Xanh methylen: Công dụng, liều dùng và lưu ý khi sử dụng

Xanh Methylen (Methylene Blue) lần đầu được điều chế bởi Heinrich Caro vào năm 1876. Sau đó thuốc được sử dụng rộng rãi và phổ biến, hiện thuốc đang nằm trong nhóm thuốc quan trọng và thiết yếu.

Thuốc có hiệu quả cao trong việc sát khuẩn, giải độc, làm thuốc nhuộm, điều trị một số bệnh nhiễm khuẩn ngoài da phổ biến. Đây là loại thuốc khá lành tính, không gây độc hại, trong trường hợp lỡ uống cũng không gây nguy hiểm.

Xanh methylen được hấp thu qua đường tiêu hóa. Thông qua đường nước tiểu và mật, xanh methylen được thải trừ và hầu hết là không màu. Nước tiểu chỉ chuyển màu xanh lá cây hay xanh da trời khi tiếp xúc với không khí. 

Các dạng bào chế và hàm lượng thuốc

Xanh Methylen được bào chế ở nhiều dạng khác nhau, trong đó dung dịch là dạng phổ biến nhất. Các dạng bào chế thuốc Xanh Methylen thường gặp:

• Viên nén với hàm lượng 55 – 65mg
• Thuốc tiêm 10mg/ ml
• Dung dịch dùng ngoài với nồng độ 1%

Chỉ định

• Điều trị methemoglobin huyết mắc phải, hoặc không rõ nguyên nhân.
• Giải độc cyanid, nitroprusiat và các chất gây methemoglobin huyết.
• Sát khuẩn đường niệu sinh dục.
• Dùng tại chỗ để điều trị nhiễm virus ngoài da như Herpes simplex.
• Điều trị chốc lở, viêm da mủ.
• Làm thuốc nhuộm các mô trong một số thao tác chẩn đoán (nhuộm vi khuẩn, xác định lỗ dò…).

Chống chỉ định

• Người bệnh thiếu hụt glucose – 6 phosphat dehydrogenase vì có thể gây tan máu cấp cho người bệnh này.
• Người bệnh suy thận.
• Phụ nữ có thai và cho con bú.
• Không tiêm trong ống cột sống.
• Không điều trị methemoglobin huyết do ngộ độc clorat vì có thể biến đổi clorat thành hypoclorit có độ độc cao hơn.
• Dị ứng, quá mẫn với bất cứ thành phần nào trong thuốc.

Công dụng của thuốc xanh methylen

Xanh Methylen có tác dụng chính là sát khuẩn nhẹ và giải độc. Tác dụng sát khuẩn được xác định là nhờ thuốc có liên kết không hồi phục với acid nucleic của virus, từ đó làm phá vỡ phân tử virus khi tiếp xúc với ánh sáng.

Ngoài ra, Xanh Methylen còn có tác dụng chuyển methemoglobin thành hemoglobin. Khi dùng ở nồng độ cao, thuốc chuyển hemoglobin thành methemoglobin. Sau đó, methemoglobin sẽ liên kết với cyanide tạo ra cyanmethemoglobin nhằm ngăn chặn hoạt tính của cytochrome và cyanide. Với cơ chế này, Xanh Methylen cũng được sử dụng trong trường hợp ngộ độc cyanide và methemoglobin huyết. 

Liều dùng của xanh methylen cho từng nhóm đối tượng phù hợp

Liều dùng cho người lớn:

Liều tiêm tĩnh mạch cho người lớn là: 1 – 2 mg/kg, tiêm chậm trong vài phút. Nếu cần, có thể dùng thêm liều sau 1 giờ.

Khi không khẩn cấp hoặc dùng kéo dài để điều trị methemoglobin huyết do di truyền, uống 3 – 6 mg/kg (150 – 300 mg/ngày cho người lớn) chia nhiều lần trong ngày, kèm uống 500 mg vitamin C mỗi ngày.

Liều dùng cho trẻ em:

Dung dịch, tiêm truyền: 10 mg/mL.

Thuốc viên nén, đường uống: 200 mg.

Đối tượng khác:

Suy gan: Không có khuyến cáo về liều lượng cụ thể. Theo dõi bệnh nhân về độc tính và khả năng tương tác thuốc trong một thời gian dài sau khi điều trị bằng xanh methylen.

Suy thận: Theo dõi bệnh nhân về độc tính và khả năng tương tác thuốc trong một thời gian dài sau khi điều trị bằng xanh methylen. Giảm liều ban đầu không cần đối với bệnh nhân suy thận.

