Điều Trị ARV: Hiệu Quả, Phác Đồ Chuẩn & Tác Dụng Phụ Cần Biết

Điều trị ARV (thuốc kháng vi-rút) là phương pháp chủ yếu trong việc kiểm soát HIV/AIDS, giúp ngăn chặn sự phát triển của vi-rút và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người nhiễm. Việc hiểu rõ về phác đồ điều trị ARV, lợi ích và tác dụng phụ của thuốc là điều cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị.

Điều Trị ARV Là Gì?

ARV là nhóm thuốc được sử dụng để ức chế sự nhân lên của vi-rút HIV trong cơ thể. Mục tiêu của việc điều trị ARV là giảm tải lượng vi-rút trong máu đến mức không phát hiện được, từ đó phục hồi và duy trì chức năng miễn dịch, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV.

Lợi Ích Của Điều Trị ARV

Việc điều trị ARV mang lại nhiều lợi ích quan trọng:

• Giảm tải lượng vi-rút: Giúp kiểm soát sự phát triển của HIV trong cơ thể.
• Phục hồi hệ miễn dịch: Tăng số lượng tế bào CD4, cải thiện khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng.
• Giảm nguy cơ lây truyền: Khi tải lượng vi-rút trong máu giảm đến mức không phát hiện, nguy cơ lây truyền HIV sang người khác cũng giảm đáng kể.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: Giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến HIV, tăng tuổi thọ và chất lượng sống cho người nhiễm.

Các Phác Đồ Điều Trị ARV Hiện Nay

Việc lựa chọn phác đồ điều trị ARV phù hợp là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ. Dưới đây là các phác đồ điều trị ARV theo hướng dẫn của Bộ Y tế Việt Nam:

Phác Đồ Điều Trị ARV Bậc 1

Phác đồ bậc 1 thường được sử dụng cho người mới bắt đầu điều trị, bao gồm:

• TDF + 3TC + EFV: Kết hợp Tenofovir (TDF), Lamivudine (3TC) và Efavirenz (EFV). Đây là phác đồ ưu tiên do hiệu quả cao và ít tác dụng phụ.

Phác Đồ Điều Trị ARV Bậc 2

Khi phác đồ bậc 1 không còn hiệu quả hoặc xuất hiện tác dụng phụ nghiêm trọng, phác đồ bậc 2 sẽ được áp dụng:

• AZT + 3TC + LPV/r: Kết hợp Zidovudine (AZT), Lamivudine (3TC) và Lopinavir/ritonavir (LPV/r). Phác đồ này được sử dụng khi có dấu hiệu kháng thuốc hoặc không dung nạp với phác đồ bậc 1.

Phác Đồ Điều Trị ARV Bậc 3

Phác đồ bậc 3 được áp dụng cho những trường hợp kháng thuốc nặng, bao gồm:

• DRV + ETR + DTG + 1-2 NRTIs: Kết hợp Darunavir (DRV), Etravirine (ETR), Dolutegravir (DTG) và một hoặc hai thuốc ức chế men sao chép ngược nucleoside (NRTIs).

Tác Dụng Phụ Của ARV & Cách Xử Lý

Mặc dù thuốc ARV mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Việc nhận biết và xử lý kịp thời sẽ giúp người bệnh duy trì điều trị hiệu quả.

Tác Dụng Phụ Ngắn Hạn

Các tác dụng phụ thường gặp trong giai đoạn đầu điều trị:

• Buồn nôn và nôn: Thường xảy ra khi bắt đầu dùng thuốc. Để giảm thiểu, bạn có thể uống thuốc trong hoặc ngay sau bữa ăn.
• Đau đầu: Có thể sử dụng thuốc giảm đau thông thường như Paracetamol để giảm triệu chứng.
• Tiêu chảy: Đảm bảo bù nước và điện giải đầy đủ. Nếu tiêu chảy kéo dài, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Nổi ban đỏ, mẩn ngứa nhẹ: Có thể sử dụng thuốc kháng histamine để giảm triệu chứng. Nếu phát ban nghiêm trọng, cần ngừng thuốc và đến cơ sở y tế.

