Cây duối - Người bạn của mọi nhà

Cây duối, thoạt nghe thì có lẽ nhiều người không biết cây duối là gì, trông như thế nào, có công dụng ra sao. Bởi cái tên còn xa lạ quá. Vậy nên, bài viết này sẽ cho chúng ta biết về dáng vẻ, đặc điểm và tác dụng của cây duối.

Đặc điểm của cây duối

• Cây duối thuộc họ dâu tằm, có tên khoa học là Streblus asper Lour.
• Cây duối còn có tên gọi khác: cây duối cảnh, cây duối da, cây duối nhám, cây hoàng anh, cây may xói (dân tộc Tày sử dụng)…
• Duối là cây thân gỗ, chúng có thể mọc cao khoảng 4 – 8 m, cành cây đâm chéo nhau tạo thành bụi cứng. 
• Lá có hình bầu dục, dài từ 3 – 7 cm và rộng 1,5 – 2,6 cm. Lá duối thường cứng và phần mép có răng cưa. 
• Hoa cái nhỏ, dạng hình cầu, màu xanh lục và mọc đơn lẻ. Trong khi đó hoa đực mọc thành cụm và có màu vàng.
• Quả có dạng hình cầu, kích thước nhỏ, gần bằng đầu ngón út. Khi chín, quả chuyển màu vàng có vị ngọt.
• Nhờ thân cây và cành cây cứng, có gai nên cây duối được dùng để làm hàng rào quanh nhà, giúp bảo vệ nhà ở đồng thời làm sân vườn đẹp hơn.

Công dụng của cây duối đối với sức khỏe

Ngoài việc làm đẹp nhà cửa, cây duối còn là vị thuốc Nam, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe cho con người.

Trợ tim

Vỏ cây duối chứa glycosid trợ tim, giúp cải thiện hoạt động của cơ tim. Nghiên cứu trên tim ếch và ruột thỏ cho thấy các chất ethanolic trong vỏ cây có tác dụng tích cực lên huyết áp và tim.

Hỗ trợ ngăn ngừa ung thư

Chiết xuất từ cây duối đã được chứng minh có khả năng ức chế tế bào ung thư biểu mô. Các nghiên cứu chỉ ra rằng mansonin và strebloside, hai loại glycosid tim, có hoạt tính chống ung thư đáng kể.

Kháng khuẩn

• Chiết xuất dẫn chất ethanol từ lá và cành cây duối có khả năng ức chế sự phát triển của các vi khuẩn gây hại, mà không ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi.
• Vì vậy, trong thành phần của các hãng nước rửa tay diệt khuẩn sẽ có sự xuất hiện của các chất chống khuẩn được tìm thấy ở thân cây duối.

Chống dị ứng

• Lá cây duối có có hoạt tính anti lipoxygenase, chất này sẽ hỗ trợ hiệu quả cho quá trình điều trị phù nề và hỗ trợ cơ thể chống lại nguy cơ của bệnh dị ứng.

• Chiết xuất từ lá cây duối có khả năng chống viêm và điều trị các triệu chứng sốc phản về như khó thở, thở khò khè hoặc giảm huyết áp, viêm đỏ, sưng ngứa. Trong các mô hình nghiên cứu về khả năng chống sốc phản vệ thụ động qua da (anti-passive cutaneous anaphylaxis/ PCA) và hoạt động ổn định tế bào mast thử nghiệm ở chuột, chiết xuất của cây duối cho thấy có 60 – 74% hoạt tính chống dị ứng.

Chống sốt rét

• Thành phần dược tính có trong chiết xuất từ vỏ, thân cây duối đã được chứng minh có tác dụng chống bệnh sốt rét.
•  Năm 1991, hai nhà nghiên cứu Das và Beuria đã tiến hành nghiên cứu đặc tính chống sốt rét từ chiết xuất cây duối đối với bệnh sốt rét trên chuột. 
• Thí nghiệm thực hiện đưa chiết xuất vỏ, thân duối vào trong phúc mạc của chuột. Kết quả cho thấy có xảy ra kích thích phản ứng miễn dịch của vật chủ chống lại Plasmodium berghei – ký sinh gây bệnh sốt rét ở chuột.

Vị thuốc và liều dùng của cây duối

• Duối có tính vị: vị đắng, chát, tính mát.
• Liều dùng: Sắc uống từ 12-20g.

Bài thuốc có vị Duối

Chữa mụn nhọt sưng đau (chưa vỡ mủ)

• Nguyên liệu: Nhựa duối.
• Cách thực hiện: tẩm vào giấy rồi dán vào mụn 3 giờ, ngày thay 2 lần.

Chữa bí tiểu, nước tiểu màu đỏ, nóng trong

• Nguyên liệu: Cành và rễ duối 20g.
• Cách thực hiện: rửa sạch, thái mỏng cho vào ấm đổ 500ml nước, sắc còn 250ml nước, chia 3 lần uống trong ngày, 10 ngày 1 liệu trình. 
• Có thể dùng bài thuốc sau: Vỏ rễ duối, rễ nhót, mỗi vị 20g, sao vàng. Đổ 750ml nước, sắc còn 300ml, chia 3 lần uống trong ngày. 10 ngày 1 liệu trình.

Chữa đái buốt, đái đục:

• Nguyên liệu: Vỏ rễ cây duối, rễ cây nhót rừng mỗi thứ 20g, sao vàng, bạch mao căn 30g, râu ngô 30g, bông mã đề 30g, cỏ nhọ nồi 20g. 
• Cách thực hiện: Đổ 750ml nước, sắc còn 300ml, chia 3 lần uống trong ngày. 10 ngày 1 liệu trình.

Trị đau nhức răng do sâu răng

• Nguyên liệu: Vỏ cây duối 20g.
• Cách thực hiện: thái mỏng, sắc lấy nước đặc, ngậm.

Trị đau đầu, nhức hai bên thái dương, nhức trán do thay đổi thời tiết

• Phết nhựa duối lên hai miếng giấy trắng, có đường kính 3cm, cho lên lớp nhựa một chút vôi tôi (bằng hạt đỗ xanh), trộn đều vôi vào nhựa, rồi dán hai miếng giấy đó vào hai bên thái dương. Cũng làm tương tự với một miếng giấy có đường kính 1cm, dán vào huyệt ấn đường (điểm giữa hai đầu lông mày). Ngày làm 1 – 2 lần. Có tác dụng giảm đau rõ rệt.

Những lưu ý trong quá trình sử dụng cây duối

• Khi sử dụng dược liệu cây duối bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín để được kết quả điều trị hiệu quả và an toàn.
• Các bài thuốc sử dụng các bộ phận từ Duối có thể gây ra một số tác dụng phụ: tiêu chảy, kích ứng da hoặc phát ban…
• Trong quá trình sử dụng các bài thuốc từ cây duối, nếu thấy dấu hiệu bất thường, hãy ngưng thuốc ngay lập tức với tới cơ sở y tế để được tư vấn. 
• Vị thuốc từ cây duối có thể phản ứng với một số loại thuốc, dược liệu gây ra tác dụng phụ và làm giảm hiệu quả khi sử dụng. Nếu bạn đang trong quá trình dùng thuốc điều trị bệnh, hãy hỏi ý kiến của bác sĩ về việc có nên dùng thêm bài thuốc có chứa cây duối hay không. 
• Phụ nữ đang mang thai và cho con bú không nên sử dụng cây duối. Trẻ nhỏ và người già nên hạn chế sử dụng. Nếu có mong muốn sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ, chuyên gia hoặc thầy thuốc Đông y. 

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.