Xanh methylen gây ra những tác dụng phụ không mong muốn nào?

Xanh Methylen là loại thuốc thông dụng có phạm vi chỉ định rộng. Khi sử dụng, thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ – đặc biệt là khi dùng thuốc đường uống và đường tiêm.

Các tác dụng phụ thường gặp:

• Buồn nôn, nôn mửa
• Đau bụng
• Đau đầu, chóng mặt
• Hạ huyết áp
• Kích ứng bàng quang
• Sốt nhẹ
• Da có màu xanh
• Thiếu máu, tan máu

Trong thời gian chữa bệnh với thuốc Xanh methylen, nếu nhận thấy cơ thể xuất hiện những tác dụng phụ, người bệnh cần ngưng sử dụng thuốc. Đồng thời báo ngay với bác sĩ để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Câu hỏi thường gặp khi sử dụng thuốc Xanh methylen

Thuốc xanh methylen có tác dụng chính là gì?

Tác dụng chính của xanh methylen là khử trùng và chất nhuộm.

Cách sử dụng và liều lượng xanh methylen như thế nào?

Liều lượng và cách sử dụng xanh methylen phụ thuộc vào ứng dụng cụ thể và nên tuân theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc nhà sản xuất.

Xanh methylen có tác dụng phụ nào không?

Một số tác dụng phụ của xanh methylen có thể bao gồm nổi mề đay, dị ứng và tác động đến hệ thần kinh.

Thuốc xanh methylen có tương tác với các loại thuốc khác không?

Xanh methylen có thể tương tác với một số loại thuốc khác, do đó việc sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ/ dược sĩ là quan trọng. Khi sử dụng Xanh Methylen, nên tránh dùng với các loại thuốc sau: Chất oxy hóa và chất khử, Dung dịch chứa iodine, Dung dịch chứa chất kiềm.

Lưu trữ và bảo quản xanh methylen cần chú ý điều gì?

Xanh methylen cần được bảo quản ở nhiệt độ phòng, tránh ánh sáng và ẩm ướt.

Xanh methylen có sẵn dưới dạng bào chế nào?

Xanh methylen có thể có sẵn dưới dạng dung dịch hoặc bột.

Thuốc xanh methylen có an toàn cho trẻ em và phụ nữ mang thai không?

Trước khi sử dụng xanh methylen, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ/ dược sĩ, đặc biệt là đối với trẻ em và phụ nữ mang thai.

Các biện pháp cần được thực hiện khi tiếp xúc với xanh methylen không an toàn?

Trong trường hợp tiếp xúc không an toàn, cần ngay lập tức rửa sạch vùng tiếp xúc và tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc trung tâm kiểm soát độc chất.

Cách rửa thuốc Xanh Methylen?

Xanh Methylen là loại thuốc bôi da được sử dụng phổ biến trong nhiều trường hợp khác nhau. Thuốc có màu xanh dương đậm nên sẽ hiện rõ trên da. Khi sử dụng, thuốc có thể dính vào tay và nhiều vùng da khác. Để rửa thuốc Xanh Methylen, bạn có thể dùng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa khác để làm sạch (trong trường hợp vết thương đã lành hoàn toàn).

Quá liều xanh methylen và cách xử trí?

Sử dụng Xanh Methylen liều cao có thể gây oxy hóa hemoglobin thành methemoglobin huyết dẫn đến tình trạng thiếu máu. Ngoài ra, dùng thuốc quá liều có thể gây ra một số triệu chứng khác như bồn chồn, run rẩy, kích ứng đường tiết niệu, khó thở, đau vùng trước tim,… Khi nhận thấy các triệu chứng trên, bạn cần đến ngay bệnh viện để được xử trí kịp thời. Hiện tại, vẫn chưa có thuốc giải độc đặc hiệu đối với Xanh Methylen. Do đó với trường hợp quá liều, bệnh nhân sẽ được gây nôn và rửa dạ dày bằng than hoạt. Nếu cần thiết sẽ được thẩm tách máu, kết hợp truyền máu và thở oxygen.

Cách bôi thuốc xanh methylen cho trẻ sơ sinh như thế nào?

Làm sạch khu vực cần điều trị trên cơ thể của trẻ, sử dụng bông gòn hoặc que cọ để thoa một lượng nhỏ xanh methylen lên vùng cần điều trị. Đảm bảo thuốc được phân phối đều trên vùng da và tránh để thuốc tiếp xúc với mắt và niêm mạc. Thường xuyên kiểm tra vùng da đã được điều trị để đảm bảo không có dấu hiệu kích ứng hoặc phản ứng bất thường.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn.