Chăm sóc người cao tuổi khi bị bệnh

Thống kê trên toàn quốc, số người cao tuổi (NCT) là hơn 9 triệu người, chiếm10,45 % dân số. Theo Liên hợp quốc, Việt Nam là 1 trong 10 nước có tốc độ già hóa nhanh nhất.
Trong đó tỷ lệ tử vong do bệnh tật chiếm 85% và chưa tới 15% NCT mất vì già, vì lão hóa cơ thể. Thống kê y tế cũng cho biết, 95% NCT mắc các bệnh mạn tính và gây tử vong cao như bệnh tim mạch, huyết áp, bệnh gan, tiểu đường, ung thư… Chăm sóc NCT không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà còn của toàn xã hội, nhất là người thân, gia đình.

Khi lớn tuổi, sức khỏe giảm sút

Giảm sút về trọng lượng của cơ xương.
Giảm chuyển hóa cơ bản. Nếu ăn nhiều chất mỡ, sẽ sinh ra hiện tượng béo phì.
Thoái triển chức năng các bộ phận cùng với các hiện tượng thoái hóa về thể chất. Ví dụ: Thủy tinh thể thoái triển gây đục, khả năng điều tiết giảm.
Thể tích xương giảm đi rõ rệt, vận động kém.
Các chỉ số về thông khí của hệ hô hấp giảm làm cơ thể thiếu ôxy, nhất là khi làm một việc gì đó gắng sức.
Huyết áp tăng dần với tuổi, lưu lượng tim giảm. Có nhiều rối loạn huyết động do sức cản ngoại biên của mạch máu tăng. Tính đàn hồi của mạch máu giảm, dễ gây xơ cứng động mạch.
Hệ tiết niệu có nhiều thay đổi. Khả năng bài tiết, hấp thu của ống thận giảm, gây nhiều rối loạn về chuyển hóa.
Dịch vị giảm, độ toan giảm, gây trở ngại cho việc tiêu hóa thức ăn.
Hệ thần kinh lão hóa rất sớm. Số lượng, chất lượng, cấu trúc hóa học của các tế bào thần kinh giảm.
Tới tuổi 60, đã có nhiều sự thoái hóa trong cơ thể, chuyển hóa hạ từ 50-55%. Gan còn lại 1.000gam (gan người trưởng thành nặng 1.500gam). Thận từ 170gam còn 100gam. Các bắp cơ mất tính đàn hồi và sức co, hoạt động tay chân giảm nhiều. Trong cơ tim có hiện tượng mỡ hóa các thành mạch máu, lắng đọng cholesterol gây nhiều rối loạn về huyết động. Mô phổi mất tính đàn hồi, khả năng hô hấp giảm và thông khí giảm.
Hiện tượng loãng xương được thấy ở 50% người 60 tuổi. Xương giòn, dễ gãy, đặc biệt gãy xương đốt sống làm xẹp đốt sống khiến chiều cao giảm trung bình khoảng 8cm.
Bình thường não nặng khoảng 1.400g, ở người 85 tuổi chỉ còn 1.180g. Quá trình hưng phấn giảm làm mất cân đối giữa 2 quá trình ức chế và hưng phấn, do đó tính tình người già cũng thay đổi, ít thích hoạt động. Dễ bị rối loạn giấc ngủ. Số lượng nước trong cơ thể mất nhanh. Khi đến 70 tuổi, cơ thể mất 30% số nước trong cơ thể.

Bệnh tật trầm trọng hơn, cần chăm sóc đặc biệt

Do đặc điểm của cơ thể khi có tuổi nên bệnh tật thường có nhiều diễn biến và tiên lượng xấu. Vì vậy, việc chăm sóc có tầm quan trọng đặc biệt. Sự chăm sóc tùy thuộc mỗi loại bệnh.
Bệnh hô hấp: Người bệnh khó thở nhiều cho nên phải giữ người bệnh ở tư thế thuận tiện nhất cho việc thông khí. Để ngồi hoặc nửa nằm – nửa ngồi (tư thế Fowler) ở chỗ mát, thoáng khí cho dễ thở. Mặc đủ ấm. Nếu người bệnh ho không khạc đàm ra được, cho uống thuốc long đờm như acetylcysteine, bromhexin. Dặn người bệnh nên khạc nhổ đờm, không được nuốt. Chăm sóc chế độ ăn uống rất quan trọng. Cho ăn nhiều bữa nhỏ. Bảo đảm đủ nước uống. Sau khi khỏi bệnh, cần tập thở dưỡng sinh (thở bụng) hay thở đều, sâu.
Bệnh tim mạch – thận: Bệnh nhân cần được nghỉ ngơi về thân thể cũng như tinh thần. Đặt nằm đầu cao. Cho ăn nhẹ, dễ tiêu. Tránh táo bón bằng chế độ ăn nhiều chất xơ như rau củ, khoai lang.., uống nhiều nước. Một khi đã bị táo bón có thể dùng thuốc nhuận tràng theo chỉ định của bác sĩ. Dùng thuốc phải đúng quy định, cần có người nhắc nhở để tránh nhầm lẫn.
Đối với bệnh thận, cần giữ cho cơ thể được cân bằng nước – điện giải. Theo dõi nước tiểu về lượng, màu sắc trong đục có máu mủ. Mức độ phù. Từ đó để có thể cung cấp nước điện giải hợp lý. Nếu người bệnh nôn, cần phải nghiên cứu kỹ về chế độ ăn uống để bù vào lượng nước mất đi. Hay xảy ra rối loạn chuyển hóa, đào thải nhiều điện giải làm cho người bệnh suy yếu toàn thân.
Bệnh tiêu hóa: Cho ăn đúng giờ, ăn chậm, nhai kỹ. Cho ăn nóng. Chống táo bón và đi lỏng.Khi đi ngoài phân lỏng cần bồi phụ nước – điện giải bằng uống oresol. Cho ăn thức ăn dễ tiêu.
Bệnh cơ – xương – khớp: Luyện tập bằng cách vận động là biện pháp hàng đầu. Sử dụng lý liệu pháp như hồng nhiệt, bó sáp, điện phân, suối nóng, tắm khoáng, xoa bóp. Do có loãng xương ít nhiều nên có nguy cơ gãy xương như gãy cổ xương đùi. Vì vậy cần phải áp dụng các cách để phòng té ngã. Nếu bị gãy xương, sau giai đoạn liền xương nên tập luyện lại ngay.
Đối với các bệnh lý cơ, cần xoa bóp đều đặn để tránh teo cơ cứng khớp. Nói chung đối với bệnh lý cơ – xương – khớp, cần có chế độ luyện tập phù hợp.
Bệnh lý buộc phải nằm lâu: Nằm lâu rất dễ gây loét ở các nơi tì đè xương. Dùng nệm mềm. Rửa da sạch sẽ. Giữ da khô ráo. Trở mình mỗi nửa giờ.
BS. NGÔ VĂN TUẤN