Bệnh thương hàn lây lan qua đường nào?

Bệnh thương hàn là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Salmonella typhi gây ra. Bệnh khởi phát đột ngột với các triệu chứng sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, và thậm chí là tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy bệnh thương hàn lây lan qua đường nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có thêm hiểu biết về bệnh thương hàn cũng như con đường lây lan để chủ động ngăn ngừa bệnh.

Triệu chứng bệnh thương hàn

 Ở thể điển hình, bệnh diễn biến như sau:

Thời kỳ ủ bệnh:

Dao động 3-21 ngày (trung bình từ 7-14 ngày) và thường không có triệu chứng gì đặc biệt.

Thời kỳ khởi phát:

Thường diễn biến từ từ với các biểu hiện:

• Sốt tăng dần từng ngày, thường tăng về buổi chiều trong 5-7 ngày đầu của bệnh.
• Nhức đầu kèm theo mệt mỏi, chán ăn, đau cơ các chi, mất ngủ.
• Đau bụng, buồn nôn, nôn, táo bón
• Chảy máu cam, thường chỉ gặp ở trẻ em.
• Ho khan, đau bụng, tức ngực ít gặp hơn.

Sốt trong thời kỳ khởi phát bệnh thương hàn

Thời kỳ toàn phát:

Thời kỳ toàn phát bắt đầu từ tuần thứ 2 và kéo dài 2 – 3 tuần.

• Sốt là triệu chứng quan trọng nhất, sốt cao liên tục 39 – 400C kèm theo nhức đầu và mệt mỏi. Rét run từng cơn và đổ mồ hôi chỉ gặp 1/3 trường hợp.
• Mạch nhiệt phân ly: ngày nay rất hiếm gặp.
• Dấu hiệu nhiễm trùng nhiễm độc toàn thân nặng: môi khô, má đỏ, lưỡi bẩn, hơi thở hôi; bệnh nhân không tỉnh táo rồi dần chuyển thành hôn mê.
• Đi ngoài phân lỏng (5-6 lần/ngày), mùi khẳn; trướng bụng, đầy hơi, đau nhẹ lan khắp bụng; gan to, lách to gặp 30 – 50% các trường hợp.
• Lưỡi có màu trắng bẩn, cạnh lưỡi và đầu lưỡi đỏ (dấu hiệu lưỡi quay)
• Loét vòm hầu họng.
• Hồng ban: gặp 30% số trường hợp, xuất hiện vào ngày thứ 7 đến ngày thứ 10 của bệnh, đường kính 2-4mm; vị trí thường gặp ở bụng, ngực, hông; và mất sau 2-3 ngày.
• Khám tim, phổi: Thấy các dấu hiệu suy tim, viêm phổi

Triệu chứng bệnh thương hàn

Thời kỳ lui bệnh:

• Nếu không có biến chứng, bệnh sẽ chuyển sang thời kỳ lui bệnh vào tuần thứ 3 – 4. Bệnh nhân sẽ hạ sốt, các triệu chứng từ từ thuyên giảm và dần phục hồi.
• Thương hàn ở trẻ dưới 5 tuổi thường không điển hình, hay gặp tiêu chảy, nôn mửa, ít khi táo bón, sốt cao gây co giật toàn thân.
• Đối với trẻ dưới 1 tuổi, bệnh cảnh thương hàn rất nặng, có tỷ lệ tử vong và biến chứng cao. Ngoài ra, ở bệnh nhân có cơ địa suy giảm miễn dịch như: dị dạng đường mật, tiểu đường, sốt rét,… cũng thường có bệnh cảnh nặng

Nếu không được điều trị, các biến chứng thường xuất hiện vào tuần thứ 3–4 của bệnh. Biến chứng thương hàn ở đường tiêu hoá và một số cơ quan khác như:

• Chảy máu đường tiêu hóa: do tổn thương tại đoạn cuối ruột non, có thể gặp ở 15% số bệnh nhân.
• Thủng ruột: chiếm 3% các trường hợp, thường xảy ra vào tuần thứ 3-4 của bệnh.
• Biến chứng gan mật: hay gặp là viêm túi mật và viêm gan
• Các biến chứng khác: như viêm đại tràng, viêm ruột thừa, liệt ruột, viêm tụy xuất huyết …
• Các biến chứng tim mạch: truỵ tim mạch, viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, viêm tắc động mạch, tĩnh mạch, viêm nội tâm mạc …
• Các biến chứng của hệ thần kinh
• Hay gặp nhất là tình trạng rối loạn ý thức từ ngủ gà đến hôn mê.
• Viêm não: có dấu hiệu rối loạn ý thức, rối loạn thân nhiệt … tiên lượng thường nặng.
• Viêm màng não, viêm não tủy, viêm tủy cắt ngang, viêm dây thần kinh sọ … ít gặp hơn.
• Biến chứng đường tiết niệu: Viêm cầu thận, hội chứng thận nhiễm mỡ.
• Biến chứng nhiễm trùng khu trú: có thể gặp ở hầu hết các cơ quan như viêm phổi, viêm họng, viêm đài bể thận, viêm bàng quang, viêm xương,….

Virus gây bệnh thương hàn và đường lây lan chính

Tác nhân gây bệnh

• Tên tác nhân gây bệnh: Trực khuẩn thương hàn (Salmonella typhi) và phó Thương hàn (Salmonella paratyphi A, B).
• Hình thái:

• Salmonella là trực khuẩn gram âm, có lông, di động, không sinh nha bào
• Trực khuẩn có 03 loại kháng nguyên chính là O, H, Vi.

• Khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài:

• Có thể tồn tại trong nước 2 – 3 tuần, trong phân 2 – 3 tháng. Trong nước đá có thể sống được 2 – 3 tháng.
• Bị huỷ bởi nhiệt độ: 500C trong vòng 1 giờ hoặc 1000C trong vòng 5 phút.
• Trực khuẩn Salmonella bị diệt bởi các chất sát khuẩn thường dùng.

Bệnh thương hàn thường xảy ra ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém, đặc biệt là ở những nơi mà có tình hình vệ sinh nguồn nước, vệ sinh an toàn thực phẩm, nhà tiêu, hệ thống thoát nước không đạt tiêu chuẩn vệ sinh.

Phương thức lây truyền: 

• Gián tiếp lây từ đồ ăn đồ uống đi vào cơ thể khác: do ăn phải thực phẩm, uống nước bị nhiễm khuẩn không được nấu chín. Đây là đường lây quan trọng và thường gây dịch lớn.
• Lây truyền trực tiếp: do tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân, người mang vi khuẩn qua chất thải, chân, tay, đồ dùng bị nhiễm khuẩn,… Đường lây này thường gây dịch nhỏ, tản phát.

Bệnh thương hàn lây qua đường ăn uống đi vào cơ thể 

Những ai dễ mắc bệnh thương hàn

Bệnh thương hàn thông thường có thể gặp ở mọi đối tượng có khả năng lây nhiễm ở bất kỳ ai vào bất kỳ độ tuổi nào, nhưng hay gặp nhất ở một số đối tượng sau:

• Trẻ nhỏ do khả năng đề kháng kém
• Những người sống trong điều kiện vệ sinh kém
• Người đi du lịch ở vùng đang có dịch lưu hành
• Người làm trong phòng xét nghiệm
• Người tiếp xúc gần gũi với bệnh nhân thương hàn hoặc người lành mang trùng mạn tính (ví dụ: người trong cùng gia đình, nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân thương hàn…).

Tóm lại, bệnh thương hàn rất dễ lây lan thông qua các hoạt động hằng ngày như ăn uống, sinh hoạt,… Vì vậy cần duy trì nếp sống lành mạnh, ăn chín uống sôi, vệ sinh môi trường sống sạch sẽ và thường xuyên là rất quan trọng trong phòng ngừa bệnh thương hàn.