Tác Dụng Phụ Dài Hạn

Một số tác dụng phụ có thể xuất hiện sau thời gian dài sử dụng ARV:

• Loãng xương: ARV có thể làm tăng hoạt động của tế bào hủy xương, dẫn đến nguy cơ loãng xương.
• Tăng lipid máu: Một số thuốc ARV có thể gây tăng cholesterol hoặc triglyceride trong máu.
• Tích tụ acid lactic: Biểu hiện bằng thở nhanh, buồn nôn, đau bụng. Nếu có triệu chứng này, cần đến cơ sở y tế ngay.
• Thiếu máu: Một số thuốc ARV có thể gây ức chế tủy xương, dẫn đến thiếu máu.
• Bệnh gan: Biểu hiện bằng đau bụng, nước tiểu sẫm màu, vàng da. Nếu có dấu hiệu này, cần ngừng thuốc và kiểm tra chức năng gan.

Lưu Ý Khi Sử Dụng Thuốc ARV

Để điều trị ARV đạt hiệu quả cao nhất và giảm thiểu tác dụng phụ, bạn cần chú ý các điểm sau:

• Tuân thủ phác đồ điều trị: Uống thuốc đúng liều lượng và thời gian quy định giúp duy trì nồng độ thuốc ổn định trong máu, ngăn ngừa vi-rút kháng thuốc.
• Không tự ý thay đổi hoặc ngừng thuốc: Việc này có thể dẫn đến kháng thuốc và giảm hiệu quả điều trị. Nếu gặp tác dụng phụ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh phù hợp.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Thực hiện xét nghiệm tải lượng vi-rút và số lượng tế bào CD4 theo lịch hẹn để đánh giá hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Khi bị tiêu chảy hoặc sốt, nên chia nhỏ bữa ăn, ăn thức ăn mềm, uống nhiều nước và bổ sung dung dịch Oresol.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và chất kích thích: Những chất này có thể tương tác với thuốc ARV, gây giảm hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ tác dụng phụ.
• Sử dụng biện pháp bảo vệ khi quan hệ tình dục: Dù tải lượng vi-rút giảm, nguy cơ lây truyền HIV vẫn tồn tại. Sử dụng bao cao su giúp bảo vệ cả bạn và bạn tình khỏi HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Lời Khuyên Từ Pharmacity

Theo Pharmacity, việc chăm sóc người nhiễm HIV cần lưu ý:

• HIV không lây qua tiếp xúc thông thường: Bạn không cần lo lắng về việc lây nhiễm HIV khi ôm, bắt tay, hôn, hoặc sử dụng chung đồ dùng như chén đĩa, khăn tắm với người nhiễm.
• Chăm sóc dinh dưỡng: Đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt khi người bệnh gặp các triệu chứng như tiêu chảy hoặc sốt.
• Tuân thủ điều trị: Việc tuân thủ phác đồ điều trị ARV không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn giảm nguy cơ lây truyền HIV cho người khác.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)

1. Điều trị ARV có thể chữa khỏi hoàn toàn HIV không?

Không, điều trị ARV không thể chữa khỏi hoàn toàn HIV. Tuy nhiên, nó giúp kiểm soát vi-rút, duy trì tải lượng vi-rút ở mức thấp và cải thiện chất lượng cuộc sống của người nhiễm.

2. Khi nào nên bắt đầu điều trị ARV?

Theo hướng dẫn hiện nay, người nhiễm HIV nên bắt đầu điều trị ARV ngay khi được chẩn đoán, bất kể số lượng tế bào CD4. Việc điều trị sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng và lây truyền.

3. Nếu bỏ lỡ một liều ARV, tôi nên làm gì?

Nếu bạn quên uống một liều, hãy uống ngay khi nhớ ra. Nếu gần đến thời gian uống liều tiếp theo, bỏ qua liều đã quên và tiếp tục lịch trình bình thường. Không nên uống gấp đôi liều để bù.

4. Tác dụng phụ của ARV kéo dài bao lâu?

Nhiều tác dụng phụ, như buồn nôn hoặc mệt mỏi, thường giảm sau vài tuần điều trị. Nếu tác dụng phụ kéo dài hoặc nghiêm trọng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được hỗ trợ.

5. Người nhiễm HIV có thể sống bao lâu khi điều trị ARV?

Với điều trị ARV hiệu quả và tuân thủ tốt, người nhiễm HIV có thể sống lâu và khỏe mạnh, gần như tương đương với người không nhiễm.

Nguồn: Tổng hợp