỉnh liều.

Tương tác với các chất ức chế P-glycoprotein (P-gp)

Alectinib là một chất nền của P-glycoprotein (P-gp) nhưng không phải là chất ức chế P-gp mạnh ở liều điều trị. Do đó, tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng liên quan đến P-gp là không phổ biến.

Các tương tác quan trọng khác

• Thuốc gây kéo dài khoảng QT: Cần thận trọng khi dùng Alectinib cùng với các thuốc có khả năng kéo dài khoảng QT trên điện tâm đồ (ví dụ: amiodarone, sotalol, quinidine). Bác sĩ có thể cần theo dõi ECG thường xuyên hơn.
• Thuốc ảnh hưởng đến pH dạ dày: Alectinib được hấp thu tốt nhất khi có môi trường axit nhẹ. Tuy nhiên, các thuốc kháng axit hoặc thuốc ức chế bơm proton (PPIs) thường không gây ảnh hưởng đáng kể đến hấp thu của Alectinib trên lâm sàng.

Chống chỉ định của Alectinib

Để đảm bảo an toàn, Alectinib không được chỉ định trong một số trường hợp nhất định.

Quá mẫn với Alectinib hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc

Nếu bạn có tiền sử dị ứng hoặc phản ứng quá mẫn nghiêm trọng với Alectinib hoặc bất kỳ tá dược nào có trong thuốc, bạn không nên sử dụng hoạt chất này.

Phụ nữ có thai và cho con bú

Alectinib có thể gây hại nghiêm trọng cho thai nhi. Do đó, thuốc bị chống chỉ định cho phụ nữ có thai. Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cần sử dụng các biện pháp tránh thai hiệu quả trong suốt quá trình điều trị bằng Alectinib và ít nhất 1 tuần sau liều cuối cùng. Ngoài ra, không nên cho con bú trong khi điều trị và ít nhất 1 tuần sau liều cuối cùng do khả năng thuốc đi vào sữa mẹ.

Liều lượng và cách dùng Alectinib

Việc tuân thủ đúng liều lượng và cách dùng do bác sĩ chỉ định là yếu tố then chốt để Alectinib phát huy hiệu quả tối đa và giảm thiểu tác dụng phụ.

Liều dùng khuyến cáo

Liều khởi đầu khuyến cáo của Alectinib là 600 mg (tức là hai viên 300 mg) uống hai lần mỗi ngày. Điều này tương đương với tổng liều 1200 mg mỗi ngày.

• Bác sĩ có thể điều chỉnh liều của bạn dựa trên khả năng dung nạp các tác dụng phụ. Liều có thể được giảm xuống 450 mg hai lần/ngày, sau đó là 300 mg hai lần/ngày, tùy theo mức độ nghiêm trọng của tác dụng phụ.

Cách dùng

• Bạn nên uống Alectinib cùng với thức ăn. Việc này giúp cải thiện sự hấp thu của thuốc và có thể giảm một số tác dụng phụ tiêu hóa.
• Nuốt toàn bộ viên thuốc. Không được nghiền nát, bẻ, hoặc nhai viên thuốc.
• Cố gắng uống thuốc vào cùng một thời điểm mỗi ngày để duy trì nồng độ thuốc ổn định trong cơ thể.

Xử trí khi quên liều hoặc quá liều

• Quên liều: Nếu bạn quên một liều Alectinib và nhận ra trong vòng 6 giờ kể từ thời gian dùng thuốc bình thường, hãy uống liều đó ngay lập tức. Nếu đã quá 6 giờ, hãy bỏ qua liều đã quên và tiếp tục dùng liều tiếp theo vào thời gian bình thường. Tuyệt đối không dùng liều gấp đôi để bù liều đã quên.
• Quá liều: Trong trường hợp nghi ngờ quá liều Alectinib, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc trung tâm y tế gần nhất. Không có thuốc giải độc đặc hiệu; việc xử trí chủ yếu là điều trị triệu chứng và chăm sóc hỗ trợ.

Tác dụng phụ của Alectinib

Mặc dù Alectinib là một liệu pháp đích, nó vẫn có thể gây ra các tác dụng phụ. Việc nhận biết sớm và thông báo cho bác sĩ là rất quan trọng để được xử trí kịp thời.

Tác dụng phụ thường gặp

Các tác dụng phụ phổ biến khi sử dụng Alectinib bao gồm:

• Mệt mỏi: Cảm giác uể oải, thiếu năng lượng.
• Táo bón: Một vấn đề tiêu hóa thường gặp.
• Đau cơ (Myalgia): Đau nhức ở các cơ.
• Phù (Edema): Sưng ở bàn tay, bàn chân hoặc các bộ phận khác của cơ thể.
• Thiếu máu: Giảm số lượng hồng cầu, có thể gây xanh xao, mệt mỏi.
• Các vấn đề về thị lực: Nhìn mờ, nhìn đôi hoặc giảm thị lực. Báo cáo ngay cho bác sĩ nếu bạn gặp phải.
• Thay đổi chức năng gan: Tăng men gan (ALT, AST, bilirubin). Bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm máu định kỳ để theo dõi chức năng gan của bạn.

Tác dụng phụ nghiêm trọng và hiếm gặp

Một số tác dụng phụ của Alectinib có thể nghiêm trọng và cần được chú ý y tế ngay lập tức:

• Bệnh phổi kẽ (ILD) / Viêm phổi: Một tình trạng viêm nghiêm trọng của phổi, có thể gây khó thở, ho khan hoặc sốt. Dù hiếm gặp, đây là tác dụng phụ nguy hiểm.
• Nhiễm độc gan nặng: Gây vàng da, mắt, nước tiểu sẫm màu, đau bụng trên bên phải.
• Nhịp tim chậm (Bradycardia): Nhịp tim chậm bất thường. Báo cáo nếu bạn cảm thấy chóng mặt, choáng váng hoặc ngất xỉu.
• Các vấn đề về cơ nghiêm trọng: Có thể gây tăng nồng độ Creatine Phosphokinase (CPK) trong máu, biểu hiện bằng đau cơ, yếu cơ.
• Viêm tụy: Gây đau bụng trên dữ dội, buồn nôn, nôn.
• Thiếu máu tan máu: Rất hiếm gặp, là tình trạng các tế bào hồng cầu bị phá hủy quá nhanh.

Cách quản lý và xử trí tác dụng phụ

Quan trọng nhất là bạn phải thông báo cho bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào bạn gặp phải. Bác sĩ có thể:

• Giảm liều: Điều chỉnh liều Alectinib xuống mức thấp hơn.
• Tạm ngừng thuốc: Ngừng sử dụng thuốc trong một thời gian để cơ thể hồi phục.
• Ngừng thuốc vĩnh viễn: Trong trường hợp tác dụng phụ nghiêm trọng và không thể kiểm soát.
• Sử dụng thuốc hỗ trợ: Ví dụ, thuốc chống nôn, thuốc giảm đau, thuốc điều trị táo bón.

Lưu ý đặc biệt khi sử dụng Alectinib

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, hãy nhớ những lưu ý quan trọng sau:

Theo dõi chức năng gan

• Bạn sẽ được xét nghiệm máu để kiểm tra chức năng gan (ALT, AST, Bilirubin) trước khi bắt đầu điều trị, cứ 2 tuần một lần trong 3 tháng đầu, sau đó định kỳ hoặc khi có chỉ định lâm sàng.
• Nếu có bất thường, bác sĩ có thể tạm ngừng hoặc giảm liều Alectinib.

Theo dõi chức năng tim

• Theo dõi nhịp tim thường xuyên, đặc biệt nếu bạn có tiền sử bệnh tim hoặc đang dùng các thuốc ảnh hưởng đến nhịp tim.
• Báo ngay cho bác sĩ nếu bạn cảm thấy chóng mặt, choáng váng hoặc ngất xỉu.

Theo dõi các dấu hiệu của ILD

• Luôn cảnh giác với các triệu chứng như khó thở mới xuất hiện hoặc nặng hơn, ho dai dẳng, sốt. Nếu có, cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp.

Vấn đề về mắt

• Hãy báo cáo bất kỳ thay đổi thị lực nào (ví dụ: nhìn mờ, nhìn đôi, nhạy cảm với ánh sáng) cho bác sĩ.
• Khám mắt định kỳ nếu bác sĩ yêu cầu hoặc nếu bạn có triệu chứng.

Phụ nữ có thai và cho con bú

• Không sử dụng Alectinib nếu bạn đang mang thai hoặc dự định có thai.
• Sử dụng biện pháp tránh thai hiệu quả trong suốt quá trình điều trị và ít nhất 1 tuần sau liều cuối cùng cho nữ giới.
• Nam giới có bạn tình nữ trong độ tuổi sinh sản cần sử dụng biện pháp tránh thai hiệu quả trong 3 tháng sau liều cuối cùng.
• Không cho con bú trong khi điều trị bằng Alectinib và ít nhất 1 tuần sau liều cuối cùng.

Khả năng lái xe và vận hành máy móc

Alectinib có thể gây ra các tác dụng phụ như mệt mỏi, rối loạn thị giác, hoặc hạ nhịp tim, có thể ảnh hưởng đến khả năng lái xe hoặc vận hành máy móc an toàn. Hãy thận trọng và tránh các hoạt động này nếu bạn cảm thấy không khỏe.

Xử lý quá liều, quên liều

Quá liều

Hiện tại không có thuốc giải độc đặc hiệu cho Alectinib. Trong trường hợp nghi ngờ quá liều, bạn cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức để được chăm sóc hỗ trợ và điều trị triệu chứng. Các dấu hiệu của quá liều có thể bao gồm gia tăng các tác dụng phụ đã biết.

Quên liều

Nếu bạn quên một liều Alectinib, hãy làm như sau:

• Nếu bạn nhớ ra mình quên liều và thời gian còn lại đến liều tiếp theo trên 6 giờ, hãy uống liều đã quên ngay lập tức.
• Nếu thời gian còn lại đến liều tiếp theo ít hơn 6 giờ, hãy bỏ qua liều đã quên và tiếp tục uống liều tiếp theo vào thời điểm thông thường của bạn.
• Tuyệt đối không tự ý uống gấp đôi liều để bù cho liều đã quên, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ gặp tác dụng phụ.

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về Alectinib

Alectinib là gì?

Alectinib là một loại thuốc điều trị đích được sử dụng để điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) có đột biến ALK dương tính. Nó thuộc nhóm thuốc ức chế tyrosine kinase (TKI), hoạt động bằng cách ngăn chặn một loại protein bất thường gọi là ALK.

Alectinib hoạt động như thế nào trong ung thư phổi?

Alectinib hoạt động bằng cách ức chế hoạt động của protein ALK bất thường, vốn được tạo ra do sự hợp nhất gen ALK trong một số tế bào ung thư phổi. Khi ALK bị ức chế, các tế bào ung thư không thể tăng sinh hoặc lây lan hiệu quả, dẫn đến khối u co lại hoặc ngừng phát triển.

Alectinib có thể gây rụng tóc không?

Rụng tóc không phải là một tác dụng phụ phổ biến hoặc nghiêm trọng của Alectinib. Tuy nhiên, một số bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng tóc mỏng hoặc thay đổi màu tóc.

Tôi có thể ngừng Alectinib nếu thấy đỡ hơn không?

Không. Bạn không nên tự ý ngừng dùng Alectinib ngay cả khi cảm thấy tốt hơn. Việc ngừng thuốc đột ngột có thể khiến bệnh tái phát hoặc tiến triển. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi có bất kỳ thay đổi nào về liều lượng hoặc liệu trình điều trị.

Alectinib có hiệu quả với di căn não không?

Có, một trong những ưu điểm lớn của Alectinib là khả năng thâm nhập hiệu quả vào hệ thần kinh trung ương (CNS). Điều này giúp thuốc kiểm soát tốt các tổn thương ung thư phổi đã di căn đến não hoặc ngăn ngừa sự phát triển của chúng, cải thiện kết quả điều trị tổng thể cho bệnh nhân.

Kết luận

Alectinib đã thực sự thay đổi cách chúng ta tiếp cận và điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ có đột biến ALK dương tính. Với khả năng nhắm đích chính xác và hiệu quả vượt trội, bao gồm cả việc kiểm soát di căn não, Alectinib mang lại hy vọng và chất lượng cuộc sống tốt hơn cho nhiều bệnh nhân.

Tuy nhiên, điều trị bằng Alectinib cần sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa. Việc chẩn đoán chính xác tình trạng ALK dương tính và tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, đồng thời báo cáo kịp thời các tác dụng phụ, là chìa khóa để đạt được hiệu quả tối ưu. Hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc và toàn diện về Alectinib, giúp bạn tự tin hơn trong hành trình chiến đấu với ung thư phổi.